Leander Vermaning: “Wees trots op je inheemse identiteit”

Leander Vermaning heeft Nederlandse en Surinaamse roots. Samen met haar man Ryan en kinderen Esmeralda (13) en Diego (8) woont zij in Amsterdam.

Zou je iets meer kunnen vertellen over je Inheemse achtergrond?

“Ik ben geboren in Amsterdam, in de Dapperbuurt; een echte volksbuurt. Vanaf mijn zesde levensjaar gingen wij vaak op vakantie naar Suriname. Mijn oma woonde daar in Hollandse Kamp, vlakbij Zanderij [luchthaven en nabijgelegen dorp in Suriname, red.]. We liepen vanuit het vliegtuig zo over de bauxietweg naar het dorp toe. Het was heel bijzonder zo over een zandpad te lopen tussen de bomen door. Ik kwam dan meteen middenin de natuur terecht vanuit Amsterdam. Daar heb ik geleerd hoe het is om Inheems te zijn. Oorspronkelijk komen mijn oma en opa uit Cassipora, dat meer in het binnenland ligt in de buurt van Blaka Watra. Zij leefden daar van vis en van het voedsel dat zij verbouwden op hun kostgrondje.

Behalve door de vakanties ben ik ook beïnvloed door mijn oom Albert Sabajo. Hij had een sterke drang iets voor onze stam de Lokono te betekenen en is de culturele vereniging Ikyoshie begonnen, wat “lichtpuntje” betekent. Op mijn zestiende heb ik mij daar ook bij aangesloten en zo heb ik veel geleerd over de taal en tradities. Vanaf dat moment heb ik mij altijd bezig gehouden met Inheemse organisaties. Zo ook met mijn partner, Ryan Blanca, die gemixt Lokono is.

Wij hebben twee stichtingen gehad in het verleden, waaronder Détsjing, wat “ik weet” betekent. Hierbij stonden het verzamelen van kennis en het opzetten van een bibliotheek ten behoeve van kennisoverdracht centraal. Daarnaast heb ik mij ook een tijd gericht op Inheemse handarbeid, waarbij ik verschillende handgemaakte spullen vanuit verschillende landen verkocht op festivals. Ik heb verder geprobeerd dit in een winkeltje in Amsterdam te verkopen, maar dat was niet echt een succes omdat er niet veel mee verdiend werd en de huur van het pand te hoog was.

Samen met mijn moeder Martha Sabajo ben ik in 2020 gestart met een nieuwe organisatie genaamd Wasjikwa. We begonnen dit na het overlijden van mijn oom en Ikyoshie stil lag. Mijn moeder en ik vonden dat jammer, aangezien er zo niks meer gebeurde wat betreft het overdragen van kunst en cultuur van de Lokono. Vandaar dat wij dit nu hebben opgepakt. Dit doen we middels onze Facebook-pagina, maar ook door het organiseren van bijeenkomsten. Binnenkort organiseren wij bijvoorbeeld een Inheemse proefmiddag met Inheemse hapjes waar we zullen praten over onze levensstijl. Daarnaast ben ik het Wasjikwa Magazine begonnen, dat voor elke editie een ander thema behandeld. Zo zal de volgende over Inheems voedsel gaan. Hiervoor doe ik mijn eigen onderzoek en schrijf ik zelf artikelen. Hierbij zijn verschillende mensen vanuit de gemeenschap betrokken die ook stukken schrijven. Zo probeer ik kennis te verzamelen en te verspreiden.”

Je doet heel veel, wat bijzonder! Het klinkt alsof je een groot deel van je tijd besteedt aan het verzamelen en verspreiden van Inheemse kennis en cultuur. Wilde je hier altijd al mee bezig zijn?

“Klopt! Dit is altijd een rode draad geweest in mijn leven. Ik heb mij naast mijn werkzaamheden altijd bezig gehouden met Inheemse kwesties. Dit geldt ook voor mijn man. Ik zie het ook als een soort roeping. Toen we bijvoorbeeld in 2007 naar Suriname waren geëmigreerd, was ik vrijwilliger tijdens de nationale viering van de Inheemse dag in de Palmentuin. Het zit in mij om iets te willen betekenen voor onze Inheemse gemeenschap.”

