“Progressief katholiek Nederland moet zich verenigen”

Dit zieltje heeft hij alvast gewonnen: direct na het interview heb ik me aangemeld als lid van de Mariënburgvereniging. (Met fikse korting, tot eind van dit jaar). De nieuwe voorzitter van de club van kritische katholieken weet alles van stromen en stroming. Hij doceert stromingsleer, als Professor in Transportverschijnselen en Chemical Reactor Engineering, nog een beetje in Delft en nog voltijds in Limerick, Ierland. Al is hij 66, hij heeft helemaal geen zin in pensioen.

Waar begin je aan, had zijn vrouw gezegd toen hij zich kandidaat stelde. Maar Van den Akker wil ook in de Mariënburgvereniging weer stroming brengen.

Hoe?

“Dat ga ik voor een deel nog uitvinden. Door met veel mensen te praten en uit te zoeken waar ruimte is en waaraan behoefte is. Er is versnippering aan de progressief-katholieke kant van Nederland, iedere basisgemeente denkt aan zichzelf… Het is als in de tijd van Paulus, toen iedereen vanuit zijn eigen gemeente praatte en Paulus schreef: dat moet afgelopen zijn. Ik ben aan het kijken wat voor ruimte er is om het progressief-katholieke geluid in Nederland te versterken. Door mensen te verzamelen, en door spreekbuis te zijn. Als de rest van Nederland daar niks in ziet, dan houdt het op hè. Ik ga niet trekken aan een dood paard.”

Wat betekent geloven voor u?

“Ik ga momenteel niet elke zondag naar de kerk, maar dat heb ik wel heel lang gedaan. Op mijn zestiende kwam de kapelaan aan me vragen of ik orgel wilde spelen. Het was de tijd dat er volkszang in de kerk kwam en ze hadden meer organisten nodig. Dat is dus vijftig jaar geleden. Als student had ik drie vieringen per weekend. In Vught ben ik tien jaar organist geweest, daarna ben ik organist geworden in de San Salvator in Den Bosch en daarna werd ik dirigent-organist. Die vorm van viering sprak me aan. Nu begeleid ik nog op de piano kerkkoren in Veldhoven en Eindhoven. Heel leuk. Oosterhuis, vooral.”

Dus geloven is voor u muziek?

“Geen geloven zonder zingen! Maar een viering zonder fatsoenlijke preek is ook geen viering. We gaan weleens naar de Dominicus in Amsterdam, en naar Huub Oosterhuis in De Nieuwe Liefde, en heel af en toe begeleid ik als organist een dienst in een gereformeerde kerk in Culemborg. Maar dat is om die mensen vooruit te helpen als ze onverwacht geen organist hebben; hun verkondiging is niet mijn stijl.”

En wat is een goede preek voor u?

“Als die nieuwe ideeën levert, die impact zouden kunnen hebben op mijn dagelijkse doen en laten. Ja ik ben wel veeleisend… Een nieuwe interpretatie, of een nieuwe toepassing. Ik heb me opgegeven als kandidaat-voorzitter naar aanleiding van een preek. Het was een preek van Alex van Heusden, die preekte in Eindhoven bij een van de vieringen van SOVE, Stichting Oecumenische Vieringen Eindhoven. Daar speel ik regelmatig. De lezing was uit Prediker, en Van Heusden voegde er allerlei redenen aan toe om somber te zijn, bij de pakken neer te zitten en te denken: het maakt allemaal niks uit. Hij hield dat lang vol en ik dacht: waar gaat dit heen? Op gegeven moment zei hij: zo moet het dus niet. Je moet altijd optimistisch en vol vertrouwen aan de toekomst werken. Die week hadden we een brief gehad dat ze bij de Mariënburg een voorzitter zochten en ik dacht: misschien moet ik daar eens iets aan gaan doen. Ik wil de Mariënburgvereniging nieuw leven inblazen.”

En wat vertelt u de mensen dan als wervend verhaal?

“Dat we deze kans, met deze paus en deze nieuwe bisschop van Den Bosch, niet voorbij moeten laten gaan. Er zijn nu nieuwe kansen. Zonder die paus en die bisschop had ik het niet gedaan. Ik denk dat er nu kansen zijn die er de afgelopen tien jaar niet waren. Het zal me ook benieuwen wie de nieuwe bisschop van Groningen wordt, of dat iemand wordt in de stijl van De Korte, of toch iemand anders.

Als je voortdurend met je hoofd tegen een glazen deur aanloopt, ontmoedigt dat. En ik denk dat de deur nu een beetje open staat.”

Open waarnaartoe..? Deze paus is geweldig maar hij gaat niet het beleid veranderen inzake homohuwelijken, abortus, enzovoort.

