“In deze gure tijden is compassie broodnodig”

Hoe en waarom ben je betrokken geraakt bij de jaarlijkse Compassieprijs?

“Op 12 november 2009 was ik aanwezig bij de lancering van het internationale Charter for Compassion – handvest voor compassie – van de Britse auteur Karen Armstrong. Dat vond die dag op meer dan dertig plaatsen over de hele wereld plaats en bij de Verenigde Naties. In Nederland gebeurde dat in de Mozes en Aaronkerk in Amsterdam. Rabbijn Awraham Soetendorp, een van de medeschrijvers van het handvest, las de tekst voor. Het was voor mij een groots en ontroerend moment. Terwijl hij sprak, werd ik diep geraakt. Ik voelde dat er wereldwijd een nieuwe kiem in de aarde werd geplant: een universele, verbindende tekst, onderschreven door vertegenwoordigers van alle religies op aarde. Intuïtief wist ik: hier wil ik aan bijdragen. Ik wilde mijn energie geven aan activiteiten die compassie in de wereld bevorderen. Diezelfde verbindende energie voelde ik een maand later tijdens de conferentie van The Parliament of the World’s Religions in Melbourne.

Via deze weg kwam ik in contact met Monica Neomagus, de organisator van de bijeenkomst in de Mozes en Aaronkerk. Door mijn werk voor Zinweb schreef ik artikelen over Karen Armstrong en het Handvest voor Compassie. In 2014 namen Monica en ik het initiatief tot de oprichting van de Stichting Handvest voor Compassie NL. Onze belangrijkste activiteit werd het organiseren van de jaarlijkse Compassieprijs. Daarnaast hielden we netwerkbijeenkomsten en contact met inmiddels zes zogeheten ‘compassionate cities’ in Nederland.”

Wat is de Compassieprijs?

“De Compassieprijs is een Nederlandse prijs die sinds 2011 jaarlijks wordt toegekend aan een persoon, initiatief of organisatie die in staat is om harten te verwarmen, mensen te verbinden en welzijn te bevorderen. De prijs was destijds een idee van theoloog Tom Mikkers, toen werkzaam als Algemeen Secretaris bij de Remonstranten.

Elk jaar staat een ander thema centraal. De prijs bestaat uit een oorkonde, een compassielamp en een geldbedrag. Ze vindt haar oorsprong in het internationale Charter for Compassion [1], dat oproept om de Gulden Regel weer in ere te herstellen. Het initiatief hiertoe werd in 2009 genomen door de Britse schrijfster Karen Armstrong. Sinds 2021 is de stichting Handvest voor Compassie NL opgegaan in de Beweging van Barmhartigheid [2], die sindsdien verantwoordelijk is voor de organisatie van de Compassieprijs. Voor een overzicht van de winnaars in de afgelopen jaren kun je Wikipedia raadplegen.” [3]

Wat betekent compassie voor jou?

“Compassie is voor mij de sleutel tot verbondenheid met mijn medemens, met mezelf en met de natuur. De Gulden Regel luidt: behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden. Dat klinkt eenvoudig, maar het vraagt moed en volharding. Karen Armstrong zegt: “Compassie is geen vrijblijvende optie, maar noodzakelijk om als mensheid te kunnen overleven.” Dat voel ik diep. Compassie is de enige manier om met respect en mededogen te leven, in balans met mens en natuur. Dat vind ik moeilijk en dat lukt me lang niet altijd, maar het is wel het kompas van waaruit ik leef. Compassie is mijn kernwaarde geworden. Ik geloof dat deze kernwaarde uiteindelijk op de bodem van de hele schepping ligt. Ondanks strijd, onrecht en onvrede verlangen we allemaal naar vrede, liefde en verbinding.

Vanuit onze betrokkenheid bij compassie zochten wij als bestuur van de Stichting Handvest voor Compassie NL naar een partner om meer impact te kunnen maken. We vonden die in de Beweging van Barmhartigheid, die al ruim twintig jaar ervaring had op dit terrein. Sinds 2021 zijn we samengegaan. Onze ervaringen, de Compassieprijs en het Comité van Aanbeveling [4] namen we mee. Sindsdien ben ik bestuurslid van de Beweging van Barmhartigheid, van waaruit we de Compassieprijs organiseren – ieder jaar met een nieuw thema en in samenwerking met een andere organisatie. Dit jaar doen we dat samen met de Gemeenschap van Sant’Egidio [5] in de Mozes en Aaronkerk in Amsterdam: de plek waar in 2009 het Handvest voor Compassie werd gelanceerd. Zo sluit de cirkel zich op deze historische plek.”