Hoe verhoud jij je tot andere Inheemse Surinamers of Inheemse mensen in Nederland? Is er in jouw ogen sprake van een hechte gemeenschap? Ook begrijp ik uit jouw verhaal dat je veel connecties hebt in Suriname en daar vaak heen gaat. Zie je veel verschillen tussen de Inheemse gemeenschap hier in Nederland en in Suriname?

“Er zijn natuurlijk Inheemse mensen in Nederland en na verloop van tijd heb ik hen leren kennen en weet ik waar zij zich mee bezighouden en waar ze naar op zoek zijn. Wat betreft Inheemse Surinamers in Nederland heb ik gezien dat ze hierheen geëmigreerd zijn en hier moesten zien te overleven. Ik heb hun strijd gezien en hun verhalen gehoord. Ik zie dat er vaak twee dingen gebeuren: aan de ene kant zijn er Inheemse mensen die hun eigen cultuur omarmen, zoals mijn oom. En aan de andere kant zijn er mensen die zich helemaal aanpassen aan de Nederlandse samenleving.

Ik spreek vaak jongeren die hun eigen cultuur niet meer kennen en dat vind ik zo jammer om te zien. Wat ik wil doen en waarvoor ik me inzet met Wasjikwa is het delen van de waarden en de kennis die Inheemse volkeren bezitten. Dan denk ik bijvoorbeeld aan onze spiritualiteit en de verbinding met de natuur en de innerlijke wijsheid die we bezitten; we zijn hele intuïtieve mensen. Dit zijn eigenschappen die we al bezitten, waarbij ik vooral Inheemse jongeren wil meegegeven dat datgene van jouw voorouders ook in jou zit. Leer erover en doe er iets mee. Doe iets met je talent en probeer iets met een Inheems onderwerp te doen om zo je eigen verhalen te leren kennen. Ik spreek met jongeren die zoekende zijn en probeer hen mee te geven iets te doen met hun Inheemse identiteit.

Mijn moeder en ik willen dat Wasjikwa  een soort bron is waar mensen naartoe kunnen gaan. Wasjikwa  betekent ons huis. Wij willen overdragen dat iedereen welkom is en daarom gaan wij vaak samenwerkingen aan, ook met mensen die soms een andere mening hebben.”

Hoe zie je het uitdragen van Inheemse identiteit in Amsterdam naar voren komen door middel van kunst en cultuur? Gaat dit makkelijk in Amsterdam of moet je echt op zoek naar mogelijkheden? Hoe is het om dat op te zetten?

“Ik zie Amsterdam als een bruisende stad en ik heb ervaren dat er volop ruimte wordt gegeven aan initiatieven. Men kan altijd ergens aankloppen en dan zijn er genoeg deuren die voor je opengaan. Ik denk alleen wel dat Inheemse mensen vaak toch liever op de achtergrond blijven en niet graag een podium pakken. Dit ligt natuurlijk aan verschillende dingen, ook aan het feit dat we een kleine groep zijn en denken dat we geringe impact kunnen maken. Desalniettemin betekent het niet dat ons verhaal niet belangrijk is.

We zijn onlangs met een groep naar de expositie over het Slavernijverleden geweest in het Rijksmuseum om te kijken of er iets wordt verteld over de verhalen van Inheemse mensen in Suriname. Het was echter zo summier. Dit is voor mij een teken dat er veel werk te doen is, maar ook dat we zelf ons huiswerk moeten doen door onze geschiedenis te kennen en binnen de kringen waarin wij actief zijn onze verhalen moeten vertellen. We moeten blijven aankloppen en onze verhalen zichtbaar maken. We hebben elkaar echt nodig om op de politieke agenda te komen.

Nu is het echt noodzaak. Er spelen grote problemen in de wereld en ik denk dat het nu tijd is voor Inheemse mensen om naar voren te stappen, omdat wij bepaalde specifieke waarden belichamen en over bepaalde kennis beschikken die men nu nodig heeft. Denk hierbij aan de klimaatcrisis en natuurbehoud; daar hebben wij een boodschap te verkondigen. Dus naar mijn mening geeft de Gemeente Amsterdam de ruimte, maar moeten wij ook zelf de ruimte gaan claimen.”