“Hij veroordeelt mensen niet, dat is al een verademing. Er zijn ook interpretaties denkbaar van zijn uitlatingen dat het verder kan gaan dan dat. Die hoop en dat geloof heb ik, en dat wil ik delen. Ik wil niet langs de kant staan en denken: dat moet iemand anders maar doen. Ik vind dat de kerk mensen meer vrij moet laten: vrijheid in vormen van liturgie, diaconie, ook vrijheid voor mensen die willen hertrouwen, homohuwelijken… De kerk moet de tekenen van de tijd beter verstaan en daarvoor ruimte maken. Anders is het in dit deel van Europa binnenkort misschien wel afgelopen. Buiten Europa speelt dit niet, maar daar is de welvaart minder, de armoede groter, en is het ontwikkelingsniveau nog een stuk lager. De kerk heeft er een andere functie. In West-Europa is met de individualisering en de toename van het ontwikkelingsniveau de traditionele rol van de kerk uitgespeeld.”

Maar kan de kerk het in verschillende delen van de wereld anders doen?

“Waarom niet. Er zijn ook mensen in Nederland die vinden dat een eucharistieviering pas een eucharistieviering is als je aan allerlei voorwaarden voldoet en in het Latijn spreekt en Gregoriaanse muziek maakt. Daarmee moet je in andere delen van de wereld niet aankomen. Het is maar hoe je het invult. Ik vind Latijn en Gregoriaans niet meer van deze tijd.”

Het geeft wel meer een mysterieuze sfeer.

“Ik denk dat dat voorbij is. Niet veel mensen lopen er warm meer voor.”

Het is door de wetenschap dat het symbolische denken in onbruik is geraakt. Die heeft de wereld onttoverd; nu is het moeilijk om in een oud geloof nog de oude betovering te vinden.

“Ik weet niet of je naar betovering moet zoeken. Ik geloof in een God die van mensen houdt en die mensen aanspoort om van elkaar te houden. Dat is een opdracht. Je kunt best ontroerd raken door zang, of de natuur, maar dat heeft voor mij niet zoveel met geloof te maken, het is niet de kern.”

En hoe word je in de kerk geholpen om liefdevoller te worden?

“Ik denk dat dat van medegelovigen moet komen, niet per se van de voorganger of de priester. Door samen te komen en samen te zingen kun je je verbonden voelen en boven jezelf uitstijgen.”

En de Mariënburg wordt dus een luis in de pels?

“Ik zoek niet de confrontatie, maar ik wil wel voortdurend de kerk uitdagen om meer vrijheid te geven. Ik vermijd ruzie. Het glas is bij mij altijd meer half vol dan half leeg en ik zie echt openingen nu.”

En hoe kijkt u terug op de afgelopen jaren van de vereniging?

“O nee, ik wil niet achteruit kijken. Ik heb helemaal geen behoefte om te zeggen wat ik goed vond en minder goed.”

Wat zijn de vroegchristelijke idealen die u volgens het persbericht wilt redden of opnieuw uitvinden?

“De kerk heeft er in de loop van de eeuwen van alles bij gehaald… als die essentieel zouden zijn, dan zouden de vroege christenen geen goede gelovigen zijn geweest. Dat priesters niet mochten trouwen bijvoorbeeld. Het dogma over Maria. De onfeilbaarheid van de paus. Er is heel veel toegevoegd door pausen en concilies, maar dat zijn interpretaties achteraf. Zo staan er rare dingen in de geloofsbelijdenis – schepper van hemel en aarde, nedergedaald ter helle, de verrijzenis van het lichaam… Wat gebeurt er met mensen die zich laten cremeren? Trouwens als je een tijd in je kist hebt gelegen, is er ook niet zoveel over. Wat voor mij het belangrijkste is, dat is: ‘Waar twee of drie in mijn naam bijeen zijn.’ Dat zou een leidraad moeten zijn. En daarmee kun je een hele hoop ballast missen. Als mensen eraan willen vasthouden vind ik dat ook best, maar er moet ook vrijheid zijn voor mensen die die ballast niet willen. Veel geloofsgemeenschappen hebben er moeite mee. Maar als ze die ballast overboord zetten, worden ze verdreven naar de rand van de kerk, en sommige kiezen er zelf voor zich over de rand te positioneren.”

En wat gebeurt er als twee of drie in Christus’ naam bijeen zijn?

“Daar vier je dat je in God gelooft en daarin ervaar je de opdracht om goed te zijn in deze wereld. Wat vroeger niet belangrijk was maar nu wel, is dat wij mensen beseffen dat we een grote invloed hebben op de Aarde. Dus die opdracht is erbij gekomen: zuiniger zijn op de Aarde. Dat is nu aan de orde, dat komt erbij.”

