Veel hindoes in Nederland hebben familie in Suriname en reizen regelmatig naar dit land. Doet u dat ook?

“De afgelopen jaren reisde ik gemiddeld twee keer per jaar naar Suriname omdat de Sew-a-nath Foundation daar is opgericht en om uitwisseling tussen Nederland en Suriname mogelijk te maken. Mijn laatste reis in maart 2009 gaf me – zoals altijd – een voldaan gevoel. Ik kon goed tot rust komen. Aan de andere kant vind ik het betreurenswaardig dat de Surinaamse mentaliteit in grote lijnen nog steeds hetzelfde is terwijl de wereld verder draait. Blijkbaar moet er in Suriname ook een nieuw wij-gevoel ontstaan. De laksheid aan de ene kant strookt niet met het streven mee te gaan in de snelle, mondiale ontwikkelingen. Na een fikse tropische regenbui staat de helft van Paramaribo onder water en lopen huizen onder, terwijl er fors geïnvesteerd wordt in de het toerisme.”

In juli en augustus is het thema op deze site ‘Reizen’. Wat zegt dit thema u als hindoe?

“Hindoes reizen wat af naar Suriname, India en andere landen waar hindoes uit India zich hebben gevestigd, zoals Mauritius. Vaak zijn ze ook op zoek naar hun roots of religie. Maar ze vergeten volgens mij dat God of religie veelal niet in een bedevaartsoord te vinden is, zoals de heilige rivier Ganges. Jezus zei heel terecht: ‘Het koninkrijk der hemelen is in u’. Zelf wil ik binnenkort ook naar India, waar ik overigens nog nooit ben geweest. De belangrijkste reden is dat ik daar veel goedkoper mijn boeken en artikelen kan laten publiceren. Maar een duikje in de heilige rivier om van mijn zonden af te komen, zal ik natuurlijk niet overslaan.”

Van Suriname en de hoofdstad Paramaribo wordt vaak gezegd dat het een goed voorbeeld is van hoe verschillende religieuze mensen samen kunnen leven. Klopt dit beeld?

“Ik kan dat alleen maar beamen. In Paramaribo staat de synagoge pal naast een moskee bijvoorbeeld. Dit komt natuurlijk omdat er zoals in Nederland geen dominante cultuur of religie was. De slaven en later contractarbeiders hebben een modus gevonden om goed samen te leven. Maar de culturele verschillen worden nog wel eens in negatieve zin benadrukt. Creolen spreken over koelies (een scheldwoord voor hindoestanen) en hindoestanen spreken vaak negatief over Creolen. Echter, ook binnen culturen is er afgunst en vaak onder hindoestanen die elkaar het licht in de ogen niet gunnen. En ik heb gemerkt dat er een bijna collectieve aversie jegens Chinezen is die vanuit het buitenland veel voor elkaar krijgen terwijl de Surinaamse (zaken)mensen achter het net vissen.”

Als hindoes of het hindoeïsme in de Nederlandse media komen, dan is het veelal vanwege het beledigen van Vishnu en Shiva of een koe in India die op straat loopt. Kortom: veelal relatief ‘weinig’ nieuws. Hoe kan dat?

“Omdat veel hindoes geen wij-gevoel kennen. De krabbenmentaliteit is enorm. Veel hindoes presteren weinig, maar gunnen het een ander niet om het beter te kunnen doen. Er is veel afgunst en jaloezie. En omdat naar mijn mening het overgrote deel van de hindoes haar religie niet goed begrepen heeft. Zelfs de pandits niet. Van echte thema’s of grote zaken en vraagstukken hebben ze geen kaas gegeten. Ze zijn vooral bezig zichzelf te verrijken in naam van het geloof. En in dat geval maak je je dus druk om een belediging van een god of een koe die al lang niet meer heilig is omdat zij per jaar evenveel Co2 uitstoot als een auto waarmee je 70.000 km per jaar rijdt.”

Wat is nou het grootste vooroordeel onder Nederlanders over hindoes of het hindoeïsme?

“Ik wil twee dingen noemen. Allereerst dat hindoes zoveel verschillende goden kennen en dus polytheïstisch zijn. Dat komt omdat sommige westerlingen de hindoe geschriften niet begrepen hebben. En zoals ik net zei: ook veel hindoes en zelfs pandits niet, want velen beweren hetzelfde. Ten tweede het idee dat hindoes geweldloos zouden zijn. Als hindoe geestelijk verzorger voor Justitie heb ik de nodige excessen en extreem geweldsmisbruik meegemaakt, zowel binnen als buiten de muren. Naar buiten toe mogelijk vredelievend, maar intern hakt men elkaar zonder meer de pan in. Het kwetsen (hinsa) doen hindoes soms aan de lopende band, terwijl ze van geweldloosheid (ahinsa) de mond vol hebben.”

Hindoes zijn prima geïntegreerd. Wat vindt u van deze stelling?

“Zonder meer waar, maar er is ook de keerzijde van de medaille van integratie. Binnenshuis gelden soms nog steeds oude, traditionele en in deze tijd en samenleving soms verstikkende hindoestaanse normen en waarden. Het aantal zelfmoorden onder hindoestaanse jongeren en vooral meisjes is extreem hoog. Het hindoeïsme heeft van oudsher een absorberend vermogen en om die reden bestaat er ook eigenlijk geen standaard hindoeïsme. Het moderne hindoeïsme kent in grote mate assimilatie en integratiekenmerken. Daar komt bij dat de meeste hindoes uit Suriname komen en net als de Indonesiërs koloniale banden met Nederland hebben. Dus zijn ze niet te vergelijken met bijvoorbeeld Turken en Marokkanen.”