Ik zou graag meer willen horen over jouw hoop en visie omtrent Inheemse erkenning en zichtbaarheid, en hoe jij dit positioneert in het verleden, het heden en de toekomst. In maart 2022 vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats in Amsterdam en ik ben benieuwd naar wat jij graag zou willen zien?

“Op politiek vlak ben ik heel onervaren. Tot nu toe heb ik mij vooral bezig gehouden met culturele en enigszins maatschappelijke vraagstukken, maar de politiek is meteen een heel andere tak van sport en ik loop nu mee om te leren. Hoe kan je het beste iets bereiken wanneer je een bepaald doel voor ogen hebt? Om hier meer over te leren zit ik aan tafel met Aralez en wil ik op 16 oktober spreken. Ik verkondig vaak dat Inheemse mensen zich moeten uitspreken, dus het is aan mijzelf om dat ook te doen. Ik vind het spannend, want voor een publiek spreken doe je ook niet zomaar.

Een belangrijk thema dat ik daar naar voren ga brengen is onze spirituele kracht. Inheemse mensen geloven in het bovennatuurlijke. Mijn moeder zegt me ook altijd dat wanneer ik een wens heb ik deze moet uitspreken in het universum want dan komt het uit – ik moet het manifesteren. Als ik mezelf niet goed voel moet ik me op een bepaalde spirituele manier wassen. In mijn opvoeding heb ik veel geleerd over hoe je jezelf kan beschermen. Hier in het westen is men heel rationeel, maar wij weten dat er meer is en alles uit energie bestaat.

Naar mijn mening zijn mensen hier verloren en zoekende. We hebben veel materiële rijkdom, maar zijn toch niet gelukkig omdat de verbinding met de natuur kwijt is. Dat is hoe de maatschappij is ingericht, maar dit betekent niet dat we het niet opnieuw kunnen inrichten. Dit is de kern van de boodschap die ik die dag wil delen. Ook wil ik de urgentie benadrukken om  – naast het zoeken van verbinding – ons ook in te zetten om de aarde te respecteren. Elke dag zien we de gevolgen van hebzucht en worden we ziek door onze levensstijl. Binnen die verschillende visies wil ik de confrontatie gaan opzoeken en duidelijk maken dat het our way of life tegen your way of life is, maar we ook elkaar tegemoet moeten komen.”

Ik heb zelf het gevoel dat meer mensen zich over deze thematiek uitspreken, er meer aandacht is voor de klimaatcrisis en Inheemse stemmen meer op de voorgrond staan. Dit gebeurt zoals je zegt echter nog niet genoeg, dus ik vind het mooi dat je zegt dat we onze eigen boodschap moeten blijven verkondigen. Terugkomend op het hebben van een fysieke plek: zou jij dit ook belangrijk vinden of zie je andere mogelijkheden voor je?

“We praten daar wel veel over, of het een noodzaak is. Natuurlijk heeft iedereen behoefte aan een eigen plekje, alleen ben ik meer van het samenwerken. Ik vind het prettiger als ik met mensen samenwerk die ook anders denken dan ik, aangezien we zo van elkaar kunnen leren en ons verhaal kunnen delen met mensen die ons juist niet kennen. Een eigen plek is ideaal, maar ik vind dat we overal ons eigen ding moeten kunnen laten zien en doen.

Zo was er laatst een ceremonie georganiseerd door Aralez. Toen waren we ook met verschillende Inheemse volkeren aanwezig. Je pakt een mooie plek en je doet je ding. Er is denk ik geen specifiek aangewezen plek nodig voor het doen van ceremonies, want deze zouden in principe overal gedaan kunnen worden. Soms is het wel zo dat je toch een bepaalde plek moet hebben en daarvoor moet betalen. We hebben als gemeenschap niet echt grote economische draagkracht, dus dat kan af en toe wel een probleem zijn.”

Wil je nog iets anders kwijt over je hoop en visie wat betreft de positie van de Inheemse gemeenschap in Nederland?

