“Je hebt een sterk verhaal nodig om gehoord te worden”

Windkracht 6 op het strand van Katwijk. De wind trekt aan sjaals en haren, witte schuimkoppen rollen richting het strand. ‘Prima weer om te kitesurfen’, zegt Merijn Tinga (52) terwijl we naar zee lopen. ‘Bij kracht 5, 6 begint het leuk te worden.’

Tinga is bekend als de Plastic Soup Surfer. Met zelfgebouwde surf- en supplanken van zwerfafval, vooral plastic wegwerpflessen, onderneemt hij lange tochten, vaak meerdaags (zie kader). Zo wil hij politiek en industrie bewegen tot beslissingen die bijdragen aan het oplossen van het zwerfafvalprobleem.

Op zijn boards is hij intussen net zo thuis als in de Tweede Kamer en bij bedrijven als Coca-Cola, Lidl en Albert Heijn. Documentaires over zijn avonturen waren te zien op onder meer CNN en National Geographic Channel.

Het verlaten strand van Katwijk oogt plasticvrij op deze winderige ochtend. Maar moeiteloos spot Tinga doorzichtige stukjes van het materiaal tussen de schelpen. ‘Hier, en hier. En kijk dit’: een paars plastic cirkeltje, waarschijnlijk een speelgoedonderdeel. ‘Tien jaar geleden lag dit strand vol plastic flesjes’, zegt Tinga. Hij besloot er iets aan te doen, ‘om mijn kinderen later antwoord te kunnen geven op de vraag: “maar wat heb jij dan gedaan?” Mijn eerste tocht, kitesurfend langs de kust van Nederland, maakte ik in 2014. Ik wilde bewustwording creëren voor het probleem van zwerfafval en de plastic soep.’

Tinga heeft een haat-liefdeverhouding met het materiaal dat sinds de jaren vijftig de wereld veroverde. ‘Het is licht en sterk: ideaal voor surfboards, en andere technische toepassingen. Maar voor verpakkingen, vooral van to go-producten, is het niet nodig.’ Waar hij kan, vermijdt hij plastic, met shampoo-bars bijvoorbeeld. ‘Maar mijn huis staat niet vol met weckpotten, mijn kinderen (van vijftien en zeven￾tien – MR) kopen snoep in dubbele plastic verpakkingen.’

Afgelopen zomer surfte Tinga 850 kilometer van Londen naar Parijs. In een convenant dat hij had opgesteld en besprak met de burgemeester van Parijs, beloofde ze zich hard te maken voor inzameling van plastic flessen. Frankrijk kent geen statiegeldsysteem, burgemeesters gaan over de inzameling van afval.

Tinga is zijn aandacht bewust op beleidsmakers gaan richten. Want mensen bewust maken van plastic soup, zwerfaval opruimen: het is allemaal dweilen met de kraan open, vindt hij. Je moet zorgen dat er geen plastic afval in de omgeving terechtkomt, en uiteindelijk door zeestromen bij elkaar wordt gedreven in vijf grote gebieden. De grootste, de Pacific Garbage Patch tussen de VS en Azië, beslaat een gebied zo groot als Spanje, Frankrijk en Portugal samen. Door zijn tochten valt zijn lobbywerk op: ‘Je hebt een sterk verhaal nodig om gehoord te worden.’

In 2014 is Tinga nog parttime creatief activiteitenbegeleider in de ggz, vertelt hij in een strandtent. Daar hebben we beschutting gezocht tegen de regenbui die de wind gezelschap is komen houden. ‘De andere dagen maakte ik kunst in mijn anti-kraakatelier in Leiden.’ Die ging over maatschappelijke thema’s: een boom van auto-uitlaten om mensen te laten nadenken over fijnstofvervuiling. En hij doet aan kitesurfen, dan scheer je over de golven aan een zeil boven je hoofd dat je met lijnen van zo’n twintig meter lang bedient. Al sinds zijn achtste is hij gek van surfen. Hij leert windsurfen, dan zit het zeil vast op een plank, met zijn vader, tropenarts op Curaçao. Later strijkt het gezin (Tinga is de oudste van drie kinderen, zijn moeder is psychotherapeut) neer in het Groningse Haren. Vader geeft 10 procent van zijn inkomen aan goede doelen, het gezin loopt mee in antikernwapendemonstraties.

Na een studie biologie in Leiden (lekker dicht bij zee, voor het surfen) en 2,5 jaar voor de klas op een middelbare school in Wassenaar vertrekt Tinga op de fiets naar de Marokkaanse surfspot Essaouira, met een kitesufboard op een karretje achter de fiets.

Die tocht is belangrijk geweest, zegt hij. ‘Het was de eerste keer dat ik een positief besluit nam. Ik was het onderwijs in gegaan omdat ik me niets kon voorstellen bij onderzoek of bedrijfsleven, in Leiden was ik beland omdat ik niet bij mijn ouders om de hoek in Groningen wilde studeren. Maar dit wilde ik écht. Huis, vriendin: alles heb ik achtergelaten.’

Daar in Essaouira besluit hij wat hij echt wil: iets doen met zijn creativiteit. ‘Als student had ik al veel gerapt en rapteksten geschreven. Ik schilderde ook al.’ Terug in Leiden werkt hij veel met gevonden materialen. ‘Zo kwam ik op het idee om het plastic dat ik op het strand zag liggen, te gebruiken voor een surfboard.’ Dat is het moment dat surfen en zijn kunstzinnige inslag bij elkaar komen. Vrienden en kennissen helpen met de organisatie van zijn tocht langs de Nederlandse kust tot het Duitse Waddeneiland Borkum, 450 kilometer in totaal.

