Hoe kan het dat yoga, zen en mindfulness zo populair zijn geworden?

“Meditatie vervult een fundamentele levensbehoefte van de mens om vrij en voluit in het leven te staan. Meditatie stelt ons in staat om los te komen van de vaak onbewuste identificatie met beperkende gedachtenpatronen, emoties, maatschappelijke en sociale rollen en fundamentele overtuigingen. Zo ontstaat er ruimte voor nieuwe inspiratie, creativiteit, vrijheid, een groter perspectief, diepere onderlinge verbinding en zelfreflectie.

Van oudsher werd de faciliterende functie voor deze kwaliteiten vervuld door de kerk en het christelijke geloof. Dat steeds meer mensen kiezen voor alternatieve kanalen, zoals de door jou genoemde voorbeelden van yoga, zen en mindfulness, komt volgens mij doordat het christelijke kanaal soms verstopt zit met op angst gebaseerde geloofsovertuigingen, een negatief mensbeeld, bekrompenheid ten opzichte van vrouwen, seks en andere religies en gedateerde dogma’s… om maar wat zaken te noemen.

Het leven laat zich echter niet tegenhouden door beperkende menselijke (theologische) constructies en vindt altijd andere manieren om verder te stromen. Wanneer de relevantie en verbinding met het dagelijks leven ontbreekt, gaat de faciliterende instantie en/of vorm verloren. Kenmerkend voor het leven is, dat het stroomt, voortdurend in beweging is en evolueert. Ze komt in vormen tot uitdrukking én valt tegelijkertijd niet samen met een specifieke vorm. Scholen, clubs, organisaties, kerken, en gemeenschappen die de dynamiek van dit spel van vorm en ‘niet-vorm’ weten te spelen, blijven bestaan. De rest verdwijnt en maakt plaats voor een nieuwe vorm.”

Interessant wat je zegt, ik kom hier straks op terug. Eerst nog iets over de maatschappelijke impact die al die meditatie-groepen hebben gehad. Heeft die massale belangstelling de samenleving veranderd? Zijn Nederlanders anders gaan leven? 

“Gechargeerd gezegd zijn we gegaan van een donkere, afgesloten kerk, twee uur stilzitten op harde kerkbanken, een dominee of priester met een vermanende vinger boven op de kansel en het beamen van een hoofdzakelijk theoretisch geloof, naar een lichte, open yogastudio met relatief zachte yogamatten, een yogadocent(e) op gelijke hoogte die cursisten zoveel mogelijk fysiek en geestelijk probeert te ondersteunen en waarbij iedereen zelf haar/zijn eigen pad en tempo loopt. Yoga, zen en mindfulness fungeren als uitstekende oefeningen om de geest te kalmeren en het lichaam te ontspannen.

Ik heb geen idee wat precies de maatschappelijke impact is van al die nieuwe meditatiescholen. Het spirituele klimaat in Nederland lijkt in ieder geval wel lichter, toegankelijker en vrijer. Dit zal ongetwijfeld een positief effect hebben op de andere vlakken van het menselijke bestaan. Maar de nieuwe omstandigheden brengen eigen uitdagingen met zich mee. Bij yoga en meditatie is er bijvoorbeeld het gevaar dat het blijft bij symptoombestrijding, een buitensporige focus op de eigen individualiteit en/of een (on)bewuste ontkenning van de eigen schaduwkanten. Of we raken verslaafd aan positief denken en het idee constant de beste versie van onszelf te moeten zijn.”

Vorig jaar verscheen jouw boek God ervaren. De kracht van christelijke meditatie. Wat versta je eigenlijk onder ‘christelijke meditatie’?  

“Mijn idee van christelijke meditatie is dat het mensen in staat stelt om dieper in bijbelverhalen en de onderliggende principes te duiken. Niet zozeer om ‘tot geloof’ te komen als iets wat buiten jezelf ligt. Maar ter ondersteuning van jouw persoonlijke levensmissie in het dagelijks leven. Ik heb me hierbij onder andere laten inspireren door het gedachtegoed van Joseph Campbell. Campbell heeft uit verschillende mythen, sprookjes en verhalen algemene fasen gedestilleerd die een mens moet doorlopen om tot zijn of haar ware identiteit te komen. Christelijke meditatie, zoals ik dat opvat, is erop gericht om jou en mij meer en meer bewust te laten worden dat ‘God liefhebben’ volledig samenvalt met ‘zelfliefde’ en ‘naastenliefde’.

