Janneke, weduwe en moeder van een uitwonende zoon, had zich al aangesloten bij Extinction Rebellion vanwege zorgen over het klimaat. Ze demonstreerde meermaals op de A12. Maar al snel na 7 oktober 2023 merkte Janneke, dat ze liever de straat op ging voor Gaza.
‘Toen Israëlische politici begonnen over ‘human animals’ voorvoelde ik dat de wraak van Israël nietsontziend zou zijn’, zegt ze. Een dat voorgevoel kwam – helaas – uit, al is het nog gruwelijker en duurt het langer dan ze ooit had kunnen bedenken. ‘De beelden die ik heb gezien vanuit Gaza zal ik nooit meer vergeten. Ik volgde het voortdurend, voelde dat ik er getuige van moest zijn, hoeveel pijn en verdriet het ook gaf. Maar uiteindelijk heb ik Instagram toch op non-actief gezet.’
‘Zoals zovelen ben ik opgevoed met de beelden en verhalen over de Holocaust’, vervolgt ze. ‘En met ‘nooit meer’. Die boodschap heb ik goed ingeprent gekregen. Ik kan dan ook nog steeds niet bevatten dat Israëlische leiders het Palestijnse volk en hun cultuur willen wegvagen en genocide plegen. En dat er al zo lang niks wordt gedaan om hen te stoppen, is niet te verdragen.’
Ze ging zich er meer en meer in verdiepen, las boeken en artikelen. En kwam ook al vrij snel in actie. ‘Ik demonstreer, ik flyer, plak stickers, ga naar lezingen en bijeenkomsten, ik doneer, teken petities.’ Want dat is eigenlijk het enige wat helpt, zegt ze, tegen de wanhoop, het verdriet, de machteloosheid: iets doen. En onder gelijkgestemden zijn. Ze sloot zich onder andere aan bij stichting Plant een Olijfboom. Haar vader, nu 80, zou ooit vrijwilligerswerk voor hen gaan doen in de Westbank. Vanwege een ongeluk is dat er niet van gekomen, tot zijn grote spijt. ‘Gewoon doen!’, zei hij toen Janneke vertelde over de Global March to Gaza.
Angst
Maar andere reacties waren er ook. ‘Waar begin je aan, dat is toch gekkenwerk, levensgevaarlijk?’ Die vraag hoorde ze veel, niet in de laatste plaats ook in haar eigen hoofd.
Het nieuws over het lot van (de bemanning van) de Madleen versterkte dat. Dit schip met hulpgoederen voor Gaza, waarop ook de Zweedse activiste Greta Thunberg meevoer, werd illegaal door Israël geënterd en de bemanning werd deels gevangen gezet en deels op het vliegtuig gezet naar hun landen van herkomst.
Wat zal Israël doen als er honderden, of misschien wel duizenden mensen, hun tentje opzetten aan de Egyptische kant van de grens? En zal Egypte toestemming geven? Zullen ze de grens überhaupt wel kunnen bereiken? Is het niet te heet? En hoe zal het zijn daar aan die grens, waar je ongetwijfeld de bommen kan horen vallen, en misschien ook zien of voelen? Het zijn veel vragen, en evenzoveel scenario’s en beelden die voor vertrek door haar hoofd spookten. ‘We weten inmiddels tot welk geweld en welke misdaden Israël in staat is, en tot welke leugens – en dat ze er telkens weer mee wegkomen. Dus ja, het is spannend. En eigenlijk ben ik best een angsthaas’, zegt ze. Maar ik weet ook dat dat allemaal niets is vergeleken met wat de Palestijnen ondergaan.
En toch wilde ze gaan, want een jaar geleden liep ze zelf al met zo’n plan, of meer een beeld in haar hoofd: gewoon gaan, lopend. Alleen, en dan onderweg maar zien wie er zou aanhaken. ‘Ik wilde erheen om te laten zien dat we om hen geven, dat ze niet zijn vergeten. En ik hou van wandelen. Het is aards en spiritueel tegelijkertijd. Een vriendin van mij had de klimaatmars naar Parijs gelopen, dat vond ik inspirerend. Later hebben we het pelgrimspad van Amsterdam naar Maastricht gelopen. Ook was ik geïnspireerd door de Peace Pilgrim, een Amerikaanse vrouw die 25.000 kilometer heeft gelopen voor vrede.’