Een studievriend wil alles wel filmen. ‘Hij dacht: er zit genoeg drama in, want het gaat hem vast niet lukken.’ Dat klopt: het surfboard is met 15 kilo veel te zwaar, en ziek en geblesseerd moet Tinga opgeven bij Ameland, 70 kilometer voor zijn einddoel. Toch vindt Tinga de tocht een fantastische ervaring. ‘Ik viel als het ware samen met mijn kunstwerk, het surfboard. Normaal gaat je kunstwerk verder zonder jou, hier waren we één. Als activist had ik ook meer invloed.’ Veel media besteedden aandacht aan de tocht.

Zijn tweede kitesurftocht, naar het Britse Lowestoft, maakt hij om aandacht te trekken voor zijn petitie voor statiegeld op plastic drankflesjes. Frisdrankproducenten lobbyen daar al jaren tegen. Hij komt in contact met Kamerleden. Liesbeth van Tongeren (dan Kamerlid voor GroenLinks) adviseert hem er een motie aan te koppelen. Dat doet hij. Alle politieke partijen steunen die motie, zelfs gebruikelijke tegenstanders als CDA en VVD, een unicum. Het statiegeld heeft momentum, mede dankzij de snoephartjes die Tinga’s dochter uitdeelt aan Kamerleden. Staatssecretaris Sharon Dijksma neemt de motie aan, ze brengt hem niet eens in stemming. Nog een unicum.

Die nieuwe omgeving, de politiek, vindt Tinga ‘fantastisch’. Glunderend: ‘Het schaakspel tussen mensen, aanvoelen hoe het werkt, hoe je samen iets bouwt. Het bouwen van momentum, gaan waar de energie is: ook dat is avontuur.’ En net zoals je op de Seine tegen de stroom in moet met je supboard, waardoor je maar 3 kilometer per uur vooruitkomt terwijl je weet dat je 7 kilometer kunt halen, moet je ook in die andere omgeving rekening houden met vertra￾ging. Het duurt nog tot 2021 eer statiegeld er echt komt, en dan alleen op flesjes, blikjes volgen nóg twee jaar later.

‘Het is makkelijk om cynisch en wantrouwend te worden’, zegt Tinga. ‘Maar als ik vandaag een Kamerlid niet kan overtuigen, zorg ik dat ik de volgende keer wél de goede argumenten heb. Ik ben geduldig. Misschien heb ik dat overgehouden aan mijn werk in de psychiatrie.’

Natuurlijk staat Tinga nog regelmatig op het water. Daar ligt het grootste avontuur. ‘Het is zo vrij’, zegt hij na even nadenken. ‘Het is de laatste wildernis, het enige deel van Nederland waar geen hekje staat. De golven kunnen je pakken, je kunt doodgaan.’ Je moet de uitdaging aangaan, zegt hij, en al je skills inzetten. ‘Golven lezen, navigeren. Niet opgeven. Vallen. Steeds weer op dat board klimmen.’

De grote tochten organiseert hij met een team van zes, zeven mensen. Zij helpen met de publiciteit en het vinden ‘Mijn huis staat niet vol met weckpotten’ van sponsors. Voor deze projecten krijgen ze betaald. Hijzelf niet, ‘ik houd mezelf daarbuiten’. Want geld vindt hij ‘ingewikkeld’. ‘Je hebt het natuurlijk nodig. Maar als kunstenaar merkte ik al: als het komt en je moet het verdelen, wordt het een belemmering. Als ik tweeduizend euro voor een kunstwerk kreeg, en omrekende hoeveel ik per uur verdiende, was de conclusie altijd: het loont niet. Dan werkte ik liever gratis, en besteedde het geld aan materialen.’

Bovendien: hoeveel iets waard is, vindt hij ook moeilijk te bepalen. ‘Nu krijg ik voor een uurtje praten over plastic net zoveel als ik in een maand verdiende als activiteitenbegeleider.’ Dat honorarium verdient hij als zzp’er. Want in 2017 stopte hij in de ggz, het werd te druk allemaal. Sindsdien leeft hij van presentaties geven, op scholen en bij bedrijven. Naast zijn surftochten zet hij campagnes op met Dirk Groot, die als Zwerfinator zwerfafval fotografeert, verzamelt en onderzoekt. Dankzij hen zitten Anta Fluhoestbonbons niet meer in plastic maar in papier met een waslaagje. Die half miljoen wikkels elk jaar liggen nog steeds op straat, helaas. Maar ze vergaan nu tenminste. Ander succes: winkelketens als Action en Intratuin verwijderden knetterballen uit hun schappen, dat is knalvuurwerk in een plastic huls dat jaarrond verkocht wordt.

Zo’n succes richt weinig uit tegenover de enorme fabrieken die de Shells van deze wereld de afgelopen jaren openden voor de productie van plastic. Ook het plasticverdrag, dat eind 2024 de productie van nieuw plastic aan banden moest leggen, kwam er niet. Olieproducerende landen lagen dwars.

Natuurlijk ziet Tinga ook dat het hele grote verhaal, met de verkiezing van Trump en de crises in eigen land, ‘niet heel rooskleurig’ is. ‘Maar de moed opgeven, dat pad lijkt me zo leeg. Dan blijft alleen consumptie over, met het vliegtuig naar Bali. Of depressief worden.’ Liever dóet hij iets. ‘Ik krijg er energie van als ik zie dat het lukt om dingen te veranderen. Dat ik invloed heb.’