“Mijn moeder vroeg laatst met wie ik allemaal constant aan het bellen ben. Ik liet haar mijn telefoonlijst zien, die staat vol met nummers van NOS, RTL en Jinek. Het voelt nog wel best gek allemaal.” Scholier Romy van der Wansem is 16 jaar, lid van de leerlingenraad, fervent handballer én persvoorlichter van Youth for Climate: de organisatie die in Den Haag duizenden scholieren op de been kreeg in de strijd tegen klimaatverandering.
Ook in andere landen gaan scholieren massaal de straat op voor een ambitieuzer een eerlijker klimaatbeleid. “Een paar weken geleden was de eerste demo in België, toen stuurde Stijn, onze voorzitter nu, een berichtje in de leerlingenraad groepsapp. Hij vroeg hoe gaaf het zou zijn als wij dat ook zouden doen. Met alle geïnteresseerden kwamen we samen in een klaslokaal, en vanaf toen was dat de groep die zich hiervoor heeft ingezet.”
Die groep bestaat uit zo’n twaalf scholieren, allemaal tussen de 14 en 17 jaar. Oud genoeg om een landelijke demonstratie te organiseren, te jong voor bepaalde talkshows. “Ja, we mochten niet bij Jinek zijn, dat was pas na elf uur ’s avonds.” Dat is niet de enige drempel waar de scholieren tegenaan lopen als ze van zich willen laten horen: op verschillende manieren zit de ‘volwassen’ samenleving en de manier waarop deze is ingericht hen in de weg. Toch gaan ze door.
Wereldwijd in actie
Hoe doe je dat, vanuit een klaslokaal scholieren uit het hele land naar een demonstratie krijgen? “Ik heb leuke vrienden, maar in het begin maakten ze me wel belachelijk door te zeggen dat ik met twintig mensen op het Binnenhof zou staan. Ik zei dan: let maar op, dit wordt gróót. Van binnen was ik doodsbang dat er weinig mensen zouden staan. Maar ik moest voor mezelf positief blijven en denken dat het niet zo is dat dit jongeren niet boeit, ze willen dit echt wel.”
Ondertussen ging Romy met haar team van scholieren aan de slag en opereerde ze vooral via Instagram, een van de belangrijkste communicatiemiddelen van de organisatie. Op de dag van het interview vertelt Romy dat er honderden berichten via het account binnen zijn gekomen. Ook namen de scholieren contact op met Youth for Climate, in België de organisatie achter de scholierendemonstraties.
“We hebben van alle kanten met België contact gezocht en via Skype met hen vergaderd, om te overleggen over wat we willen uitstralen als organisatie. We staan voor dezelfde doelen als de Belgen, hebben dezelfde intenties en als je dezelfde namen gebruikt wordt het nog bekender. Zij heten nu dus Youth for Climate België, wij zijn Youth for Climate Nederland. We hopen dat jongeren over de hele wereld dit verder oppakken en onder dezelfde naam verder gaan.”
En dat gebeurt: Youth for Climate heeft opgeroepen op 15 maart 2019 wereldwijd in actie te gaan. “In 2015 hebben onze regeringen zich in Parijs verbonden om onze toekomst te beschermen door onze opwarming onder de 2 graden Celsius te houden, op een sociale en klimaatrechtvaardige manier. Drie jaren zijn voorbij gegaan en onze toekomst ziet er nog bleker uit dan ooit! En dat allemaal omdat de volwassenen van vandaag niet geven om morgen. Ze stelen onze toekomst van voor onze ogen.”
Nieuwe netwerken, oude systemen
Scholieren wereldwijd maken zich zorgen, maar hebben zonder stemrecht minder politieke macht om zich te laten horen. Zo ervaart Romy dat ook. “De reden dat wij ‘spijbelen’, die term klopt niet eens omdat we toestemming van school hadden, is dat we verder niets kunnen om invloed uit te oefenen. We kunnen niet stemmen en we kunnen niet staken van werk, dus staken we van school. Ik hoop dat de politiek beseft dat we ook geven om de toekomst en niet alleen op onze smartphone zitten.”
