“Ik heb niet de luxe om te wanhopen”

Perspectief van hoop

Soetendorp: “Hoe hebben bankiers, zakenmensen en politici zich gedragen? Hoe is macht misbruikt en hebzucht gaan heersen? Hoe komen we van angst en wantrouwen weer tot verbondenheid en vertrouwen?” Hij vindt dat de crisis niet alleen economen en politici aangaat, maar ook kerken en geloofsgemeenschappen. Hij levert dan ook graag een bijdrage aan de conferentie ‘Eco-justice, growth and hope’ van het Europees christelijk duurzaamheidsnetwerk ECEN eind augustus op Mennorode (zie hieronder). Zijn boodschap is: “Het gaat in de wereld om de samenwerking die God van mensen vraagt, ook al geloven ze niet hetzelfde. God schiep de mens naar Zijn evenbeeld en heeft onze medewerking nodig. Pas als wij ieder een plaats gunnen in het hart van de samenleving vertonen wij het beeld van God. Ik heb de ander nodig, zoals hij mij nodig heeft. Ook al is er in d wereld nog zoveel duisternis, ik breng daar het perspectief van de hoop in. De crisis van nu is ten diepste een crisis in menselijke relaties. Wat we missen is een rechtvaardige verdeling van bestaansmiddelen. Ik verlang naar een sociale democratie waarbij niemand zich vernederd voelt. Nu is dat wel zo. Er zijn extravagant rijke mensen die enorme bonussen ontvangen, naast mensen die financieel het hoofd nauwelijks boven water kunnen houden. Iedereen zou zich moeten afvragen: doe ik daar aan mee of niet?”

Samenwerking

Waar komt Soetendorps motivatie vandaan om zijn leven te wijden aan mensenrechten, duurzaamheid en de samenwerking tussen religieuze tradities? Hij overleefde als baby de oorlog door de hulp van christenen, en zegt daarover: “Mijn tranen tijdens het gebed tot de God van Mededogen komen uit het gebroken hart van de baby die gered is door mensen die interreligieuze samenwerking moedig in praktijk hebben gebracht”. En er is meer: “Ik heb een paar schriftjes van mijn vader uit de oorlog. Hij schreef daarin – terwijl hij ondergedoken zat – aan een joodse jongeman: ‘Jonge vriend, God heeft de wereld geschapen en ons mensen de opdracht gegeven die te volmaken zoals Hij dat bedoeld heeft; een wereld vervuld van samenwerking, liefde, waarheid en gerechtigheid’. Ik ben in dat spoor van mijn vader verder gegaan.”
Van zijn ‘grote joodse broeder Joshua uit Nazaret’ waardeert hij datgene wat een schilderij van Rembrandt uitbeeldt: Jezus komt een stad binnen, ziet een melaatse man, haalt het doek van diens geschonden gezicht en haalt zo het taboe van deze mens af. Zo wordt verbeeld: dit is mijn medemens, een mens als ik. Soetendorp: ‘Zo leer ik het beeld van God te zien in de pupillen van de ander.’

Rio + 20

Soetendorp is niet pessimistisch over duurzaamheid, twintig jaar na de eerste top van de Verenigde Naties over duurzame ontwikkeling in Rio de Janeiro, 1992. “Ik heb het geluk gehad dat ik erbij was, als deelgenoot van een wereldwijde alliantie van mensen die het goede nastreven. Politici zeiden daar tegen ons, religieus leiders: “Blijf ons aanspreken op onze verantwoordelijkheid, zodat we beslissingen durven nemen die op korte termijn pijnlijk zijn, maar op de lange termijn de aarde beschermen”. En dat doe ik nog steeds. Je kunt geen stad bouwen zonder stenen, maar als de stenen belangrijker worden dan de mensen heeft de stad geen toekomst.’ Soetendorp heeft zojuist ook deelgenomen aan Rio +20, de VN-top van afgelopen juni die van te voren al mislukt werd verklaard. Hebben dit soort conferenties eigenlijk wel zin? Soetendorp: ‘Ook al is de werkelijkheid weerbarstig, ik heb niet de luxe om te wanhopen. Zelfs als conferenties niet slagen, groeit het aantal mensen dat zich bewust is van de probemen. Ook het IJzeren Gordijn viel pas na jarenlange ondermijning.’ Soetendorp wijst op de verklaring Towards Rio + 20 and Beyond – A Turning Point in Earth History, waarin leiders van alle religieuze tradities uitspreken dat ze bijgedragen hebben aan milieuvernietiging. Het stemt hem hoopvol dat zowel opperrabbijn Jonathan Sachs als de orthodoxe patriarch Bartholomeus, de Dalai Lama en de Wereldraad van Kerken deze verlaring ondersteunen. Zonder bewustwording immers geen verandering.

