Wat baart je zorgen en waarom?
“Er zijn nu wereldwijd honderd miljoen vluchtelingen. Door de oorlog in de Oekraïne komen daar snel tientallen miljoenen bij. Heel Afrika zal door Oekraïens graantekort één groot Jemen worden. En door de klimaatcrisis ontstaat hitte en dramatische droogte. In 2030 zijn er naar verwachting wereldwijd 700 miljoen vluchtelingen. Laat dat eens op je inwerken!
Griekenland, waar de meeste vluchtelingen de Schengen-regio binnenkomen, is door de EU verraden. Brussel heeft Athene gedwongen van Griekenland één grote vuilnisbelt voor vluchtelingen te maken voor tienduizenden asielzoekers die de rest van de EU niet wil opnemen. Hongarije, Polen én Nederland waren altijd al xenofobe EU-lidstaten die een eerlijke verdeling van asielzoekers over de hele EU hardnekkig tegengaan. Nu zijn daar vanwege verkiezingsoverwinningen van extreemrechts Italië en Zweden bijgekomen. We stevenen blind af op een nieuw fascistisch tijdperk.
Enkele miserabele EU-miljoenen worden besteed aan opvang en integratie van vluchtelingen en hun kinderen. Vele tienduizenden vrouwen, mannen en kinderen moeten in Griekenland en Italië overleven in een EU-hel, in feitelijk gesloten kampen ver buiten de bebouwde kom, uit het zicht, zonder stem, waar ze langzaam wegkwijnen, in slow motion sterven. Dat alles versus vele vette miljarden aan Fort Europa. Er is wel veel geld voor het bewapenen van de grenzen en voor Frontex, het Europees Grens -en kustwachtagentschap, dat bewézen medeplichtig is aan gewelddadige Griekse pushbacks die mensenrechten en internationale verdragen schenden. Ze gebeuren iedere dag en nemen alleen maar toe.
De Griekse regering van Mitsotakis, gesteund door regeringen als die van Rutte, ontkent haar eigen pushback-misdaden na drie jaar nog steeds, en liegt daar nog steeds over. De Europese Commissie weet dat, maar kijkt weg, en weigert tot op de dag van vandaag aan Griekenland haar eigen ‘EU rule of law op te leggen. Een handvol heldhaftige Europarlementariërs vecht tegen deze moordoperaties op zee en ter land. Maar ze hebben te weinig invloed.”
Welke zaken hebben je geraakt en hoe werk je aan verandering?
“Welke zaken hebben me niet geraakt? De horror die onze planeet en de menselijkheid verwoest gaat door en wordt niet gestopt. Het wordt alleen maar erger. Het klinkt misschien vreemd, maar als extreem bevoorrecht EU-burger heb je de plícht om af en toe te genieten. Omdat bijna de hele rest van de mensheid dat niet kan. Ik geniet daarom van mijn dierbaren, van m’n vrienden onder wie inmiddels talloze vluchtelingen en hun kinderen, van mijn lieve honden en poezen, van schoonheid en creativiteit – kunst, literatuur, films, documentaires, muziek, natuur – van eindeloos luisteren naar levensverhalen, ze vertellen, onder langdurige vreemde maaltijden die met liefde en verder soms bijna niets gemaakt zijn door vindingrijke mensen van over de hele wereld, en van zingen en dansen.
Het is walsen langs de afgrond, dansen op de vulkaan. Maar dansen zullen en moeten we. En dat mag en kan – vind ik – alleen maar als je voortdurend beseft dat de meeste andere mensen en hun kinderen dat níet kunnen. Nee, dat is geen akelig calvinistisch schuldgevoel, dat is humaan universeel bewustzijn.
Een vriend schreef: het lelijkste dat ik ooit heb gezien is een mens zonder mededogen. Inderdaad! En dat soort mensen zie ik steeds meer om me heen. Ondraaglijk, niet te harden. Egoïstisch verwend Nederland voorop. Natuurlijk is er in Griekenland ook een weerzinwekkend meedogenloos anti-vluchtelingen-sentiment. Het is uiteraard steeds meer in opkomst, juist door het verraad van de EU: maak van een land in afgrijselijke crisis – kijk naar Grieken die zelf geen werk en geen betaalbare woning hebben – dé dumpplek voor ongewenste vluchtelingen, en je creëert racisme, xenofobie en fascisme.
Ik constateer veel meer mededogen en menselijkheid in Griekenland dan in Nederland. Daarom wil ik in Griekenland werken en wonen, in Nederland kan ik niet meer toeven.
De wereld ten goede veranderen, het tij keren, is een Don Quichote-gevecht. Maar net als dansen, zal ik vechten. Door te schrijven in het weekblad De Groene Amsterdammer, door af en toe te brullen op televisie en radio. Daar word ik bijna nooit meer gevraagd om te vertellen over het vluchtelingendrama ‘omdat kijkers en luisteraars daar niet op zitten te wachten’.
Ik geloof in proberen goed te leven. Niet per definitie mensen iets opleggen, maar door het zelf voor te doen. Door vluchtelingen en daklozen in huis te nemen. Door zo min mogelijk plastic te gebruiken, nooit iets online te bestellen en bijvoorbeeld tweedehands kleding te kopen en vooral… door veel weg te geven. Het meest meedogenloze is geld. De wereld gaat ten onder aan geldzucht. Ik heb als structureel onderbetaalde journalist weinig geld. Wat ik heb, geef ik weg, dansend op die vulkaan. En man, wat maakt dát gelukkig!”
Waarom is de rol van de journalistiek zo belangrijk?
