Op de eerste koude en druilerige vrijdagochtend van het jaar loop ik door mijn favoriete buurt van Amman op zoek naar het kantoor van Khalid. De buurt heet Weibdeh en is een van de oudste residentiële buurten van de stad. Het is een hechte gemeenschap met een dorpse sfeer, met oude huizen en een grandeur van vergane glorie. Er zijn kleinschalige cafeetjes, er is veel kunst en, voor Ammaanse begrippen, redelijk veel groen. Weibdeh is een broedplaats voor ondernemende, artistieke mensen. Een echte ‘happening place’ voor hipsters, progressievelingen en alternatievelingen. Khalid heeft net een nieuw kantoor geopend op de tweede verdieping van een oud sfeervol huis. Hij is homo activist en de trotse oprichter en eigenaar van het LHBT online magazine My Kali. Ik heb hem pas één keer eerder ontmoet via een gezamenlijke vriend. Ik wil hem interviewen omdat ik wil weten hoe het is om homo te zijn in Jordanië.

Khalid doet open in een wollige trui en spijkerbroek en hij leidt me enthousiast rond in het nieuwe kantoor. In de keuken maakt hij kruidenthee voor ons en hij heeft zelfgemaakte cake van zijn moeder meegenomen. We nemen de thee en cake naar de serre waar we de elektrische kachel aanzetten tegen de kou, want de oude huizen in deze buurt zijn heel sfeervol, maar ze hebben geen centrale verwarming.  

Laten we beginnen met je achtergrond en je jeugdjaren.

“Ik kom uit een conservatieve Palestijns-Koerdische familie. De vader van mijn moeder was een bedoeïen, maar mijn drie jongere broers en ik zijn  geboren en opgegroeid in Amman. Als klein kind was ik sociaal en levenslustig. Ik had veel vrienden en had veel plezier. Ik leek verlegen maar stiekem haalde ik veel kattenkwaad uit.  Dit veranderde rond mijn dertiende jaar. Ik veranderde van school en op mijn nieuwe school was ik een buitenbeentje. Mijn lichaam veranderde en ik begon anders te bewegen. Mijn klasgenoten vonden mij vrouwelijk en ik werd veel gepest. Ik voelde me eenzaam en bracht mijn tijd tussen de lessen door in de bibliotheek of op het toilet. Ik meed het schoolplein en ik probeerde mezelf te veranderen, maar wat ik ook deed, ik werd niet geaccepteerd. Als wraak deed ik gemene dingen om mijn pesters te straffen. Ik stopte bijvoorbeeld foto’s van blote meisjes in hun schriften zodat de leraren ze vonden en ze gestraft werden. Niemand verdacht mij ooit, want ik was heel goed in stiekem zijn. Ondertussen had ik gevoelens over jongens, waar ik geen raad mee wist en waar ik met niemand over durfde te praten. Ik ontwikkelde een obsessie voor beroemdheden en glamourfotografie en ik besteedde al mijn zakgeld aan tijdschriften. Ik probeerde er net zo uit te zien als modellen en popsterren en ik ging overal in de stad foto’s van mezelf ophangen”.

Waarom wilde je lijken op modellen en popsterren?

“Ik wilde gezien worden en ik dacht, dat als ik van binnen raar en misvormd was, ik wellicht kon proberen om van buiten een perfect beeld te zijn. Thuis was mijn moeder de baas en haar waarden en normen domineerden ons gezin. Ze vond alles raar, ongepast en verboden (‘haram’). Ze is een sterke persoonlijkheid en ze was erg gelovig. Ik was dwars, moeilijk, rebels en onconventioneel. Er waren vaak spanningen omdat mijn moeder mij niet kon accepteren. We hebben enorm veel strijd met elkaar gehad. Mijn vader hield zich op de achtergrond. Hij is van nature flexibeler en toleranter en hij maakt zich nooit zo druk om dingen. Ik was ook het oudste kind, dus mijn ouders waren nog onervaren in het opvoeden. Ik heb nu een hele goede band met mijn moeder en ik voel me vaak schuldig tegenover mijn broers en ouders dat ik zoveel aandacht opeiste in ons gezin en voor zoveel spanning zorgde.”

Hoe verliepen je studiejaren?

