“Verhalen kunnen de kloven in de samenleving overbruggen”

Van Vogue Turkije tot fotograaf des vaderlands tot hoofdredacteur van Human. Wat een interessante loopbaan.

“Vroeger wilde ik grafisch ontwerper worden. Maar ik had een vervelende docent, die me niet zag zitten. Voor hem was ik plebs. Ik kom van de Boerendijk in Fijnaart, een klein dorpje in Brabant, waar mijn moeder ook is opgegroeid. Na de middelbare school ben ik naar het St. Joost gegaan, de kunstacademie in Breda. Daar ontdekte ik de fotografie. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in sociaal-maatschappelijke thema’s, dus ik ging tentoonstellingen maken voor onder andere het Dordrechts Museum. Maar ik wilde meer. De grote stad lonkte. Het liefst wilde ik gaan wonen en werken in een grote internationale metropool. Ik heb mijn auto gepakt, letterlijk, heb mijn tas en camera erin gedaan en ben gaan rijden. Op naar Istanbul in Turkije, het land waar mijn vader vandaan komt.”

Wat een avontuur. Hoe beviel Istanbul?

“In Istanbul was ik niet meer een kind van een migrant, maar was ik fotograaf. Gesprekken gingen niet over mijn afkomst, maar over architectuur, kunstgeschiedenis en sociaal-maatschappelijke veranderingen. Daar is mijn carrière echt begonnen. Ik kwam in de kunstwereld terecht, en ontdekte dat ik mijn werk kon verkopen. Ik ging ook lesgeven op de academie, waar ik zelf een curriculum mocht samenstellen. Dat is de luxe van een groeiende samenleving: alles wat nog niet bestaat, mag je zelf vormgeven. Daarnaast deed ik veel fotoshoots voor Paris Match, New York Times en Travel & Leisure. Later ging ik aan de slag als creatief directeur bij Vogue Turkey. Het Turkije van toen zat in een economische groei. Er was een jonge generatie creatievelingen, die vol zat met ideeën. Het was een fantastische tijd.”

Hoe heeft het jou veranderd?

“Ik werd meer oké met mezelf en had meer ruimte voor anderen. In Nederland was ik veel met mezelf bezig, met mijn identiteit. Dat is ook een beetje onze samenleving: als je anders bent, word je bevraagd op je anders zijn. Hoe vaak ik niet ben aangesproken op mijn naam: ‘Goh Ahmet, wat een interessante naam, maar dat is toch …?’ ‘Ja, dat is Turks.’ Ik moest mezelf continu uitleggen, verantwoorden. Het ging altijd om mijn identiteit, en niet om de verbinding. Logisch dat ik zoveel met mezelf bezig was. In Istanbul werd dat minder. Mensen zijn er heel verbindend. Ik kon mezelf in alle vrijheid ontplooien.”

Waarom ben je teruggegaan naar Nederland?

“Turkije ontwikkelde zich naar een minder democratisch land. De vrijheden die verworven waren, werden niet langer gevierd maar gezien als obstakel. Ik was inmiddels getrouwd en had een zoon. Een goede vriend raadde ons aan om in een ander land een bestaan op te bouwen. Niet voor mijn vrouw en mij, maar voor ons kind … Dat advies kwam heftig binnen en zette me aan het denken. We besloten terug te gaan naar Nederland voor de toekomst van mijn zoon. Ik richtte studio Polat op, werd Fotograaf des Vaderlands, en sinds een jaar werk ik als hoofdredacteur bij Human.”

Wat inspireert je?