Tot op heden ben ik geen voorbeeld tegen gekomen die dit mysterie op een nog duidelijkere manier weerspiegelt dan Jezus. Zijn oproep aan ieder mens om te leven vanuit een radicale liefde naar zichzelf en anderen, gaat wat mij betreft verder dan welke religie dan ook. We zijn onderling verbonden. Dit is niet een kwestie van geloof dat je wel of niet kunt aannemen of wat voor behouden is aan een selecte groep mensen die zich als ‘gelovig’ beschouwen. Het is de realiteit van het ‘hier en nu’ die in principe voor iedereen direct beschikbaar is. Christelijke meditatie richt zich hoofdzakelijk op het schoonmaken van ons innerlijke kanaal, zodat we weer een beetje bij zinnen komen en de levensstroom in en via ons vrijuit kan stromen.”

Christelijke meditatie, zoals ik dat opvat, is erop gericht om jou en mij meer en meer bewust te laten worden dat ‘God liefhebben’ volledig samenvalt met ‘zelfliefde’ en ‘naastenliefde’.

Joachim Vreeman

Waarin onderscheidt christelijke meditatie zich van yoga en zen?

“De christelijke meditatie die ik geef, is gericht op het spel en interactie tussen vorm en niet-vorm (leegte), zelf en niet-zelf, individu en geheel. Ik ben geen expert op het gebied van zen en yoga, Maar de indruk die ik krijg, is dat de focus bij zen ligt op het verbinden met de Leegte en Stilte. Zoals het bij yoga op een dieper niveau lijkt te gaan om het ego te laten oplossen in een transpersoonlijk Zijn.

Tegelijkertijd besef ik dat deze beschrijvingen hoogstens persiflages zijn van de werkelijke diepgang van beide stromingen. Op eenzelfde manier blijven beschrijvingen van het christendom ook vaak hangen aan de oppervlakte.

Om toch een antwoord op je vraag te geven, zou ik zeggen dat christelijke meditatie het spanningsveld tussen individu en God intact laat en van persoonlijke en praktische toepassing laat zijn in het dagelijks leven. We hoeven hierbij niet van ons ego af – zoals je soms ziet bij zen en yoga -, maar we hoeven ons er ook niet mee te identificeren – zoals je soms ziet bij het christendom.

Je zei eerder: ‘we zijn onderling verbonden’. Wat bedoel je daar precies mee?

“Kijk bijvoorbeeld naar het menselijk lichaam. Er is verscheidenheid. Je hebt voeten, organen, oren, ogen en buik met ieder een eigen specifieke functie en vorm. Tegelijkertijd vormen ze met elkaar één lichaam en zijn in dat geheel met elkaar verbonden. Ook is er geen tegenstelling tussen de identiteit van een deel ten opzichte van het geheel. Het hart is zichzelf in de specifieke manier waarop het in dienst staat van het lichaam. Het hart pompt bloed door het lichaam. Dat is wat het hart doet. Dat is wat het hart is. Dat is zijn ware identiteit en de zin van zijn bestaan.

De mens is volgens mij uniek in de hele schepping, omdat het zich bewust kan worden van het wonderlijke spel en onderlinge samenhang tussen geheel (God) en individu. In werkelijkheid bestaat er geen afzonderlijk of tegenstrijdig belang. Het is in het belang van het lichaam dat iedere individuele lichaamscel tot haar recht komt. Het is totaal onzinnig wanneer een oor en een knie elkaar gaan aanvallen. Of dat de levercellen de cellen van de nier willen gaan overhalen om ook een lever te worden. Het is juist van gemeenschappelijk belang dat iedere lichaamscel volledig zichzelf is of wordt. Zelfliefde, naastenliefde en liefde voor God zie ik op een zelfde manier als ultiem onderling verbonden. De christelijke meditaties die ik geef, zijn bedoeld voor mensen die bereid zijn om te leven vanuit het besef van deze onderlinge verbondenheid.”

Joachim-Vreeman-2

Je hebt er eigenlijk al (deels) antwoord op gegeven, maar toch nog even deze vraag: waarom is christelijke meditatie niet ook populair geworden?