“Niet goed. Ik zag het nut van school totaal niet in en had aan alle vakken een enorme hekel behalve aan schrijven en kunst. Ik deed mijn best niet en ik was eerder al van drie scholen gestuurd en het zag er naar uit dat ik niet zou afstuderen. Mijn opa wilde absoluut niet dat ik zonder diploma van school zou gaan en toen hebben mijn ouders me een jaar lang thuis onderwezen. Het was een heel zwaar jaar voor de hele familie, maar ze hebben me er doorheen gesleept en uiteindelijk heb ik mijn nationale middelbare school diploma, het Tawjihi, gehaald. Hiermee kon ik naar de universiteit en ik ben grafisch ontwerpen gaan studeren.” Op de universiteit werd alles anders want ik vond mijn studie interessant en ik werd niet meer gepest.”

Je vertelde me dat je ergste pestervaringen op gemengde scholen waren. Hoe kan het dat je minder gepest werd op een jongensschool? Ik dacht juist dat jongens meer homofoob zijn dan meisjes.

“Ja, dat klopt. Ik weet niet zeker hoe het werkte, maar ik heb er wel een theorie over. Ten eerste is er op jongensscholen veel minder concurrentie tussen jongens want er zijn geen meisjes om te imponeren. Op gemengde scholen zijn het vooral de mooie meisjes die populair zijn en die de dienst uitmaken. Macht word ze verleend op basis van hun vrouwelijkheid en zij zijn het die bepalen wat er met een ‘vrouwelijke’ jongen gebeurd. Hij wordt ofwel bevriend en opgenomen in de vrouwelijke cirkel of uitgelachen. De jongens laten het gebeuren omdat ze bij de meisjes in de smaak willen vallen. Op een gemengde school is er genoeg vrouwelijke energie en daarom is er geen behoefte aan extra vrouwelijkheid, maar op een school met enkel jongens is dit heel anders; er is behoefte aan vrouwelijke energie als tegenwicht voor al het testosteron dat rondvliegt.

Hier komt nog bij dat jongens veel minder kieskeurig zijn in hun vriendschappen. Bij mannen en jongens gaat vriendschap in de eerste plaats over loyaliteit en karakter, veel minder over uiterlijkheden. Jongens accepteren elkaar onderling meer dan meisjes dat doen. Ze maken grapjes over elkaars eigenaardigheden, maar ze sluiten elkaar niet buiten. Misschien geldt dit vooral in het Midden Oosten, want in deze mannen maatschappij zijn mannen erg gewend om onder elkaar te zijn en hechte vriendschappen te hebben. Wat ook in mijn voordeel werkte is dat jongens graag de rol van beschermer op zich nemen. Op die jongensschool was ik bevriend geraakt met een jongen uit een hogere klas die veel aanzien en gezag genoot omdat hij stoer was. We hadden elkaar leren kennen omdat we beiden veel tijd op de gang doorbrachten. Ik was daar vaak te vinden, omdat ik het op me had genomen om de prikborden te decoreren en op orde te houden, en hij omdat hij regelmatig de klas werd uitgegooid. Het feit dat hij mij  cool vond en voor me opkwam hield pestkoppen op afstand.”

Je bent uitgegroeid tot een zelfbewuste man. Jij en je familie hebben je seksuele geaardheid geaccepteerd, maar hoe is het dagelijks leven voor een homo in Amman?

“Amman is collectie ‘bubbles’. Mensen leven naast elkaar maar er is weinig interactie met elkaar. Groepen hebben hun eigen subculturen gecreëerd en men beweegt voornamelijk binnen de grenzen van de eigen gemeenschap. Zodra je een andere bubble binnenstapt sta je te kijken van wat er daar gebeurd. Het is dus makkelijk om als redelijk welgestelde homoseksuele Ammanie, te denken dat LHBT geen probleem is in dit land, maar in werkelijkheid is Jordanië het meest homofobe land in de regio. Een onderzoek van 2014 wees uit dat 97% van de bevolking homoseksualiteit niet accepteert en dit is het hoogste van alle landen in het Midden-Oosten.

In de gemeenschap wordt homoseksualiteit over het algemeen gezien als laakbaar en zondig en er is felle tegenstand uit allerlei conservatieve hoeken. Aan de andere kant is Jordanië een van de weinige landen in de regio waar homoseksualiteit niet strafbaar is volgens de wet. Je kunt dus niet opgepakt worden omdat je homo bent. Je kunt wel opgepakt worden voor kussen in het openbaar, maar dat geldt voor zowel hetero’s als homo’s. De grootste bedreiging voor de LHBT gemeenschap zijn de ongeschreven eer- en wraakwetten van stammen en families. Als je uit de kast komt loop je het gevaar om verstoten te worden, en zodoende je hele vangnet kwijt te raken, en als je familie heel erg conservatief is loop je zelfs het gevaar om vermoord te worden.”