Klimaatbeleid is niet het enige beleid waar jongeren niet over kunnen stemmen, terwijl de uitwerking daarvan hen in de toekomst wel sterk raakt. Hetzelfde geldt voor de Brexit van het Verenigd-Koninkrijk, waar op 23 juni 2016 in een referendum 51,9% ervoor koos de Europese Unie te verlaten. Hoewel niet alle jongeren die mochten stemmen ook daadwerkelijk kwamen opdagen, zat er wel een patroon in het stemgedrag: hoe ouder de stemmers, hoe vaker voor ‘exit’ werd gekozen. En dat terwijl de Brexit jongeren in verhouding ook meer geld kost. De urgentie en frustratie die door jongeren daar over de Brexit wordt geuit, is ook aanwezig in Romy’s verhaal en de boodschap van Youth for Climate.
“Er zijn nog steeds volwassenen, zoals Thierry Baudet, die klimaatverandering aan het ontkennen zijn. Je hebt dan gewoon oogkleppen op. We willen iedereen wakker schudden en laten zien dat onze toekomst niet rooskleurig is. Daarom vinden wij dat het Klimaatakkoord anders moet. Meneer Rutte heeft gezegd dat het beleid al ambitieus is, maar we kunnen niet ambities hebben en pas over twintig jaar beginnen. Dan is het te laat.”
Bedrijven en (ham)burgers
De scholierenacties krijgen bijval, van Leonardo DiCaprio die de Belgische jongeren bemoedigend toespreekt tot aan steunbetuigingen van honderden wetenschappers die de Nederlandse scholieren een open brief schrijven. Er is ook kritiek. Zo berichtten verschillende media over scholieren die na de demonstratie massaal hamburgers kochten, niet per se de meest klimaatvriendelijke lunch.
Maar de nadruk op het individuele handelen maakt dat er minder oog is voor de rol van politiek en bedrijfsleven. Volgens Romy is dat waar meer aandacht voor moet zijn. “Het probleem is dat de maatschappij de hamburger een euro maakt, en de salade zes. Dan is het niet zo heel gek dat iedereen hamburgers koopt. Juist de vervuiler moet betalen.”
De vervuilers zijn de grote bedrijven die worden gespaard, uit angst voor economische gevolgen. Romy vertelt hoe “meneer Rutte zegt dat bedrijven allemaal weggaan als we ze meer laten betalen voor klimaatbeleid.” Het is een veelgehoord argument, zo is het volgens ondernemingsorganisatie VNO-NCW belangrijk om uit te kijken “dat we met een verkeerd klimaatbeleid bedrijven niet uit Nederland wegjagen. En voor de maatschappij. Het kabinet moet álle mensen betrekken bij het klimaatbeleid.”
Wie betaalt wat?
Uit onderzoek in opdracht van Milieudefensie blijkt echter dat het huidig klimaatbeleid bedrijven juist ontziet ten koste van de burger. Zij moeten veel meer bijdragen aan de duurzame transitie, arme huishoudens worden relatief het hardst geraakt. Ook blijven groene alternatieven, zoals biologisch eten, een warmtepomp of een elektrische auto, voor de meeste huishoudens te duur. Directeur Donald Pols trekt aan de bel.
“Klimaatlasten voor burgers stijgen nu, terwijl toegang tot oplossingen achterblijft. Dat is niet eerlijk. Iedereen; burger of bedrijf, rijk of arm, moet bijdragen. Dat kan alleen als de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en de vervuiler betaalt. We hebben een eerlijk klimaatbeleid nodig.”
Voor Milieudefensie is dit een reden om samen met FNV, Greenpeace, DeGoedeZaak, Woonbond en Oxfam Novib op 10 maart een landelijke klimaatmars te organiseren. Romy is daar met Youth for Climate ook bij, want ondanks alle kritiek blijft ze strijdvaardig. “Ik hoop dat we over tien jaar geschiedenis hebben geschreven, en dat dit het keerpunt is dat Nederland écht iets aan klimaatbeleid ging doen.’’