“Bij je eerste vraag noemde ik een aantal verstoppingen in het christelijke kanaal, maar deze vallen in het niet bij wat ik zie als de allergrootste verstopping in de christelijke geschiedenis, namelijk: Jezus… Natuurlijk niet Jezus zelf, maar het beeld dat in de loop van tijd van hem gegenereerd is en dat samenhangt met een negatief mens-/zelfbeeld.

Met het oog op de wederkomst van Christus turen mensen vaak in de verte op zoek naar een joodse man van ongeveer 30 jaar oud. In plaats van dat ze in het reine proberen te komen met zichzelf, de ander en God in het hier en nu. Ik heb me hier ook schuldig aan gemaakt. Soms juist door tekeer te gaan tegen mensen die op een meer traditionele, conservatievere manier in God geloven.

Ik besef ondertussen meer en meer alle manieren waarop ik meen te kunnen en/of willen rechtvaardigen, dat ik niet werkelijk leef vanuit liefde in verbinding met mezelf, de ander en met God. Ik voel me soms zo verwijderd van liefde, dat ‘leven vanuit liefde’ overkomt als een gebod van buiten, in plaats van een hunkering van binnenuit. Ik voel me soms zo verward over liefde, dat ik lijk te moeten kiezen tussen liefde voor mezelf of voor de ander.

In het verleden ben ik als kind zo gekwetst geweest in situaties waar ik liefde zo hard nodig had, dat ik nu als volwassene nog steeds regelmatig weiger om me kwetsbaar voor liefde op te stellen. Omdat ik het niet gewend ben om te leven vanuit de kracht van onderlinge verbondenheid, schiet ik vaak heen en weer tussen ongezonde afhankelijkheid van de ander naar de verharding te denken niemand nodig te hebben.

De vormen van christelijke meditatie waar ik bekend mee ben, brachten mij niet verder en dieper in liefde. Hoogstens gaven ze mij een intellectueel begrijpen. Met de meditaties, kloosterweekenden en persoonlijke sessies die ik nu zelf begeleid, ga ik samen met mensen op reis naar een levende ervaring, voorbij alle conceptuele formuleringen. Ik richt me op de persoonlijke en praktische toepassing, zonder van te voren te weten wat precies de uitkomst is. Op die manier probeer ik zoveel mogelijk ruimte te creëren voor nieuwe inspiratie, creativiteit, inzicht, compassie, vitaliteit en alle andere danspasjes die de levensstroom voor jou en mij in petto heeft.”

Critici zullen zeggen: het draait wel erg om Joachim Vreeman, om jezelf in deze meditatievorm…

“Dan gaan de critici voorbij aan wat ik heb proberen uit te leggen over het spel tussen individualiteit en het geheel. Conservatieve christenen zullen zeggen: ‘Alles draait alleen om God en Jezus en niet om het individu.’ Bepaalde New-Agers en moderne denkers zullen zeggen: ‘Het gaat om mij en niet om iets van buitenaf.’ Met het eerder genoemde voorbeeld van het hart, heb ik mij sterk gemaakt voor een ‘en-en’ in plaats van een ‘of-of’. Een fundamentele onderlinge verbondenheid. Tussen mensen onderling en tussen individu en geheel.

In de Bijbel wordt er in dit kader gesproken van een heilig Verbond. Jezus was iemand die dit Verbond in haar volheid wist te belichamen, leven, delen en onderwijzen. Het is echter geen Verbond dat vastgelegd kan worden op papier, in regels, rituelen of in dogma’s. Het is een levend, stromend, interactief Verbond. Het wil via jou en mij geleefd worden. Dit is waar Jezus jou en mij tot op de dag van vandaag toe uitnodigt. Voorbij alle beelden. Voorbij onze illusoire, statische, afgescheiden, niet-liefdevolle identiteit. In die zin draait het niet om Joachim Vreeman. Maar in het besef van onderlinge verbondenheid, gaat het wel totaal over Joachim Vreeman, omdat ik in werkelijkheid niet los sta van wie dan ook. Godzijdank…”

In het weekend van 23 t/m 25 juni 2017 is er naar aanleiding van zijn boek ‘God Ervaren’ een meditatieweekend in de prachtige stilte van de Abdij van Berne in Heeswijk. Klik hier voor meer informatie.

Greco Idema

Greco Idema

Eigenaar Bureau Intermonde

Greco Idema is eigenaar van Bureau Intermonde, een interreligieus advies- en organisatiebureau. De afgelopen jaren ontwikkelde hij (soms …
Profiel-pagina
Al 10 reacties — praat mee.