Wat trekt zo’n 60.000 Polen per maand naar Polonia.nl?
“De meeste Polen hier zijn nieuwkomers. Zo’n 160.000 Polen staan bij gemeenten ingeschreven, maar toch blijft het een komen en gaan. Iedereen die hier een tijdje verblijft of zich voorbereidt op zijn komst naar Nederland, heeft behoefte aan basale informatie. Hoe kun je in Nederland stemmen voor de Europese Parlementsverkiezingen? Waar moet je op letten als je via een uitzendbureau gaat werken? Aan welke regels moeten hondenbezitters zich houden? Er is een enorme behoefte aan zulke informatie in het Pools. Wat sitebezoekers misschien ook aantrekt, is dat artikelen op Polonia.nl doelbewust positief zijn. Dus geen berichten over het zoveelste slachtoffer van arbeidsuitbuiting of over dronkenschap. Polen krijgen al genoeg negatieve beeldvorming en problemen over zich heen. We willen vooral hun burgerschapszin bevorderen. Polen verbinden met Nederland.”
In 2012 vertelde u mij over negatieve beeldvorming en uitbuiting. Krijgen Polen daar inmiddels minder of meer mee te maken?
“Per jaar neemt het aantal Polen met een kleine tienduizend toe. Elke Nederlandse gemeente, bij elkaar 355, heeft Poolse inwoners. Veel Polen staan niet eens ingeschreven; er werken naar schatting zo’n 250.000 Polen in Nederland. Dat is een belangrijk gegeven in de publieke discussie over bijvoorbeeld Polenhotels en klachten van omwonenden over overlast.
De berichtgeving hierover blijft stereotypes in stand houden en nieuwe vooroordelen creëren. Naast het idee dat Polen goedkope handjes zijn, die zich aan luidruchtige feestjes te buiten gaan, is onlangs het beeld ontstaan van de sjoemelaar die zich in zijn geboorteland laaft aan een Nederlandse WW-uitkering. De media kopten: ‘Massale uitkeringsfraude door Poolse arbeidsmigranten’.
Minister Wouter Koolmees (sociale zaken en werkgelegenheid) kon die massaliteit niet staven met cijfers, maar het gecreëerde beeld is hardnekkig genoeg gebleken om te blijven kleven. Het raakt Polen. Ze zeggen: ‘We worden alwéér aan de schandpaal genageld als profiteurs, terwijl we op het werk slecht worden behandeld, uitgebuit en gediscrimineerd’. Wie heeft hier aandacht voor? Poolse migranten voelen zich niet gewaardeerd, miskend, terwijl ze de Nederlandse economie draaiende houden. Een schizofrene toestand.”
Wat doen Polen zelf, in het contact met Nederlanders, aan dat beeld?
“Toegegeven: Poolse arbeidsmigranten mogen best wel vaker een stap naar Nederlanders zetten, een gesprek aanknopen en daardoor vastgeroeste beelden aan diggelen slaan. Het gros zoekt nauwelijks persoonlijke contacten. Er zijn zo veel barrières: de taal, het idee dat je als ‘vreemde ander’ gezien wordt, maar ook bepaalde gewoontes bemoeilijken het verbinden van verschillen. Het contact is vaak alleen functioneel, bijvoorbeeld om een school voor kinderen te regelen of om te werken.”
80 % van de Polen is voor het lidmaatschap van de Europese Unie
Werk aan de winkel dus.
“Klopt, maar dat geldt voor beide kanten. Wie van de Nederlanders is geïnteresseerd in het leven van Polen? De migranten missen die uitgestoken hand. Onlangs sprak de Poolse ambassadeur, Marcin Czepelak, in het NRC en het AD over een ‘parallelle samenleving’ van buitenlandse arbeiders. Polen zijn onzichtbaar voor de meeste Nederlanders: ‘Ze participeren niet in de maatschappij. Ze zijn arbeidskrachten, en niet meer dan dat’, zei Czepelak. Journalist Jeroen van Bergeijk noemde datzelfde verschijnsel ‘moderne apartheid’. Hij werkte vorig jaar vijf weken in distributiecentra van bol.com, zij aan zij met Polen die daar slecht werden behandeld en op afgelegen terreinen gehuisvest werden. Hoe kun je dan verbondenheid met Nederland voelen of vinden? Kennismigranten, ook Polen die bij het Nederlandse hightechbedrijf ASML werken, worden anders behandeld. In bijvoorbeeld Den Haag en Eindhoven trekken gemeenten graag geld uit voor activiteiten voor expats en hun partners.”
In de onlangs uitgezonden VPRO-serie ‘Moja Polska’ laat Dore van Duivenbode een beeld van de Poolse samenleving zien. Wat waren de reacties van Polen in Nederland hierop?
