Rozemarijn van ’t Einde: “Zoek naar je roeping!”

Eerst de actualiteit. Je was bij de bezetting van de A12. Dat is geen willekeurige locatie – waarom juist deze snelweg?

‘Het is geen snelweg, het is een gedeelte waar 70 kilometer per uur geldt. Dus het valt mee! Dat gedeelte ligt precies tussen het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de Tweede Kamer in, en daar geschiedt het kwaad. De actieplek was dus logisch, de overheid mist namelijk de laatste afslag naar een leefbare aarde.’

Die demonstraties zijn voor XR een manier om aandacht te vragen. Een van hun principes is: ‘Wees eerlijk over de klimaatcrisis en de ecologische rampen die ons voortbestaan bedreigen. Maak mensen bewust van de noodzaak voor grootschalige verandering.’ Dat klinkt ook in jouw verhaal door. Mensen weten gewoon niet hoe erg de situatie is. Stel dat er een voorlichtingscampagne zou komen, hoe zou je die dan voor je zien?

‘Het meest logisch zou zijn een persconferentie, vergelijkbaar met die voor corona. Dan kan de gemiddelde persoon die nog twijfelt, te weten komen hoe ernstig het is. Daarnaast moeten journalisten goed worden opgeleid. Ook zij weten vaak niet hoe het zit, waardoor ze nieuws niet goed kunnen duiden. In het onderwijs zou de invloed van de fossiele industrie moeten worden weggenomen. Die schrijft soms mee aan aardrijkskundeboeken! Dat lijkt op de tabaksindustrie die beweert dat roken niet zo ongezond is.

‘Voor een deel is de problematiek te groot om te bevatten, dus ik weet niet of een voorlichtingscampagne iedereen zou bereiken. Het belangrijkste om te weten is dit: hoe langer we doorgaan met vervuilen, hoe groter de kans dat de klimaatcrisis onomkeerbaar wordt. De wereld wordt dan niet alleen warmer, maar met name gevaarlijker. Door de opwarming van de aarde ontstaan er sneller conflicten.

De klimaatcrisis is tevens de grootste gezondheidscrisis ter wereld. Mensen hebben niet door dat stoppen met vervuilen direct positieve gevolgen heeft. Het klimaatprobleem is verweven met alles wat ons dierbaar is, dus is er geen reden om het niet aan te pakken. Zelfs vanuit economisch oogpunt: elke euro die we nu in oplossingen investeren spaart grote kosten uit die we anders aan rampen kwijt zijn.’

Welke rol zou de kerk hierin kunnen spelen?

‘Als kerk zie je wat er gaande is, en hoe dat indruist tegen het Koninkrijk van God. Dat meet je dan af aan de opdracht die we vanuit de bijbel krijgen. En die geldt niet alleen voor de kerkdienst, maar mag ons roepen op alle plekken in de gemeenschap.’ Lachend: ‘Misschien is het wel onze roeping om geen kerkdiensten meer te houden, maar in plaats daarvan te gaan bidden bij een fossiel bedrijf! Maar nee, dat niet per se. Wel dat we openstaan voor het feit dat er veel van ons gevraagd wordt.’

In je boek spreek je over het verschil tussen klimaatvoetafdruk en klimaatschaduw.

‘Het gaat om het erkennen van de macht van de vervuilers. We hebben te maken met een onrechtvaardigheidscrisis, het is niet zo dat iedereen evenveel macht en evenveel schuld heeft. We moeten daarom ook het kwaad durven aanwijzen, lokaliseren. Jezus wees het kwaad aan, profeten wezen het kwaad aan, maar wij doen dat niet meer omdat dat niet ‘lief’ genoeg is? Liefde wordt dan wel een erg nauw begrip. Het is dan geen vurige liefde meer, geen ‘ik sta voor jou op-liefde’, maar een soort zachtaardigheid, lauwe liefde. Dat wordt inhoudsloos. Als iemand van wie jij houdt in elkaar wordt geslagen, is het toch niet liefdevol om weg te kijken? Als de schepping wordt verbrand, in elkaar wordt geschopt, dan mogen we niet wegkijken.’

