U bent moslim. Wat betekent dit voor u en wie zijn uw voorbeelden?
“Het moslim-zijn is voor mij een bewuste keuze. Vredelievendheid is een belangrijk woord in de islam en voor mij persoonlijk. Jozef, de profeet uit de bijbel én de koran die vluchtte uit Egypte, heb ik altijd erg inspirerend gevonden. Verder voel ik mij aangetrokken tot personen als Mahatma Gandhi en de Perzische soefileider Jalaleddin Roemi.”
Wat is een hoogtepunt in uw (inter)religieuze carrière tot nu toe?
“In 2006 waren Tina Geels, de predikant van de Remonstrantse gemeente in Utrecht, en ik voorgangers tijdens een interreligieuze viering in Utrecht. Het thema was het verhaal over Jozef die uit Egypte moet vertrekken. Deze viering was en is voor mij een hoogtepunt omdat ik me bevond in het ontmoetingsdomein van verschillende religies. Maar ook vanwege mijn eerdergenoemde voorliefde voor dit verhaal en omdat we de viering in een huis hadden waar God als één God wordt geëerd. Ik genoot op dat moment bijzonder van de schoonheid van alles om me heen en voelde de zegen. De smeekbede van mevrouw Geels volgde ik aandachtig en ik aanvaardde haar leiderschap voor de gelovigen. Het maakte dat ik me op dat moment een Remonstrantse moslim of een islamitische Remonstrant voelde.”
Enige maanden geleden bent u naar Syrië gereisd. Waarom?
“Eind vorig jaar overleed mijn vader. Helaas kon ik niet bij zijn begrafenis aanwezig zijn en dus kon ik geen afscheid van hem nemen. Waarom ik er niet heen ben gegaan? Dat kon niet. Ik heb namelijk niet de militaire dienstplicht vervuld in Syrië en ik heb hier een zware prijs voor moeten betalen: twintig jaar verbanning uit Syrië. Dankzij nieuwe wetgeving kon ik onlangs als toerist wel terug naar Syrië. Het graf van mijn vader ligt op de Qasioen-berg. Als je bij dit graf staat, kijk je heel mooi uit op de eeuwenoude en trotse miljoenenstad Damascus. Bij dit graf heb ik de jaren van me afgehuild. Drie harten bonsten even op één ritme. Mijn hartenschreeuw was het zwakst, het hart van mijn vader las een vers uit de koran en het hart van Damascus luidde de klokken en de oproep tot het gebed op hetzelfde moment. Ik vloog even, zoals ik in mijn dromen boven de steden en de aarde vlieg. Deze keer landde ik zachtjes naast het graf en nam ik in het Nederlands afscheid van mijn vader. De rest van mijn bezoek aan Syrië was een tocht van verzoening. Ik heb me laten onderdompelen in de liefde van mijn moeder en familie, in de goedheid van de mensen en de spiritualiteit van alles.”
Over Syrië wordt vaak gezegd dat het een gastvrij land is en dat veel moslims hier gematigder zijn dan in andere islamitische landen. Klopt dit?
“Uit Syrië komt een aantal extremistische religieuze leiders maar ook verlichte imams. Ik noem bewust geen namen. Volgens mij lijkt Syrië op Nederland in het genereren van enerzijds fakkeldragers van openheid en tolerantie en anderzijds leiders van afzetterij en haatzaaiers. Ook nu wil ik geen namen noemen. Een belangrijk punt dat ik hier wil noemen is dat elk land uiteindelijk haar diepgewortelde cultuur laat zien. Zo is het merendeel van de mensen in Syrië gematigd en tolerant. In Nederland waren de meeste mensen ook altijd gematigd en tolerant en dat zou weer zo moeten zijn. Maar ik weet ook dat niets vanzelf komt. In ieder geval steun ik de Syrische en Nederlandse fakkeldragers van openheid en tolerantie.”
Bent u een reiziger?
“Ik ben een reiziger in hart en nieren. ‘De hele aarde is mijn thuis en de mensheid is mijn familie’. Dit zijn de woorden van Gibran Khalil Gibran en het zijn ook mijn woorden, waar ik echt in geloof. Daarom heb ik me ook nooit vreemd gevoeld in Europa. En overigens ook niet in Ghana waar ik ooit heb gewerkt of in Nieuw-Zeeland.”
U bent vooral bekend geworden vanwege uw boeken over islam en homoseksualiteit. Hebben uw boeken dát bereikt wat u ermee wilde bereiken?