Uw werk gaat over stroming…

“Stromingsleer. Alles wat stroomt. Dus het weer, en zeeën en rivieren, en je bloedsomloop: alles stroomt. Maar de meeste toepassingen waar ik naar kijk, zijn in de industrie en de techniek. Waarom gaat een vliegtuig omhoog? Stromingen kun je bestuderen door er metingen aan te doen, maar ook door berekeningen te doen op de computer. Er zijn twee dingen belangrijk: de wetten, de natuurwetten waaraan stromingen gehoorzamen; ook in de berekeningen is daar geen ontkomen aan. De uitkomsten moeten naar die wetten luisteren. Maar behalve die wetten heb je ook nog randvoorwaarden, en die kunnen veranderen. Dan passen de stromingen zich aan. En dat zou dus ook voor de kerk en het geloof kunnen gelden: in een andere eeuw gelden andere randvoorwaarden. Nu beseffen we dat de Aarde eindig is en dat we die verkwanselen – dat is een nieuw inzicht, een nieuwe randvoorwaarde. Je kunt de Aarde ook proberen te redden zonder geloof, maar met geloof is het misschien makkelijker.”

Waarom?

“Omdat je dan een bron hebt buiten jezelf die je aanspoort ermee bezig te zijn. God. Het besef dat God ons deze Aarde gegeven heeft. Het is een ouderwets beeld, maar toch.”

Hoe denkt u over de spanningen in Nederland rondom de islam, en de vluchtelingen?

“Daar zou de kerk zich meer in moeten laten horen. Want je kunt niet op zondag bidden voor de vreemdelingen en de vluchtelingen, en op maandag zeggen dat we ze hier niet willen hebben. Dat kan niet. Daar laat de kerk het afweten denk ik. Er gaat een hoop mis in de wereld en je kunt niet op alles een pasklaar antwoord hebben, maar de kerk zou actiever kunnen zijn. De maatschappij is sterk geïndividualiseerd en daarmee zijn we niet alleen het godsgeloof kwijt maar ook het begrip voor de medemens. Vijftig jaar geleden was de maatschappij heel erg verstard, dat was ook niet goed, maar nu zijn we misschien wel te vrij. De kerk weet zich daar niet goed raad mee, maar zou een standpunt moeten innemen.”

Als Mariënburgvoorzitter gaat u dus…

“Nou ik weet niet of Nederland zit te wachten op mijn persberichten, ha ha ha, maar ik heb er wel wat laten uitgaan. Ik wilde duidelijk maken dat we actiever willen worden. Ik denk dat de kerk kansen laat liggen om de wereld beter te maken, om ons land beter te maken.”

En concreet, wat doet de Mariënburgvereniging eigenlijk?

“Misschien doen we niet genoeg, maar er zijn bijeenkomsten en we hebben een blad. We geven signalen af. Maar nu is het meer voor de leden – en als je geen lid bent, merk je er niet veel van. Dat wil ik wel veranderen. Ik wil niet een vereniging zijn van leden die elkaar vertellen hoe mooi de vereniging is, maar de buitenwereld vertellen: wij staan ergens voor. Doe mee, en maak dat de kerk in Nederland verandert, dat er meer vrijheid komt en een moderne manier van geloven. We hebben er dit jaar dertig nieuwe leden bij, dat is nog niet veel, maar afgelopen jaren liep het aantal alleen maar terug. Ik wil ook meer jonge leden. En iedereen kan lid worden, ook niet-katholieken – er staat geen hek om de vereniging.”

Wanneer is de Relibazaar op 29 oktober in uw ogen een succes?

“Het staat of valt met het aantal deelnemers. Ik hoop dat er ook veel mensen komen die nog geen lid zijn. We willen een ander soort evenementen en deze Relibazaar is er een voorbeeld van: mensen met elkaar in gesprek brengen op verschillende thema’s, door middel van veel workshops. Eind december hebben we een manifestatie in Eindhoven, ‘Vijftig jaar geloven in Nederland’. Wat hebben we bereikt en niet bereikt? Oosterhuis spreekt, de bisschop van Den Bosch komt, en er wordt gezongen. Ik hoop op duizend mensen. En volgend jaar doen we een herhaling van ‘Duizend stemmen zingen Oosterhuis.’ We willen wat minder geleerd zijn, en wat meer aan gemeenschapsvorming doen.”

Wat gaat u zeggen op de Relibazaar?

“Dat weet ik nog niet, maar het wordt in elk geval een optimistisch verhaal. Dat mensen niet het gevoel krijgen dat wij de laatsten der Mohikanen zijn. Wij gaan door. Christenen, gelovigen, horen optimistisch te zijn. Progressief katholiek Nederland moet zich verenigen, het is nu te versnipperd. Samen sta je sterker en je moet geloven dat je met dat geluid de toekomst hebt. Ik zeg niet dat je gelijk hebt of krijgt, maar wel dat je de toekomst hebt.”