Ecologische rechtvaardigheid

De conferentie op Mennorode gaat over eco-justice. Soetendorp: ‘Dat betekent het recht op een ecosysteem dat intact blijft. We moeten ons ervan bewustworden dat we deel uitmaken van een web van alles dat leeft. Volgens de joodse overlevering zei God tegen Adam over het paradijs: “Deze prachtige bomen heb ik voor jou geschapen. Wees er zuinig op. Als ze verdwijnen kan niemand dat herstellen”. Onze inzet voor elkaar, de strijd voor mensenrechten, hoort hand in hand te gaan met de inzet voor ecologische integriteit.’ Soetendorp vindt de ecen-conferentie geslaagd als mensen geraakt worden. ‘Als ons hart open is, hebben we meer oog voor de veranderingen die nodig zijn in de wereld en in ons eigen leven. Gelovigen kunnen rituelen en symbolen presenteren waardoor mensen bij hun Inspiratiebron komen en tot meer liefde in staat zijn.’ Kunnen mensen dat wel, die betere wereld tot stand brengen? Soetendorp: ‘Christenen plaatsen het heil aan de overkant, verwachten geduldig een nieuwe wereld van God. Dat helpt om aan wanhoop te ontsnappen. Het jodendom is ongeduldiger en benadrukt wat mensen in déze wereld moeten doen. Joden zien de Messiaanse tijd als het resultaat van uiterste menselijke inspanning én de inspiratie en kracht van God. Die spanning is vruchtbaar. Het ongeduld van het jodendom kan de spanning terugbrengen bij christenen die te lijdzaam op een nieuwe wereld wachten.’

Europese conferentie over duurzaamheid

Van 29 augustus tot 2 september komen zo’n honderd christenen uit heel Europa naar Mennorode in Elspeet voor de conferentie ‘Eco-justice, growth and hope’. Centrale vraag is hoe vanuit geloof en hoop een bijdrage geleverd kan worden aan duurzaamheid, een eerlijke economie en het beteugelen van klimaatverandering. De conferentie is tevens de 9e Assemblee van het Europees Christelijk Milieunetwerk (ecen) en wordt mede georganiseerd door de Raad van Kerken en de Noach Alliantie. Professor Hans Opschoor (internationaal erkend econoom op het gebied van duurzaamheid en ecologie) en rabbijn Awraham Soetendorp spreken donderdag 30 augustus over de zoektocht naar een economisch model voor duurzaamheid en de rol van geloofsgemeenschappen daarbij. De Britse predikant Dave Bookless, A Rocha Internationaal, en schrijver van Het groene hart van het geloof, gaat in op bijdragen uit de christelijke theologie. Vrijdag 31 augustus zijn er excursies en ’s avonds presentaties van vele kerkelijke duurzaamheidsprojecten uit Nederland, waaronder de doopsgezinde Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling. Zondag 2 september is er een afsluitende oecumenische viering in Apeldoorn. Deelname is mogelijk voor alle geïnteresseerden, naar keuze één of twee dagen, of de gehele conferentie. Informatie: [email protected] of [email protected] Opgave: www.ecen.org.