Hebben Surinaamse hindoes gevoel voor humor?

“Humor is cultureel bepaald. Wat in de ene cultuur grappig overkomt, kan juist beledigend zijn in een andere cultuur. Vaak verdraaien Surinaamse hindoes Nederlandse woorden tot een grap. Emancipatie wordt bijvoorbeeld ‘a mang o fasie’ genoemd, wat vrij vertaald betekent: die man gaat het zwaar krijgen. Ook kennen Surinaamse hindoes een MKB (Manai Ka Boli = wat zullen anderen wel niet zeggen). De vuile was buiten hangen, is echt not done en de sociale controle is groot. Ze kennen echter ook zelfspot zoals de bekende 4 D’s: djonko (softdrugs), daroe (alcohol), dansie (dansavonden) en doksa (eendenvlees).”

Momenteel heerst er op grote schaal angst voor met name de islam. Wat vindt u hiervan als hindoe? Bent u ook bang voor de islam?

“Ik ben niet bang voor de islam, maar maak me wel zorgen om de manier waarop gelovige moslims soms uiting geven aan hun religie. In mijn gesprekken met moslims, zelfs waarvan ik denk dat ze liberaal en ruimdenkend zijn, valt het me op dat het denken wordt stilgezet. Als iets in de koran staat, is het onomstotelijk bewezen en iedere vorm van denken, filosoferen en kritisch zijn wordt daarmee in de kiem gesmoord. Ik zelf twijfel steeds vaker aan hindoe geschriften en ben tot de conclusie gekomen dat geen enkel geschrift heilig is. Zelfs die van de hindoes niet, al wordt gezegd dat die de oudste ter wereld zouden zijn. En op de kritiek die op de islam of op de koran wordt geleverd, vind ik dat er maar weinig zinnige repliek wordt gegeven.”

Hoe kan het dat het boeddhisme en ook het hindoeïsme op zoveel belangstelling kunnen rekenen van de Nederlanders?

“In het Oosten was en is spiritualiteit ingebed in het dagelijkse leven. De oude oosterse wijsheden zijn echt waardevol voor het westen. De bij hindoes soms quasi-geweldloze en -vredelievende uitingen slaan toch aan in Nederland. Maar er zijn ook hindoe wijzen die hun sporen in het westen hebben verdiend. Hindoes zijn echter nog steeds hekkensluiters. Neem yoga en meditatie: van zuivere hindoe komaf maar tegenwoordig wordt meditatie eerder met het boeddhisme geassocieerd dan het met hindoeïsme. Hindoes zijn geen cultuurdragers en kennen hun geloof onvoldoende om er reclame mee te maken. Vaak zijn het westerlingen die de waarde ervan inzien en zelf geschriften vertalen. Met de nodige nadelige gevolgen van dien.”

Stel, u krijgt één miljoen euro dat u moet besteden aan een ‘multireligieus doel’. Waaraan zou u dit geld dan besteden?

“Daar hoef ik niet lang over na te denken: ik zou een deel direct schenken aan de Sew-a-nath Foundation, die dienstbaar (sewa) is aan hulpbehoevenden (anath) en aan hindoestanen in het bijzonder. Bij die doelgroep zit veel onderhuids leed. En daarnaast zou ik geld schenken aan een goed opgeleid team van geestelijken uit alle wereldgodsdiensten die alle problematische en dogmatische religieuze vraagstukken op gedegen en voor Nederland acceptabele wijze beantwoordt om de religieuze kloof te overbruggen en een nieuw wij mogelijk te maken.”

Hoe ziet het multireligieuze Nederland van 2025 eruit?

“Ik denk dat de boeddhisten de hindoes zullen inhalen en een prominentere plek in de Nederlandse samenleving zullen verwerven. Ook denk ik dat de ‘problemen’ met moslims voorlopig nog wel zullen bestaan. Daar zal meer tijd voor nodig zijn. En verder denk ik dat het gouden tijden worden voor de eenogen in het land der blinden. Echte, zuivere kennis die religies, mensen en culturen bindt zal als een stokpaardje worden gebruikt door mensen die alleen de klok hebben horen luiden. Velen zullen het hebben over mystieke ervaringen en verlichtende momenten maar begrijpen geen bal van mystiek. In mijn optiek is mystiek overigens het beste middel dat religies met elkaar verbindt om zo tot een nieuw wij te komen.”

Moeten we in Nederland op een zoek naar een ‘nieuw wij’?

“Kijk, religie is nooit los te koop. Het is altijd ingebed in een cultuur en iedere cultuur is aan verandering onderhevig. Net zoals taal. Daar waar taal verdwijnt, sterft de cultuur. Die afstervende cultuur maakt uiteraard plaats voor een andere, nieuwe cultuur, maar zal nooit meer de oude zijn. Dus dat dwingt ons om steeds op zoek te gaan naar een ‘nieuw wij’. Immers, de taal verandert continu en de cultuur verandert net zo hard mee. Eigenlijk verandert alles volgens zijn eigen geaardheid. En voor de zoveelste, maar zeker niet de laatste keer: laten we alsjeblieft de hindoes niet vergeten in onze zoektocht naar een ‘nieuw wij’. Sommigen onder hen zijn zeker de moeite waard.”

Greco Idema

Greco Idema

Eigenaar Bureau Intermonde

Greco Idema is eigenaar van Bureau Intermonde, een interreligieus advies- en organisatiebureau. De afgelopen jaren ontwikkelde hij (soms …
Profiel-pagina
Al 32 reacties — praat mee.