“Ze zijn er op z’n zachtst gezegd niet happy mee. Ze vinden het een karikatuur van de veel complexere en gepolariseerde situatie in Polen. Sommigen denken dat de serie als enige doel heeft om het huidige Polen in een slecht daglicht te zetten, en de negatieve beeldvorming te versterken. Veel Poolse kijkers zien ook dat in Nederland niet alles goed gaat. Ze wonen veelal in achtstandswijken die geteisterd worden door criminaliteit en sociale onrust. Waarom richten Nederlanders dan hun pijlen op hen? Een legitieme vraag vanuit hun optiek. Maar de VPRO begrijp ik ook wel. De omroep snijdt moeilijke thema’s aan en wil deze dichter bij Nederlanders brengen. Vandaar de aandacht voor het Poolse abortusverbod, de ondermijning van de rechtsstaat, enzovoorts. De filmmakers laten het Polen zien onder de conservatief-rechtse regeringspartij PiS. De titel ‘Moja Polska’ – ‘Mijn Polen’ – heeft de Polen in Nederland gewoon op het verkeerde been gezet. Dit is niet hoe zijzelf hun land beleven, maar het is een deeltje van de werkelijkheid bezien door de ogen van een jonge journaliste wiens moeder Pools was.”
De Polen zouden Nederlanders dus liever een ander gezicht getoond hebben…
“Ze missen beelden van moderne en succesvolle burgers in bruisende steden. Dora spreekt vooral met mensen uit plattelandsgebieden en zoekt de politieke pijnpunten. Denk niet dat Polen de precaire situatie in hun land ontkennen. Dat is niet zo. Maar de migranten die hier continu negatief in het nieuws staan, willen zo graag trots zijn op dat andere gezicht. Begrijpelijk: voordat de regeringspartij 3,5 jaar geleden aan de macht was gekomen, was Polen hun anker en oriëntatiepunt. Een land waar ze trotser op waren. De serie roept lastige vragen op, die Nederlanders soms betrekken op de Poolse bevolking in plaats van op de politiek. Polen in Nederland krijgen nu opmerkingen als: ‘Waarom doen Poolse mensen kennelijk zo weinig aan de slechte situatie in hun land?’ Of zelfs: ‘Waarom zijn jullie lid van de EU geworden? Geheel onterecht.’ Dat doet pijn. Ze worden nu als het ware dubbel gepakt: zij deugen niet en hun land evenmin.”
Polen kun je niet eenzijdig afstempelen als kritiekloos of conservatief
Hoe beoordelen de Polen in Nederland de gebeurtenissen in hun land eigenlijk zelf?
“Ze zijn tot op het bot verdeeld. Er zijn onder arbeidsmigranten naar mijn mening veel sympathisanten van de huidige koers van Polen. Ik sluit niet uit dat veel jonge Polen, die (tijdelijk) in het buitenland wonen, op een radicaal rechts alternatief van de huidige regeringspartij (Recht en Rechtvaardigheid, PiS) gaan stemmen. Ze vinden dat de huidige regering inmiddels te soft is. In ieder land verrechtsen bepaalde groepen burgers. Sommige Polen voelen zich verweesd of achtergesteld. Ze zouden het liefst een mono-cultureel, katholiek moederland zien, dat niet ‘belast’ wordt met de ‘bevelen’ uit Brussel…denk bijvoorbeeld aan de verplichte opvang van vluchtelingen. Rechtse Polen, vooral jonge mannen, zijn tegen moslims (die als vluchteling komen) en homoseksuelen. Kortom, ze zien Polen als een katholiek bastion dat Europa moet beschermen tegen de uitwassen van moderniteit en de islam.”
“Maar er is hoop. Recent is een twee uur durende documentaire op Youtube gezet over seksueel overschrijdend gedrag door religieuzen in Polen. Een crowdfunding-productie. De docu wordt alom geprezen en is in amper een week ruim 20 miljoen keer bekeken. Zomaar een voorbeeld om aan te geven dat je Polen niet eenzijdig ‘conservatief’ of ‘kritiekloos’ kunt noemen. Ik merk dat het aantal katholieken afneemt en dat veel katholieken boos zich boos maken over de hypocrisie van de kerkelijke leiding. De discussie over seksueel misbruik domineert de opmaat naar de parlementaire verkiezingen in november. Uit een grote enquête blijkt ook, dat zo’n 80 % van de Polen voor het lidmaatschap van Polen van de EU is. De gamechanger kunnen de Europese verkiezingen op 26 mei zijn. Wie weet wint de Koalicja Europejska, een coalitie van 5 pro-Europese partijen, of de nieuwe sociaalliberale partij Wiosna (Lente) van de homoseksuele voormalige burgemeester Robert Biedron. Hij maakt zich hard voor gender en gelijkheid, Europese samenwerking, de handhaving van mensen- en dierenrechten. Kortom, de democratie is springlevend. Er wordt trouwens een hoge opkomst verwacht. De Europese verkiezingen zijn een opmaat naar de landelijke verkiezingen dit najaar. Dan beslissen de Polen of ze een open of gesloten maatschappij willen zijn.”
Meer info: Polonia.nl