“Ja, dat durf ik met zekerheid en een gerust hart te zeggen. Ik zie de inspanningen van Ahmed Marcouch in Slotervaart als een eerlijke en oprechte voortzetting van de dialoog over islam en homoseksualiteit. De korte en krachtige ontmoeting tussen hem en mij op het filmfestival van Amnesty International in 2008 heeft veel positiefs opgeleverd. Ahmed had meteen door dat ik het thema homoseksualiteit bespreekbaar wil maken van binnenuit en niet los van de gemeenschap. Ik ben hem dan ook dankbaar voor zijn begrip en moed. Naderhand ben ik door hem uitgenodigd voor een dialoogbijeenkomst in Slotervaart, maar dat heb ik geweigerd. Ik wilde en wil me nog steeds meer gaan inzetten op het terrein van de progressieve islam en alle bijbehorende thema’s en niet alleen maar op het thema homoseksualiteit.”
Wat is volgens u het grootste taboe in de islamitische wereld anno 2009?
“Volgens mij gaat het vooral om een stelsel van taboes over thema’s die met elkaar verbonden zijn en die te maken hebben met blokkades in het vrije denken en handelen. Een aantal voorbeelden: de erkenning van het politieke of maatschappelijke gezag van niet-moslims, het onderlinge wantrouwen en de islamitisch-joodse dialoog. Het probleem zijn niet – in tegenstelling tot wat velen zeggen – de fundamentalisten. Het probleem is wel het ontbreken van een alternatief. Intellectuele, gematigde imams durven hun mond niet meer open te doen uit angst voor de fundamentalisten en Europese haatzaaiers. Degene die een brug wil bouwen, wordt direct gezien als de brug zelf en daarom meteen bedolven onder stenengooiers van beide kanten.”
Is godsdienstvrijheid een taboe onder moslims in Nederland?
“Op het niveau van gezinnen en families is er volgens mij een relatief grote mate van vrijheid. Binnen één gezin vind je tegenwoordig heel gemakkelijk twee zussen met verschillende ideeën over bijvoorbeeld de regels voor islamitische kleding. Er zijn onderling discussies: soms harde en soms zachte en uiteindelijk gaat ieder zijn gang. Op het niveau van het samenleven van moslims met niet-moslims is er zeker een mate van respect voor de ander en het zich beschermen tegen disrespect van de ander. Moslims – ik generaliseer nu even – vallen de heilige geschriften van anderen niet aan. Maar als iemand anders de koran aanvalt, dan weten moslims zich goed te verdedigen.
Het grootste taboe onder moslims in Nederland echter heeft te maken met de moeite onder moslims om niet-gelovigen te accepteren als gelijkwaardige en bekwame mensen. Als een goede leraar in de klas bijvoorbeeld bekend maakt dat hij helemaal nergens in gelooft, dan is zijn gezag zwakker in de ogen van mening moslim leerling en ouder.”
Wat zijn de grootste taboes volgens u van de niet-islamitische Nederlanders?
“Dat zijn het erkennen van de zelfingenomenheid van de Nederlanders en hun hautaine houding jegens anderen. Nederland is eeuwenlang een agrarisch land geweest, een land van boeren en daar is niets mis mee. Het is echter wel verkeerd als Nederlanders beginnen te geloven dat migranten die afkomstig zijn van het Marokkaanse platteland zich moeilijk aanpassen omdat zij achterlijk zouden zijn. Het grote taboes van Nederlanders – ook van emancipatiebewegingen – is het erkennen van andere modellen van emancipatie en samenleven dan de eigen Nederlandse, westerse. En het inzien dat deze modellen ook gezond kunnen functioneren. Het islamitisch feminisme bijvoorbeeld wordt met argwaan bekeken door westerse feministen. Het niet willen of durven erkennen van andere samenlevingsvormen blokkeert verdere vooruitgang van de Nederlandse samenleving.”
Over twee jaar is Geert Wilders misschien premier van Nederland. Ligt u hier als oud-inwoner van Nederland wakker van?
“Daar lig ik absoluut niet wakker van. Ik ga er niet van uit dat hij daadwerkelijk premier wordt totdat die dag is aangebroken. In ieder geval is hij het nu nog niet. Hij kan het worden, maar de Nederlandse politiek functioneert niet in een vacuüm. De ontwikkeling in andere landen kan in een paar jaar tijd de politieke richting van Nederland drastisch veranderen. Maar ook het debat in Nederland. Vanuit Antwerpen volg ik regelmatig politici die het niet eens zijn met Wilders en hoor hun moedige uitspraken. Wie zegt overigens dat Wilder de komende tijd even hard en onbezonnen blijft? Hij wordt toch ook een jaartje ouder en leert van zijn ervaringen. Ik wens hem bezinning toe en vrede in zijn hart. Misschien komt hij tot rust. Dan kan hij de mensheid namelijk beter van dienst zijn, op een opbouwende manier.”