“Verbinding, dat zit heel diep. Mijn vader was een bijzonder goede verhalenverteller. Een van zijn verhalen was dat hij ging trouwen met mijn moeder. Voor de bruiloft lieten ze mijn Nederlandse opa en oma – van moeders kant – overvliegen naar Turkije. Zij waren nog nooit buiten Nederland geweest, hadden nog weinig van de wereld gezien. Mijn twee opa’s, Antonius en Ahmet, spraken elkaars taal niet. Maar Antonius had sigaartjes bij zich. Samen zaten ze sigaartjes te roken en raki te drinken. Daarin vonden ze elkaar. Op een gegeven moment zei mijn opa Antonius, op een manier die de hele familie begreep: “Mijn God is jouw God en jouw God is mijn God.” Dat een man uit een Brabants dorpje op die manier naar de wereld kon kijken, en dat kon zeggen in een land waar hij nog nooit was geweest, daar krijg ik nog steeds kippenvel van. Als er iets is in het leven waar ik mee aan de slag wil, dan is het daarmee, met verbinding.”

Hoe geef je daar vorm aan in tijden van polarisatie?

“Dat verhaal van mijn opa’s staat haaks op wat er nu in de samenleving speelt. Maar dat motiveert mij alleen nog maar meer. Er is veel in beweging in de samenleving. Dat zien we aan de Black Lives Matter- en de lhbti+-beweging, die discussies over diversiteit en inclusie hebben aangeslingerd. We willen vernieuwing en vergroening, maar dan moet je wel iedereen mee weten te krijgen. En ik denk dat dat nog weleens over het hoofd wordt gezien. Voor sommige mensen gaat het allemaal te snel. Daar komt bij dat ons gezamenlijke verhaal is verdwenen. Religie is langzaam weggesaneerd. Er zijn minder verhalen die ons verbinden.

Ik ben niet gelovig, maar ik geloof wel dat sommige dingen voorbestemd zijn. Het is niet voor niets dat ik hier nú zit bij HUMAN waar we door middel van verhalen de kloven in de samenleving proberen te overbruggen.”

Hoe doe je dat concreet?

“Je kunt op een activistische en een activerende manier verhalen vertellen. Als je een activistisch standpunt inneemt, houd je vooral vast aan je eigen gelijk. Dat mag, maar ik denk dat de samenleving nu meer heeft aan activerende verhalen. Dat doen we bij HUMAN. We vertellen genuanceerde verhalen die mensen aan het denken zetten en in beweging brengen. De wereld is niet zwart-wit, en de mensen die andere politieke keuzes maken, lijken misschien wel meer op ons dan we denken. We moeten weer gaan kijken naar wat ons verbindt als mens.”

Wat geeft jou hoop?

“Dat ik het nog steeds zo fijn heb met mijn vrouw en kind, ondanks alle uitdagingen. Een warm gezin is voor mij de basis. Twee jaar geleden is mijn vader overleden aan corona. Ik heb mijn vader niet kunnen begraven. Hij was in Turkije en ik kon er niet naartoe, ik mocht niet vliegen. Dat was heel zwaar. Later ben ik met mijn gezin naar zijn graf in Turkije gegaan. Mijn familie had een foto van mijn vader met een witte duif op zijn hoofd, die ik ooit had gemaakt, op zijn graf laten graveren. Dat was heel mooi. Het klinkt misschien gek, maar ik merk dat ik in de rouw ook de hoop vind. Zijn leven is nu klaar. Hij heeft het stokje overgedragen en nu ga ik ermee door. Dat is de cyclus van het leven. Ik vind daar hoop en berusting in.”

Waar verwonder je je over?

“Wat ik bijzonder vind aan deze tijd – en ook dat geeft me hoop – is dat mensen een enorme potentie hebben om vanuit creativiteit heel innovatief te zijn. Alle systemen waar wij nu last van hebben, zowel in de samenleving, de politiek als voor het klimaat, zijn door mensen gemaakte systemen. We creëren systemen, maar kunnen ze ook aanpassen. Wij kunnen alles veranderen. Er is een conservatieve stroming, maar tegelijkertijd zijn er grote ontwikkelingen gaande wat betreft artificiële intelligentie en uitvindingen die het klimaatprobleem kunnen gaan oplossen. Die ontwikkelingen lopen parallel aan elkaar. Daar verwonder ik me over, en laat ik me door inspireren.”