“Journalistiek is van absoluut fundamenteel belang voor de democratie. Democratie is niet alleen gegarandeerd door de trias politica – wetgevende, uitvoerende, rechtsprekende machten – maar ook door journalistiek als de zogeheten vierde pijler van de democratie. Zonder gedegen onafhankelijke onderzoeksjournalistiek en vrije pers is er géén democratie. Beide hebben, net als het parlement, tot taak de machten te controleren en diep in de samenleving te duiken om datgene wat anders verborgen blijft aan het licht te brengen, en om hen die anders ongezien en ongehoord blijven een gezicht en een stem te geven.
Maar van journalistiek is bijna niets meer over. Omdat door het ruige kapitalisme alles gedefinieerd wordt door geld, hebben we het nu over ‘journalistieke producten die verkocht moeten worden’. Hoe meer kopers, hoe geslaagder het product. Je begrijpt: dat is dodelijk voor diepgaand onderzoek, onafhankelijkheid én inhoud. Het journalistieke landschap is een kale woestenij geworden. Kranten en zenders zijn afhankelijk en eigendom van ondernemingen. Enorme winsten worden uitgekeerd aan aandeelhouders, bijna niets aan de schrijvers en de makers. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) trekt al jaren aan de bel.
Er zijn veel te veel NPO-programma’s die eigenlijk bij de commerciëlen thuishoren. Als ik me opwond omdat ik maandenlang niet op de zender mocht om over de vluchtelingenhorror in Griekenland te spreken, hoorde ik: ‘Dan krijgen we allemaal mails van boze luisteraars die nu eenmaal niets daarover willen horen’. Dat is onverantwoordelijke en onprofessionele zelfcensuur die échte journalistiek om zeep helpt. Vergeet niet dat dit jaar Nederland 22 plaatsen is gekelderd op de wereldlijst voor persvrijheid.
In Griekenland is het trouwens nóg erger. Daar is het grootste deel van de media in handen van met de huidige rechtse regering vrijende tycoons. Het handjevol Griekse onafhankelijke media – níet gesubsidieerd door de huidige regering – kan nauwelijks het hoofd boven water houden. Het lijkt steeds meer op het Hongarije van Orban, de New York Times spreekt openlijk over ‘the Orbanisation of Greece’. Griekenland is sinds het aantreden van de huidige regering sinds juli 2019 maar liefst 38 plaatsen gekelderd naar de 108e plaats op die wereldlijst van persvrijheid, na Botswana en Moldavië. Net zoals premier Mitsotakis de pushbacks ontkent, die Griekse misdaden afdoet als Turkse leugens, en als propaganda van linkse ngo’s, ontkent hij het gebrek aan onafhankelijke pers en de criminalisering van journalisten. De ene na de andere persvrijheid beperkende Griekse wet wordt doorgevoerd, vooral ten koste van berichtgeving over vluchtelingen. Geen EU-haan die er naar kraait.”
Hoe kijk je vanuit Griekenland naar de Nederlandse situatie in Ter Apel?
“Daar wil ik het liever niet over hebben. Het is beleid van Rutte en zijn ploeg, al jarenlang. Tegelijk is de schande van Ter Apel heel relatief vergeleken met wat in Griekenland gebeurt. De schuldigen zijn de huidige EU Commissie, en regeringen als die van Nederland en Griekenland, Hongarije, Kroatië en Italië.
En alle schuldigen zullen ooit ter verantwoording gehouden moeten worden en boeten voor misdaden als pushbacks en detentie in grote geïsoleerde concentratiekampen die nu overal in Griekenland met EU-geld worden gebouwd. Er moet voor deze misdaden ooit een proces komen. Hier ligt een grote taak voor de Tweede Kamer en ja, ook voor de journalistiek.”
Waarom moeten mensen gaan kijken naar de serie ‘Viva l’Umanità!’ ?
“Ik ben overtuigd atheïst, maar als historica kan ik niet heen om het fundamentele belang van religie in de geschiedenis van de mensheid. En ja, rituelen zijn belangrijk voor verbinding. Ik zie wat Grieks Pasen, de islamitische ramadan, en christelijk of orthodox Kerstmis allemaal doen met mensen. Vooral voor vluchtelingen en hun kinderen zijn dat soort dagen en periodes, die noodgedwongen met in materieel opzicht bijna níets worden gevierd, indrukwekkende, diep ontroerende, verbindende lichtpunten.”

De tv-serie ‘Viva l’Umanita!’ is in alle opzichten zo’n lichtpunt. In journalistiek opzicht, omdat het dwars tegen het grote wegkijken en de het oorverdovende zwijgen in wél belicht wat anders onbelicht zou blijven. De serie geeft onzichtbare mensen een gezicht en een stem, én de serie houdt de huidige EU en de Nederlandse en Griekse ‘macht’ een spiegel voor. De kijker wordt geconfronteerd met het steeds groter wordende gebrek aan menselijkheid. Bovendien is de tv-serie prachtig gemaakt. Hulde aan mijn oud-IKON collega’s, inmiddels werkzaam bij de EO. ‘Viva l’Umanita!’ is wat mij betreft tijdens deze dagen de énige documentaireserie op televisie die er toe doet. Kijken dus!”
De vierdelige docuserie Viva L’Umanità! – Leve de menselijkheid! is te zien op de zondagen 25 december, 1, 15 en 22 januari rond 22.35 uur bij de EO op NPO2.
Graag zou ik – oud-COACH voor Mensen & Organisaties in Crisissituaties; Orthopedagoog en DenkTank – in contact willen komen met Ingeborg Beugel. Haar werk in de EO-documentaire heeft me diep geraakt; en ik denk en hoop haar daarin te kunnen ondersteunen. Mijn emailadres is [email protected]; de website uit 2015 van mijn voormalige bedrijf is nog te zien via
http://www.blocqcoaching.nl