We interviewen Johan Willemse ter gelegenheid van ’25 jaar Beweging van Barmhartigheid’. Op de vraag waarmee we hem dan mogen feliciteren antwoordt hij stellig: “Dat dat mooie gedachtegoed al vijfentwintig jaar ‘goeie aandacht’ krijgt. Barmhartigheid is een prachtig begrip met een stimulerend appèl. Wij zijn er om te bevorderen dat het voor nog meer mensen een inspirerend begrip wordt.”
Maar hij voegt er onmiddellijk aan toe dat het bestaan van de beweging geen doel op zich is. “We zijn een ontmoetingsplek voor mensen die zich willen laten stimuleren door dat appèl van de barmhartigheid, voor mensen die ook op die manier bezig willen zijn met de spirituele kant van het leven. We mogen zelf geen institutie worden.”
Waarom eigenlijk niet?
“Kijk om je heen. In de zorg, in de kerken, in de vrijwilligersorganisaties, in de politiek: al die instituties zijn begonnen om het goede te doen, maar al gauw sluipt daar het machtsdenken, de bureaucratie en de logheid van de systemen binnen. Weliswaar werken binnen die instituties heel veel mensen vanuit een barmhartige levenshouding, maar dat voorkomt niet dat de instituties knap onbarmhartig kunnen zijn.”
Maar wat dan wel?
“Ik geloof heilig in ‘de kleine goedheid’, de kleine dingen in ieders dagelijks leven. De Vlaamse filosoof Roger Burggraeve opent je de ogen over de kracht van die kleine goedheid (zie bijvoorbeeld zijn essay daarover – lees het!). Hij noemt het de goedheid van ‘gewone mensen’, ze is klein, onopvallend, zonder getuigen, bescheiden. Die kleine goedheid, dát is voor mij barmhartigheid.”
Johan Willemse is gepensioneerd, gehuwd en heeft twee zonen. Hij was veertig jaar werkzaam in de langdurige zorg op bestuurlijk niveau. “We leven in een ongemakkelijke en onrustige tijd. Zowel de individuele mens als de samenleving, staan voor complexe keuzes. Kijkend en denkend vanuit de begrippen barmhartigheid en compassie ontstaat er een perspectief. Een bewustzijn over je rol in relatie tot de ander, de samenleving en de natuur. De Beweging van Barmhartigheid biedt mij daarvoor een prettig thuis.”
Hoe stimuleer je dat als Beweging van Barmhartigheid?
“Het eerste waar je tegenaan loopt is het meningencircus in de wereld om ons heen. De vraagstukken waar we mee te maken hebben zijn veel gecompliceerder en genuanceerder dan we elkaar nu voorhouden. De talkshows vertekenen alle belangrijke vraagstukken tot lompe platte meningen; ze leren ons af genuanceerd te denken en dat doet ook ons besef van wat goed is vertroebelen. Als je het denken over goedheid weer wilt bevorderen, dan moet je losbreken van dat ‘talkshowdenken’. We proberen dat nu te doen door met heel andere partijen in gesprek te gaan.
Afgelopen weekend was de aftrap van onze jubileumviering, niet met lezingen, maar met ‘oefeningen’ met zeer uiteenlopende kunstenaars (zie het verslag: Opening jubileumjaar – 25 jaar beweging van barmhartigheid). Het was nu en dan knap ongemakkelijk om met kunstenaars met barmhartigheid bezig te zijn, maar het werkte wel degelijk: even de ratio opzij en ruim baan voor de verbeelding. We gebruiken de verbeeldingskracht van kunstenaars om uit het gangbare van de debatten, de opinievorming, de machtsverhoudingen te stappen.”
Maar wat moet je dan met al het onrecht dat je in de ‘grote wereld’ ziet?
“Inderdaad, we zien veel onbarmhartigheid om ons heen en daar weten we ons maar moeilijk mee te verhouden. En het ís ook lastig, want als je tegen die misstanden ‘macht’ gaat mobiliseren, dan doe je in feite weer mee in dat institutionele proces waarin de machteloosheid is ontstaan. We moeten andere manieren van communiceren zien te vinden. Ik realiseer me dat dat nogal vaag klinkt, maar we zijn er met die groep kunstenaars wel mee aan de slag.”
De Beweging van Barmhartigheid is indertijd ontstaan in een religieuze omgeving, maar over religie hoor ik je niet meer.
“Dat komt omdat we de afgelopen vijfentwintig jaar opgeschoven zijn van religieus naar spiritueel. Dat sluit aan bij ontwikkelingen in de samenleving. De samenleving lijkt momenteel op zoek naar een nieuwe vorm van religiositeit. Misschien mag je het spirituele wel religie zonder kerk noemen.”
De Beweging van Barmhartigheid bestaat in december 25 jaar. Dit interview verscheen eerder op de website van de beweging.