Wat vindt u van deze stelling: ‘De huidige felle discussie over de islam is over 10 jaar bijzaak geworden’?
“Ik hoop dat de discussie blijft, maar dat de hardheid verdwijnt. De discussie is nodig om mensen tot elkaar te brengen, om het wij-gevoel te cultiveren. Hardheid is echter het gif.”
Wat spreekt u het meeste aan in het christendom?
“De enorme verandering die het christendom heeft doorgemaakt vind ik fascinerend. Hoe er een beweging is geweest van vechten en de ander onderwerpen aan het kruis in de Middeleeuwen naar een humane vorm van ondersteuning van de ander op basis van datzelfde kruis. Erasmus is wat dat betreft een held voor mij. Met de bijbel in de hand ging hij terug naar de zuivere bron, wist de basiswaarden te onderscheiden en een denkstramien te ontwikkelen op basis van deze waarden. Ik ben het eens met de Belgische kardinaal Danneels toen hij zei dat de islam nog geen vergelijkbare verandering heeft ondergaan als in de Europese verlichting. Ondanks de goede voorbeelden van vooruitstrevendheid uit het islamitisch-Andalusische tijdperk, is dit islamitisch erfgoed verloren gegaan.”
Hoe denkt u over het concept van een ‘nieuw wij’?
“Een nieuw wij is qua concept fantastisch. Ik geloof dat het ideaal van gelijkwaardige burgers haalbaar is ondanks alle verschillen. Het goede aan een ‘nieuw wij’ is dat het maatschappelijk en cultureel gedragen is: de verandering komt van de mensen zelf. Toch denk ik dat er een soort plan nodig is met concrete strategische doelstellingen op korte, middellange en lange termijn over healing of verzoening afgewisseld met het opbouwen van saamhorigheid of hechting. Investeren in het vertrouwen en vertrouwen in je investering. Dat loont op lange termijn met een samenleving die voldoende vertrouwen heeft om ‘wij’ te zeggen.”
Wie vindt u de grootste ‘bruggenbouwer’ van Nederland en waarom?
“Als ik één persoon moet noemen, dan is dat prinses Maxima. Ik denk dat zij een grote bijdrage gaat leveren aan de Nederlandse geschiedenis van tolerantie en emancipatie. Ik mag haar niet alleen vanwege de projecten die zij ondersteunt of omdat ze het belang van emancipatie zo onderstreept. Het is óók haar zorgzame en lieve betrokkenheid. De blik in haar ogen herinnert me vaak aan de blik van koningin Noor van Jordanië.”
Sympathieke man, die Nahas. Wordt door weinig moslims gewaardeerd en verdient ons aller steun.
Vraag aan dhr. Nahas: het feit dat Nederland een agrarische samenleving is geweest, zegt toch niets over hoe Nederland nu is? Hoe kunt u dan beweren dat de huidige situatie in bijvoorbeeld uw geboorteland of Marokko te vergelijken is met de huidige situatie in Nederland als eigenlijk een grote stad met nog wat achtertuintjes?
Goed dat er mensen zijn zoals Nahas. Niks mis mee!
Reactie aan Nicollette,
Volgens mij heeft iedere samenleving zijn of haar dynamiek. Vooruit gaan of niet van de ene groep mensen, in niet te vergelijken met een andere groep.
Het gaat in mijn antwoord in het interview over eigen identiteit van Nederland. Ik zeg bewust ‘er is niets mis mee!’ en dat geldt voor zowel de agrarische verleden van Nederland als wel van de agrarische of zelf nomadische heden van andere werelddelen.
Nederland, als België, Syrië of Marokko zijn voor mij even lief. Bij mij gaat het om mensen.
Dank voor uw reactie, maar waarom bent u het dan niet eens met Nederlanders die zeggen dat die boeren uit Syrie of Marokko achterlijk zijn? Ik begrijp uw punt nog niet helemaal..
Ik zal blij zijn als wij als samenleving gezamenlijk de jaren van ons af kunnen huilen. Dank voor de oprechte betrokkenheid die vooraleerst uit medemenselijkheid voortkomt.
Your answers are really open! I find it interesting when you’ve montioned de queen of Jordan and your answer for de question freedom of relegion!
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu
Ik kan me goed vinden in de beweringen van Dhr. Nahass. Zelf ben ik een praktiserende marokkaanse homosexueel uit Culemborg. Ik heb echter wel grote moeite om voor mijn homo geaardheid uit te komen. De marokkaanse cultuur doet daar namelijk wel moeilijk over. Ook mijn zus die lesbisch is heeft hier grote moeite mee.
Boucham Tutu