Tegenover al het geweld dat tegen de aarde gepleegd wordt, blijft XR een geweldloze beweging. Hoe werken deze principes door in de acties, en wat zit er voor jou achter de geweldloosheid?

‘Vaak zijn geweldloze acties het meest effectief. De meeste mensen willen sowieso het liefst geweldloos blijven, ik ook. Het is een prachtige vorm van actievoeren om bij een bezetting of een blokkade te weigeren te vertrekken. Het enige dat jij dan hebt gedaan is gaan zitten en weigeren op te staan.

Binnen XR hebben we zorg voor elkaar. We zijn een regeneratieve beweging, zoals we ook willen dat we met de aarde regeneratief omgaan. Er zijn EHBO’ers, welzijnspersonen, een buddysysteem, en je wordt opgevangen als je na een arrestatie wordt vrijgelaten. Er is een grote mate van zorg. Je moet kunnen herstellen en elkaar steunen.’

De reactie van de politie is echter niet geweldloos. Online deelde je dat er wapenstokken gebruikt werden tegen demonstranten. Wat doet dat met jouw vertrouwen in de politie en de politiek?

‘Het probleem is niet dat er een paar rotte appels zijn bij de politie, het probleem is dat hun collega’s niet ingrijpen. De agenten zijn solidair met elkaar. Ik ben zelf mishandeld door de politie en heb een klacht ingediend, maar werd tijdens de behandeling van die klacht op geen enkel moment benaderd als potentieel slachtoffer. Het machtssysteem is erop gericht je af te poeieren.

Je wilt kunnen vertrouwen op de politie, net zoals je erop wilt kunnen vertrouwen dat de overheid jouw mensenrechten waarborgt en doet wat nodig is in de klimaatcrisis. Het besef dat dat niet zo is, is een koude douche. Het systeem dat claimt er voor iedereen te zijn, sluit in de praktijk mensen buiten. Ik heb een chronische ziekte en weet ook daarom dat het systeem niet voor iedereen werkt. De mensen die het eerst actief werden in de klimaatbeweging hadden vaak op de een of andere manier al door dat het systeem niet helpt.’

In de burgerrechtenbeweging van de VS werd mensen aangeraden in nette kleding te demonstreren, om te laten zien dat ze brave burgers waren. Jij hebt een keer gedemonstreerd in een toga. Merkte je toen dat je anders behandeld werd? Zijn er privileges verbonden aan je ambt? En hoe gaat dat sinds je in een rolstoel zit?

‘Die keer dat ik in toga was is me wel opgevallen dat de politie me goed behandelde. Ze zijn bij me neergeknield en hebben in alle rust overlegd hoe mijn arrestatie veilig kon verlopen. Nu ik in mijn rolstoel zit wordt er ook voorzichtiger met me omgegaan, uit angst voor imagoverlies bij de politie. Juist daarom ben ik een waterkanon gaan blokkeren. Ik weet dat het voor mij veiliger is om dat te doen. Het werkt de-escalerend, omdat de politie terughoudend is om hard op te treden tegen iemand in een rolstoel. Zo werkt het ook in de media, dat is nu eenmaal zo.’

Je spreekt soms over de strijdbare kerk. Hoe wil je ons aan de slag krijgen?

‘Begin ergens. Verzet je tegen het verwoestende systeem. In mijn boek heb ik een overzicht opgenomen waar je zou kunnen beginnen. Waag iets! Zoek naar je roeping, houd het niet alleen bij bidden en afwachten, maar probeer wat. En als laatste: denk groot. Als je over twintig jaar terugkijkt, wat wil je dan dat jij, dat jouw kerkgenootschap, voor rol heeft gespeeld?’