Wat is je doel in het leven?

“Toen ik jong was, had ik grote ambities over wat ik in de toekomst allemaal wilde bereiken. Nu ik ouder ben en sommige ambities heb verwezenlijkt, kom ik er steeds meer achter dat ik het liefst in het hier-en-nu mooie dingen wil creëren. Ik wil vanuit vertrouwen en creativiteit met mensen samen een positieve impact maken. Maar we doen het nú. Dat is voor mij de kern: hier en nu met mensen om me heen nadenken over wat we kunnen doen, waar we invloed op hebben. Het creatieve proces doet de rest. Ik vertrouw blindelings op creativiteit. Dat proces is voor mij magisch. Ik zie het telkens weer gebeuren: als je creativiteit voedt, komen er altijd betere dingen uit dan je zelf ooit had kunnen bedenken.”

Heeft het leven zin of geef je het zin?

“Het leven is creatie. Daar kun je je ondergeschikt aan maken of je kunt er zelf vorm aan geven. Hoe meer je er zelf vorm aan geeft, hoe meer zin je ervaart. Ik heb enorm veel levenszin. Het creatieve proces is ook hier weer de smeerolie. Mensen die me niet goed kennen, hebben weleens kritiek op mijn carrière – ik zou van alles doen. Maar voor mij sluit het een naadloos aan op het ander. Ik ontdekte op een bepaald moment dat ik een creatief talent had. Toen ging er een deurtje open: misschien moet ik naar de kunstacademie. Kunst was iets voor welgestelde gezinnen, dat waren wij niet. Maar mijn creativiteit moest eruit. Bij elke weg die ik vervolgens insloeg, gingen er weer nieuwe deuren open. Dat gaat allemaal heel organisch. En het grappige is: het klopt gewoon. Dit is mijn pad, het past bij mij. Door op deze manier te leven ervaar ik zingeving.”

Wat betekent levenskunst voor jou?

“Ik zoek altijd uitdagingen op, zodat ik nooit verzadigd raak. Ik wil altijd nieuwe dingen leren. Daarvoor moet ik uit mijn comfortzone stappen. Zo sta ik sinds kort op het toneel. Een vriend nodigde me uit om met hem te gaan spelen bij het Zuidelijk Toneel. Ik ben geen theatermaker, maar maak wel theater. Ik vind het fantastisch. En heel spannend, want het maakt me kwetsbaar. Maar daar leer ik weer zóveel van. Door uit je comfortzone te stappen, ontdek je nieuwe kanten van jezelf. Ik zeg het ook vaak tegen collega’s: Waar het ongemak zit, ligt ook de oplossing. Duik in het ongemak, sta ervoor open. Alleen dan kom je verder.

Mijn vrouw steunt me in alles wat ik doe. Toen ik stopte bij Vogue was mijn vrouw net bevallen van onze zoon. Ik kwam ’s avonds thuis en zei: ‘Ik ga iets vervelends vertellen, maar ik denk dat ik ga stoppen bij Vogue.’ Alle zekerheden vielen weg, terwijl we net een kleintje hadden. Maar mijn vrouw zei: ‘Je moet je hart volgen. Ik heb jou liever vanuit je kracht en vanuit wie je bent, dan dat je doorgaat omdat je zekerheid wilt.’”

Wat wens je de samenleving toe?

“Ik geloof dat er veel mensen in dit land zijn die het beste met ons voor hebben, en dat we elkaar daarin moeten vinden. Ik hoop dat we meer naar elkaar gaan luisteren en elkaar de hand reiken. Zeker mensen die zich niet gehoord voelen of eenzaam zijn, hebben deze handreiking nodig. Belangrijk hierbij is dat we niet gaan denken in termen van wij en zij. Want wij-zij-denken is het begin van de splijtzwam van de samenleving.”