Hoe verklaar jij dat er zo’n groot verschil bestaat tussen wetgeving en sociale normen?

“Jordanië wil naar het Westen toe graag een progressief imago behouden, maar moet tegelijkertijd de conservatieve bevolking tevreden houden, en zodoende wordt er een precair politiek spel gespeeld, waarbij homo’s niet vervolgd maar ook niet beschermd worden. Een soort gedoogbeleid met een dubbele moraal. Niemand in het parlement durft zich uit te spreken voor homorechten omdat het te veel tegenstand in de maatschappij oproept.

Ontwikkelingsorganisaties die homo-emancipatie op het programma hebben krijgen geen voet aan de grond. In 2014 had mijn tijdschrift een LHBT-avond georganiseerd om aandacht te vragen voor de Internationale Dag voor Homofobie, Transfobie en Bifobie. Veel buitenlanders, waarvan onder andere de ambassadeur van de Verenigde Staten, kwamen naar de bijeenkomst en dit heeft in het parlement en in de samenleving een rel veroorzaakt. Het organiseren van deze avond zou volgens het Islamitisch Actie Front, een politieke vleugel van de Moslim Broeders, de veiligheid en stabiliteit van het land in gevaar brengen. In de media werd gesproken over dat de Verenigde Staten en Israël de islamitische Arabische cultuur probeerde te corrumperen.”

Toch blijf je een gelovige moslim. Is het voor jou moeilijk om je seksuele geaardheid met je geloof te verenigen?

“Ik heb mezelf geaccepteerd en heb ik vertrouwen in God. Als gelovige is het soms moeilijk om de innerlijke vrede te vinden om afstand te nemen van wat de heilige boeken zeggen en te vertrouwen op het oordeel van God. Ik betreur het dat religie wordt gebruikt om LHBT mensen te discrimineren, te veroordelen of zelf op te sluiten.” 

Vertel eens over je tijdschrift My Kali.

“Ik ben ermee begonnen omdat ik nog steeds een grote liefde voor tijdschriften heb en omdat ik de LHBT gemeenschap in de regio een stem wilde geven. De naam My Kali verwijst naar mijn naam en naar mijn jeugdidool Kylie Minogue. Het begon als een persoonlijk blog en is inmiddels uitgegroeid tot een redactie met veertig medewerkers. My Kali zoekt verbinding en wil LHBT en hetero’s samenbrengen. We willen afrekenen met stereotypen, we willen kennis over LHBT verspreiden en we zijn op zoek naar acceptatie. We hebben geen seksueel getinte foto’s of artikelen en we willen het imago van LHBTs in de regio verbeteren. We beperken ons niet enkel tot artikelen en berichten, maar we hebben ook een hotline voor mensen met problemen en we organiseren workshops en lezingen. We willen zichtbaar zijn en aandacht vragen voor wie we zijn. In Jordanië wordt de website geblokkeerd maar we zitten op een platform dat wel open is en zo omzeilen we de blokkade. Het media comité weet dat we bestaan en ze laten ons met rust maar ze willen ons niet officieel registreren om protesten in de samenleving te voorkomen.”

Blijf je in Jordanië?

“Er is veel werk te doen hier voor LHBT-emancipatie en acceptatie en als Jordaniër voel ik het als mijn plicht om hieraan deel te nemen. Het is mijn verantwoording om verandering teweeg te brengen. Ik blijf zolang ik merk dat er vooruitgang is en zolang ik voel dat ik hierin kan bijdragen. Tot nu toe zijn we succesvol geweest en ik zie duidelijk verbeteringen. Zodra er stagnatie of regressie optreedt, zodra ik geen resultaten van ons werk meer zie, dan is het tijd om te vertrekken.”

Mireille Niel

Mireille Niël

Docent / Publicist

Mireille Niël studeerde Engels en Geschiedenis aan de Leraren Opleiding in Amsterdam en werkt sinds 1997 in het onderwijs in Amman. Eerder …
Profiel-pagina
Al één reactie — praat mee.