Aangekomen op de plaats van het interview vallen als eerste in de overdekte hal van het CEC (Cultureel Educatief Centrum) de twaalf grote foto’s van Samuel Lee op die aan het plafond hangen en de sportende jongeren daaronder. Hier in dit gebouw heeft de Foundation Academy of Amsterdam van Samuel Lee onderdak gevonden.
Lee kwam als veertienjarige immigrant met zijn ouders uit het Midden-Oosten naar Nederland. Hij studeerde ontwikkelingssociologie, werd christen en promoveerde op Christendom en Japan en richtte in 1995 de Jesus Christ Foundation Church in de toenmalige Bijlmer op, waar hij ook voorgaat. Hierbij richt hij zich vooral op sociale gerechtigheid en eigen verantwoordelijkheid. In 2019 werd hij als eerste migrant Theoloog des Vaderlands. Al direct was duidelijk dat hij deze opdracht ook praktisch wilde invullen. Over de toekomst van de kerk zei en zegt hij: ‘We hebben geen reformatie nodig, maar een revolutie van liefde.’
Zo kijkt hij ook, in wat hij zijn hobby noemt, met zijn camera. Hij is straatfotograaf en zegt daarover: ‘Met mijn foto’s van de straat wil ik de menselijke momenten op die straat vangen. Elke foto vertelt een uniek en onherhaalbaar verhaal van dat moment.’ Een van zijn foto’s, Through the haze, werd in juli 2025 bekroond met de tweede plaats in de categorie Abstract bij de internationale ReFocus Photography Awards.
Gevraagd naar zijn rol als pionier zegt hij: ‘Pionier zijn heeft twee kanten, het drijft je en geeft je kracht, maar het kan ook je gezondheid beschadigen. Het is belangrijk een balans te vinden, voor jezelf en met de anderen met wie je samenwerkt. Mijn pionier zijn moet de ander, dus bijvoorbeeld de vrijwilligers die de Academy mede mogelijk maken, niet overbelasten. Het gaat ook om de balans bij de ander.’ Op de vraag of Jezus misschien ook een pionier was antwoordt hij: ‘Jezus was een religieus en maatschappelijk pionier. Hij streed tegen onrecht, tegen oude offersystemen. Misschien is Jezus een spiegel die alle kleuren aanneemt van wie oprecht kijkt en luistert.’
Al bij het begin van het interview wordt duidelijk: het gaat Samuel Lee om de mens en de opdracht die hij ten diepste voelt, namelijk om leraar te zijn. ‘Het begint met een droom’, zo vertelt hij, ‘een droom om migranten studiekansen te geven die soms met een hele of halve opleiding gevlucht zijn en in het Nederlandse asielbeleid jarenlang in de wachtstand verkeren. Onderwijs is niet een luxe voor de rijken en de machtigen. Onderwijs is een zaak van mensenrechten en menselijke waardigheid. Daarom richtte ik de Foundation Academy of Amsterdam op.’
‘In de loop van de jaren is het een opleiding met drie studierichtingen geworden: School of Integrated Human Rights, School of Global Studies, School of Theology. Dat wordt allemaal gerealiseerd met financiële steun van allerlei grote en kleine organisaties en met de hulp van ondersteunend personeel en docenten die als vrijwilliger werken en lesgeven.’ Eigenlijk treedt hij daarmee in de voetsporen van zijn opa, die in zijn tijd al een opleiding van weeskinderen bekostigde.
Samuel vervolgt: ‘Ik wilde met deze academie zoveel mogelijk holistisch onderwijs geven vanuit de breedte van het denken en vanuit de breedte van alle geloven. Deze opleiding is niet bedoeld voor de kansenrijke mens maar voor de kansarme migrant, voor de mens met een probleem, al wie op ons pad komt. Dat kan iemand zijn die er trillend en verwaarloosd bij zit, na jaren in het harde migrantencircuit rondgezworven te hebben. Door goed te luisteren naar hem ontdek ik dat hij in zijn geboorteland halverwege een studie heeft moeten stoppen en gevlucht is, maar wel de wil en de capaciteiten heeft om dat weer op te pakken.’
Lee ziet het werk van academie dan ook als “een hersteloperatie in medemenselijkheid”. Het gaat er volgens hem om of deze mens de uitgestoken hand aangrijpt om onder begeleiding weer te gaan studeren. “Soms zijn het kleine dingen die een student helpen, in het geval van een moslima, die aan de academie verder studeert waar ze in haar geboorteland is opgehouden, maar nergens een ruimte heeft voor gebed. Dan creëren we ergens een ruimte, desnoods in een kantoor, om ook haar het studeren mogelijk te maken. En soms komt iemand na een tijd onverwacht langs en zegt: “Ik wil jullie bedanken, omdat jullie mijn menselijkheid aan mij hebben teruggegeven.”
Gevraagd naar de bronnen waaruit Samuel put bij al dit intense werk noemt hij het verhaal van de Samaritaanse vrouw die bij de Jacobsbron water komt halen (Johannes 4). ‘Ik ben geraakt door het gesprek tussen die vreemdelinge en Jezus, die haar zegt: … het water dat ik geef, zal in hem (haar) een bron worden, waaruit water opwelt dat eeuwig leven geeft.’ Een tweede bron blijkt een waarschuwend citaat uit Prediker 7 te zijn, dat op den duur voor hem ook van grote waarde bleek: Wees daarom niet al te rechtvaardig en meet je zelf geen overdreven wijsheid aan. En iets verderop in de tekst staat: Er is geen mens op aarde die nooit zondigt, die alleen maar goed is en altijd rechtvaardig.
‘Je kunt ook verblind en uitgeput raken in jouw streven naar rechtvaardigheid, of misschien zelfs bitter’, zegt hij daarover. ‘En tegelijkertijd is deze tekst ook een waarschuwing tegen het grote eigen gelijk dat soms over de ander uitgestort wordt in (familie-)gesprekken en op sociale media. Met andere woorden: zie jij in jouw eigen gelijk mij nog staan, die misschien een andere mening of overtuiging heeft? Zelfs bij het preken moet je als voorganger opletten een ander niet te kwetsen of te veroordelen.’
Al in het jaar dat hij Theoloog des Vaderlands was (2020, red), sprak hij uit een bruggenbouwer te willen zijn. Een bruggenbouwer moet zijns inziens beide kanten in het oog houden, omdat een brug moet verbinden. Daartoe ontwikkelde hij de Theologie van Oprechte Betrokkenheid. Hij zei daar toen over: ‘Want ik heb gemerkt dat vóór alles één ding nodig is in het gepolariseerde, verdeelde en onzekere Nederland van nu: oprechte betrokkenheid. Die houdt in: naast je medemens lopen of zitten. Luisteren in plaats van hem of haar de les te lezen.’ En dat is wat hij doet, in dit gesprek en ook in de verschillende vormen van zijn werk: luisteren met betrokkenheid. En de al genoemde revolutie van de liefde is wat hem betreft nu meer nodig dan ooit.