Maar het kwam er uiteindelijk niet van. Een deadline, het idee dat ze te laat zouden aankomen en allerlei praktische bezwaren drukten het plan naar de achtergrond. En toen kwam haar nicht, tevens ‘actiemattie’, een maand geleden met het bericht over de Global March to Gaza. Janneke: ‘Ik dacht gelijk: dit is het.’
Ze ging naar bijeenkomsten, liet zich goed informeren, regelde zelfs al oppas voor de poezen en vervanging op haar werk – ze werkt op een school. Maar al die tijd meldde ze zich nog niet aan. ‘Ik voelde me nog niet zeker genoeg, zei steeds: ik slaap er nog een nachtje over.’ Uiteindelijk schrijft ze zich pas vlak voor de deadline in. Niet zonder angst, maar de ‘Ja’ is sterker. ‘Er moet nú iets gebeuren – en dat gevoel heb ik al heel lang.’
Niet naïef
Waarom specifiek Palestina? Ook dat is een vraag die haar vaak wordt gesteld. Er zijn immers meer gruwelijke oorlogen en genocides gaande, en geweest. Het is vooral vanwege de Nederlandse banden en betrokkenheid, zegt ze. ‘Hier kunnen wij, kan onze regering, iets aan doen. Vanuit Nederland gaan er wapens en belastinggeld naartoe. Dat dat nog steeds niet is gestopt, vind ik ongelooflijk. Maar als de regeringen het niet doen, dan moeten wij, de burgers het doen.’
En nee, ze is niet naïef. Ze verwacht niet dat Israël de onmenselijke blokkade zal opheffen, of dat er een permanent staakt-het-vuren komt. ‘Maar hopelijk zet het wel iets in beweging. Als het slaagt, als we een paar dagen vreedzaam voor de grens kunnen zitten, zullen er meer vergelijkbare initiatieven volgen en is het misschien het begin van iets groters, van een wereldwijde beweging. En voor mij is het belangrijkste doel dat de Palestijnen voelen: jullie zijn niet alleen en al kunnen we jullie niet bereiken of daadwerkelijk helpen, we zien jullie, we horen jullie, we denken aan jullie en we steunen jullie.’
Uiteindelijk is Janneke dus niet gegaan. ‘Ik had er wel rekening mee gehouden dat we gedeporteerd konden worden. Ik wist dat het geen vakantie zou worden. Onderweg naar Schiphol hoorde ik dat iedereen werd tegengehouden, dat hotels werden doorzocht en mensen met geweld in bussen werden weggevoerd. Op de parkeerplaats van Schiphol besloot ik om niet te gaan. Een duidelijk besluit, maar ook pijnlijk.’
‘De dag erna bood ik mijn hulp aan bij de organisatie. Achter mijn laptop was ik bezig met het uitzoeken waar iedereen was, terwijl ze in Egypte de klappen kregen. Indrukwekkend, de moed van deze mensen! Achteraf bleek dat mijn uitzoekwerk essentieel is geweest voor hun veiligheid. Zo kreeg ik uiteindelijk toch nog een rol in het grotere geheel. Deze globale beweging is denk ik niet meer te stoppen. We gaan door.’
Wat is de Global March to Gaza?
De mars is een initiatief van tientallen organisaties over de hele wereld. Vanuit Nederland steunt onder andere Plant een Olijfboom de mars, waaraan ongeveer honderd Nederlanders zouden meedoen. De deelnemers willen vanuit Caïro met een bus naar Al-Arish, in de Noordelijke Sahara. En vandaar lopend in twee dagen (48 kilometer) naar de grensovergang bij Rafah voor een meerdaagse sit-in. Ze willen zo de Palestijnen laten zien dat ze niet worden vergeten en druk uitoefenen op Israël om de grens te open en de genocide te stoppen.
Of het zo ver gaat komen, is echter nog zeer onzeker. Egypte heeft veel deelnemers op het vliegveld al tegengehouden. Zij zijn ofwel vastgezet of op vliegtuig terug naar huis gestuurd. Op dit moment zijn er nog zestig Nederlandse deelnemers in Egypte, maar de situatie verandert elk uur.
