Onverbrekelijke band

Ze geniet bekendheid door lezingen, interviews, workshops in Nederland en in Vlaanderen, door haar bijdragen aan diverse informatieve radio- en tv-programma’s en door haar columns en artikelen in tijdschriften over familiekwesties. Recent verscheen een nieuw boek van haar hand: Door het oog van de familie. Liefde, leed en loyaliteit. W!J bevraagt haar over ouders, kinderen, wortels en loyaliteit.

Wij

“Ik zou in de context van het gezin het woord ‘wij’ niet zo snel in de mond nemen. Ik spreek liever over ‘de onverbrekelijke band tussen ouders en kinderen’. Want waar gekozen relaties verbroken kunnen worden, is de relatie tussen ouder en kind primair; die zit in je vezels. Ongeacht of die relatie goed of slecht is. Er kan veel liefde zijn, maar ook veel leed. Die band tussen ouder en kind wordt gedragen door ‘loyaliteit’, een kernbegrip in mijn werk. En loyaliteit gaat gepaard met conflicten – dat is onvermijdelijk in het leven. Kinderen worden in onze maatschappij al snel geconfronteerd met de schaamte of de trots van hun ouders. De maatschappij dwingt hen soms te kiezen tussen hun ouders en de wereld om hen heen. En dat brengt hen in een onmogelijke positie. Want niemand kan de vijand van zijn eigen wortels zijn! Dat mag je geen enkel kind vragen! Als je een kind op zijn ouders aanvalt, ontstaat er ‘loyaliteitsverheviging’. Met andere woorden: als de maatschappij jou vertelt dat je ouders slecht zijn, vertel jij de maatschappij dat zij slecht is.”

De impasse doorbreken

“Ik pleit ervoor de trots op cultuur en afkomst én de loyaliteit aan ouders te respecteren. Erkenning van je achtergrond is een voorwaarde om in een andere maatschappij opnieuw te kunnen wortelen. Mensen afsnijden, buitensluiten en tot verloochening aanzetten werkt alleen maar averechts. Zoals een Marokkaanse jongen uit een jeugdbende eens riep: ‘Jullie geven zeker mijn moeder weer de schuld, hè? Nou, het heeft niets met haar te maken, hoor!’ Ik denk dat we meer respect moeten hebben voor de relatie tussen ouder en kind, juist als zij ergens anders geboren en getogen zijn. We moeten deze ouders helpen om hun kinderen in deze, voor hen nieuwe, cultuur op te voeden. Je moet je realiseren dat dit een enorme opgave voor hen is! Want in hun cultuur speelt vaak de ‘grootfamilie’ een belangrijke rol in de opvoeding. Ooms, tantes, grootouders, zelfs buren dragen bij aan de opvoeding van een kind. Hier zitten die ouders driehoog-achter op een flatje en staan ze er alleen voor. Die ouders weten niet wat hun kinderen van ‘buiten’ meebrengen. Een moeder zei eens tegen me: ‘Ik ben bang geworden van mijn eigen kinderen, want die brengen een wereld binnen die ik niet meer kan volgen’. Het zijn de angst en het zich ‘niet gezien voelen’ die het wortel schieten in deze samenleving tegenhouden.”
“Realiseer je dat ouders kwetsbaar zijn als het om hun kinderen gaat. Als een kind dat zich onacceptabel gedraagt van de straat wordt geplukt en thuis wordt afgeleverd, spreek deze ouders dan respectvol aan. Erken hun ouderschap! Want 99 van de 100 ouders zijn naar dit land gekomen omdat ze een betere toekomst voor hun kinderen wilden! Omdat ze hun kinderen de kansen wilden geven die ze zelf nooit hebben gehad. Maar kinderen worden vaak al op school aangevallen op hun afkomst. En schieten vervolgens in de verdediging. En dat terwijl juist die kinderen een belangrijke brugfunctie tussen hun ouders en de maatschappij kunnen vervullen. Niemand verdraagt het dat er op zijn of haar ouders wordt neergekeken. Want je eerste loyaliteit ligt bij je ouders. Karin Junger heeft daar voor de IKON een prachtige documentaire over gemaakt – een portret van Marokkaanse vaders en zonen.”

De multiculturele rugzak

“Kinderen die tussen twee culturen laveren dragen een zware rugzak met zich mee. Eentje die gelukkig lichter wordt naarmate de generaties verstrijken. Ik ben ervan overtuigd dat de kinderen van nu het straks anders gaan doen met hún kinderen. Omdat ze maatschappij kennen, omdat ze weten wat ze voor de maatschappij kunnen betekenen en daar ook erkenning voor hebben ontvangen. Als ze dat gevoel aan hun kinderen kunnen doorgeven… Dáár zit een grote kans! Daarnaast zouden de verhalen die mensen met zich meedragen zichtbaar gemaakt moeten worden. Je kan de ander pas erkennen als je hem eerst ként. Ik denk dat de scholen daar een belangrijke rol in kunnen spelen: het schoolplein is de ontmoetingsplek bij uitstek. Het gevoel dat je welkom bent, daarmee begint het. En je hóéft niet te kiezen tussen twee identiteiten! Het is niet zo problematisch als het vaak wordt voorgesteld. Ik zou juist zeggen (lacht): ‘Gefeliciteerd met de rijkdom van een dubbele loyaliteit en identiteit!’ Een islamitisch meisje vertelde me eens: ‘Als ik mijn hoofddoek op heb kan ik leren, want dan werken mijn hersenen. Die hoofddoek, dat zijn mijn ouders, en studeren doe ik voor mezelf, om straks een mooie baan te krijgen.’”

Het ik-tijdperk op zijn retour

“Ja, het ik-tijdperk heeft zijn langste tijd gehad. Termen als ‘wij’ en ‘verbondenheid’ hebben weer betekenis voor mensen. Je mag weer zeggen dat familie belangrijk voor je is. Mensen zijn bijvoorbeeld weer geïnteresseerd in familieverhalen en gaan in groten getale op zoek naar hun voorouders, pluizen hun stamboom uit. Kijk naar iemand als Barack Obama, die hardop zegt: ‘Zonder mijn oma was ik nergens geweest. Zij heeft mij groot gemaakt’. Toen ik dat in een lezing gebruikte kreeg ik meteen een reactie uit de zaal: ‘Dat heb ik precies zo met mijn opa!’ Waar je het vroeger vooral van vrienden en netwerken moest hebben, ‘mag’ familie nu weer. Want familie… die blijft altijd.”