“Wat ik belangrijk vind is dat stereotypen uit de wereld worden gehaald. In het verleden werden wij “indianen” genoemd en kwam er een bepaald beeld naar boven. Er is veel meer te vertellen over ons. Zo heb ik laatst geschreven over de pyjai man, de medicijnman, en dat is zo’n bijzonder stukje traditie dat wij bezitten en waar weinig mensen vanaf weten. De pyjai man is onze geneesheer. Deze man keek naar veel meer dan in eerste oogopslag te zien is, zoals naar hoe je in je vel zit, hoe je beschermd wordt, en hoe de jacht zal gaan. In deze aspecten zit zoveel kennis verborgen en het zou jammer zijn als deze kennis zou verdwijnen.

Wat ik over het heden kan vertellen is dat vooral in Suriname Inheemse jongeren rondlopen met een minderwaardigheidsgevoel. Dan krijg je te maken met problematiek als drugsverslavingen, tienerzwangerschappen, alcoholisme, en schooluitval. Dat raakt me erg. Wij hebben zoveel kansen in Nederland, waarom zij niet? Wat ik nu wel zie gebeuren is dat jongeren meer trots dragen over hun afkomst en met trots een Inheemse naam gaan dragen. Dat kan ik alleen maar toejuichen. Ik heb zelf ook nagedacht over mijn naam en ik weet dat mijn oom mij vroeger Adali noemde. Adali is mijn Lokono-naam. Deze gevoelens van trots wil ik alleen maar versterken bij mezelf en bij anderen.

In de toekomst hoop ik meer vertegenwoordigers, met name Inheemse jongeren, te zien opstaan om zo verandering te brengen. Het is aan de jongere mensen om anders te gaan denken dan hoe wij ouderen denken, aangezien het voor mensen van onze leeftijd en ouder moeilijk is om bepaalde dingen nog te veranderen. Ik hoop dat Inheemse jongeren met andere ideeën en oplossingen komen. Kom maar op met je ideeën!”

Bedoel je dan vooral jongeren in Suriname of ook in Nederland?

“Voor Suriname hoop ik dat ook natuurlijk, maar daar is het politiek gezien heel moeilijk. De Inheemse bevolking daar heeft het nog moeilijker dan hier. Hier hebben jongeren genoeg kansen en kunnen ze groeien en leren. Ze kunnen hun ideeën kwijt en mensen luisteren daarnaar. Zo vond ik het leuk om te lezen dat een Inheemse docent lesgeeft in Amsterdam Zuidoost op het Ir. Lely Lyceum in klassieke talen. Dat zijn voorbeeldfiguren voor mij. Ik hoop dat jongeren zich zodanig ontwikkelen en groeien in de maatschappij dat ze voor ons en onze boodschap kunnen vechten.”

Heb je verder nog iets wat je zou willen delen?

“Ik moet denken aan een Inheemse vrouw genaamd Nemonte Nenquimo. Zij is een vrouwelijke strijder van de Waorani tribe uit Ecuador, en een groot voorbeeld voor mij. Zij vecht met haar dorp, haar gemeenschap en de verschillende stammen in dat gebied tegen de vernietiging van de Amazone omdat daar olie wordt gewonnen. Naast vernietiging van hun leefgebied is er ook sprake van vervuiling en hebben de Inheemse gemeenschappen last van het feit dat hun omgeving vergiftigd wordt. Dat zijn hele acute problemen die een grote invloed hebben op je persoonlijke leven.

Nu lijkt het voor ons zo ver van ons bed, maar voor je het weet zitten wij ook in dat schuitje. Dan hebben wij ook zodanige milieuproblemen en kampen wij ook met gif in de lucht, water en de grond. In 2020 schreef Nenquimo een brief gericht aan de presidenten van alle landen die in de Amazone liggen, waarin ze ferme woorden heeft geuit. Zij bevindt zich daar waar wij vandaan komen, en zij ziet wat onze levensstijl voor gevolgen heeft. Onze maatschappij vernietigt het leven op aarde. Nenquimo deelde het volgende statement dat ik graag wil delen en onderschrijven: “The earth doesn’t expect you to save her. She expects you to respect her and we Indigenous people expect the same.” Dat is voor mij ook de kern waar het om draait.”