Ben je hoopvol gestemd over compassie in Nederland?

“Ondanks alle negatieve geluiden in Nederland ben ik onverwoestbaar hoopvol. De lelijkheid die we zien speelt zich vaak aan de oppervlakte af. In de media krijgt dat veel aandacht, want slecht nieuws verkoopt beter dan goed nieuws. Natuurlijk ben ik niet blind voor wat er gebeurt – de agressie is soms immens – maar ik zie ook talloze mooie initiatieven van mensen die gestaag werken aan een compassievolle en rechtvaardige wereld.

In de zorg heb ik door het verblijf van mijn moeder in een verpleeghuis ervaren hoeveel liefde er is voor de kwetsbare mens in de laatste levensfase. Het eindeloze geduld en de liefdevolle bejegening hebben diepe indruk op me gemaakt. In de duurzame landbouw zie ik hoe geïnspireerde boeren en boerinnen nieuwe wegen zoeken om vanuit respect voor de aarde en de dieren te werken. Het is zwaar werk, maar ze zijn gedreven en idealistisch. Ook in het bedrijfsleven zijn veranderingen gaande. We leven, om met Jan Rotmans [6] te spreken, in een kanteltijd, een verandering van tijdperk. Dat brengt onzekerheid met zich mee.

Ik voel me verbonden met het internationale Charter for Compassion en met de vele compassiewerkers wereldwijd. Het netwerk groeit, en ik heb vertrouwen dat uiteindelijk deze zachte krachten zullen winnen, ook al maak ik dat zelf misschien niet meer mee. Mijn hoop wordt gevoed door de woorden van Vaclav Havel, die ‘hoop’ omschreef als een gerichtheid van de geest – niet wetende of het doel ooit bereikt zal worden.”

Zie je ook uitdagingen die compassie in ons land ondermijnen?

“Er zijn altijd krachten die compassie in twijfel trekken of proberen te ondermijnen. Soms krijg ik daar opmerkingen over en voel ik me wel eens een roepende in de woestijn. Maar diep van binnen raakt het me niet echt. Ik besteed er liever niet te veel aandacht aan. De weerstand die er vaak is helpt ook om te groeien en te blijven focussen. Voor mij persoonlijk richt ik mij op het zelf actief bijdragen aan verbinding: door een conferentie te organiseren, mensen bij elkaar te brengen rond een thema zoals Allerzielen, organiseren van of helpen bij culturele evenementen, voor te lezen aan kleinkinderen, werken in de tuin of mijn werk voor de Luisterlijn.” [7].

Waarom zouden we op 21 november naar de uitreiking van de Compassieprijs komen?

“Op vrijdag 21 november organiseren wij samen met de Gemeenschap van Sant’Egidio [8] in de Mozes en Aaronkerk de conferentie ‘Een zorgzame stad is een vreedzame stad’. Dit thema past bij het 750-jarig bestaan van Amsterdam. In het stadswapen staan drie woorden: heldhaftig, vastberaden, barmhartig. Met name die ‘barmhartigheid’ heeft ons geïnspireerd om dit jaar de Compassieprijs op een andere manier te organiseren.

In 2025 zetten we 15 mensen of organisaties in het licht die bijdragen aan compassie en mededogen in Amsterdam. Zij maken de stad tot een plek waar iedereen, ongeacht herkomst of problematiek, welkom is. We hebben gekozen voor vijftien personen/organisaties, omdat dit de vijftiende editie van de Compassieprijs is. Zij ontvangen samen de prijs als representanten van alle compassievolle initiatieven in de stad. Zij staan present voor ‘Barmhartig Amsterdam’.

De feestelijke dag begint met een conferentie waarin Abdelkader Benali, schrijver en theatermaker, en Manuela Kalsky, bijzonder hoogleraar Karen Armstrong Leerstoel aan de Universiteit voor Humanistiek, de keynote-sprekers zijn. De bijeenkomst is van 10.00 tot 13.00 uur en gratis toegankelijk. Een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld. Aanmelding via [email protected]. Het programma van die dag staat op onze website.”

Wat wil je ons tenslotte nog meegeven?

“Graag benadruk ik dat de landelijke Compassieprijs 2025 geen uitsluitend ‘Amsterdams feestje’ is. We zien dit als een inspirerend voorbeeld voor heel Nederland – voor alle steden die barmhartigheid en compassie serieus willen nemen. In deze gure tijden is compassie broodnodig: een vitale kracht waaruit we allemaal kunnen putten om verbonden te blijven.”