“Vrouwen zijn vrijer in de islam dan mensen denken”

Wat is jouw persoonlijke associatie bij het begrip vrijheid?

“Voor mij is vrijheid de mogelijkheid en de keuze hebben om te doen wat je zelf wilt. Soms heb je praktisch gezien misschien vrijheid, maar ben je mentaal niet vrij. Het gaat erom dat jij als individu sterk genoeg bent om te leven hoe jij dat wilt, ook als er om je heen groepsdruk aanwezig is. Ouders, de maatschappij of geloof belemmeren soms de individuele vrijheid van iemand. Je moet als individu sterk zijn en het niet belangrijk vinden wat andere mensen van je vinden.

Vrijheid wordt vaak opgevat op een westerse manier. Het betekent dan dat er geen obstakels zijn en je kunt doen wat je wilt. Er zijn geen grenzen. Deze westerse interpretatie van vrijheid wordt vaak als iets universeels beschouwd, terwijl ik denk dat er veel meer definities van vrijheid bestaan. Een vrouw kan zich bijvoorbeeld heel vrij voelen met een hoofddoek. Terwijl je heel vaak het argument hoort dat je met een hoofddoek niet vrij bent.”

Welke aspecten in islam zijn belangrijk voor jouw opvatting van vrijheid?

“In islam is er vrijheid van godsdienst. Dat vind ik een van de belangrijkste punten. Jammer genoeg wordt dit heel weinig belicht in de media en wordt er heel weinig over gesproken. Dus in een ideale wereld zou je in een islamitische staat zonder enig probleem niet-moslim moeten kunnen zijn. Toen ik dat las, vond ik dat heel indrukwekkend. Ik wist dit namelijk helemaal niet! Heel vaak wordt er gezegd dat er in islam maar één manier van geloven is, maar eigenlijk ben je daar dus gewoon vrij in. Er is helemaal geen dwang in islam. Dat heeft me echt geraakt.

Ik weet eigenlijk niet hoe het komt dat mensen denken dat islam zo’n onvrij geloof is. Ik zie wel dat er heel weinig kennis is over de islam bij moslims zelf. Mensen weten eigenlijk helemaal niet wat er in de Koran staat, of in andere bronnen die je kunt gebruiken om de Koran goed te interpreteren. Natuurlijk zijn er verschillende manieren om islam te begrijpen, maar er zijn wel een paar heel authentieke bronnen die je hiervoor kan gebruiken. Ik sta open voor verschillende interpretaties van islam, maar soms worden verzen erg verkeerd opgevat. Daardoor ontstaan intolerantie en heel veel andere problemen.

Ik plaats deze problemen eigenlijk los van de islam. Het zijn heel vaak culturele gebruiken die problemen opleveren. Deze verweving van cultuur en religie kan trouwens ook op een heel mooie manier plaatsvinden. Maar heel vaak worden negatieve dingen die gegrond zijn in cultuur, met islam geassocieerd. Neem bijvoorbeeld het idee dat je volgens islam niet je eigen partner zou mogen kiezen. Ik weet dat dit niet zo is in de islam. Mensen doen nu eenmaal bepaalde dingen omdat hun ouders dit al zo deden.”

Wat deed het met je toen je las dat islam godsdienstvrijheid kent?

“Het opende voor mij een heel andere deur in de islam. Voordat ik mezelf meer verdiepte in islam, had ik een ander beeld van de religie. Ik dacht bijvoorbeeld dat je in een islamitische staat geen niet-moslim kon zijn. Ik dacht dat, omdat ik dat zag in moslimlanden. Er is zo weinig tolerantie daar voor niet-moslims! Ik bedacht me ook dat als ik dit aspect van islam niet kende, er waarschijnlijk in islam nog heel veel andere dingen zijn die ik niet weet. Ik heb heel veel vragen over dingen in islam die voor mij niet helder zijn. Mijn religie wekt bij mij heel veel nieuwsgierigheid op.

En misschien kom ik tijdens mijn zoektocht naar antwoorden op mijn vragen ook dingen tegen waarmee ik het niet helemaal eens ben. Maar ook als ik zo’n antwoord vind, dan ben en blijf ik een moslim. Ik vind zoveel andere dingen positief aan de islam. Zo’n bevinding is dan geen reden om ermee te stoppen. Het is voor mij eerder een reden om over het onderwerp waar ik vraagtekens bij heb nog meer te weten te komen. Ik zou er vragen over stellen aan mensen die meer van de islam weten. Maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat ik het er na de zoektocht nog steeds mee oneens blijf.

In de Koran staat bijvoorbeeld dat er bij een getuigenis twee vrouwen nodig zijn en maar één man. Voor mij is het soms moeilijk om zulke zaken samen te brengen met de westerse maatschappij waarin ik leef en mijn persoonlijke waarden. Ik sta voor gelijkheid tussen man en vrouw. Daar hebben meer jonge moslims last van. Het is daarom juist belangrijk om ons in dit soort verzen te verdiepen voordat we erover oordelen.

Dat moslims vragen hebben bij bepaalde zaken in islam maakt ze niet minder gelovig. Je leeft als moslim in Nederland en moet met de tijd mee gaan. Er staan heel veel dingen in de Koran die je in een historische context moet lezen. Sommige dingen moeten we in de huidige tijd anders interpreteren. Dingen die tijdloos zijn en universeel geldend zijn in de Koran, worden er duidelijk in aangegeven.”

Voel je ruimte om vragen te stellen over dingen die jouw vrijheid belemmeren in islam?

“Persoonlijk voel ik dat ik heel veel ruimt heb om vragen te stellen. Ik heb gelukkig ook een omgeving waarin ik dat kan doen. Mijn moeder staat erg open voor vragen. Ik kan haar vragen wat ik wil.

Ik kom regelmatig op bijeenkomsten met jonge moslims waar we praten over onderwerpen die ons aangaan. Dat is een goed voorbeeld van een situatie waarin vragen gesteld kunnen worden. Het zijn daar voornamelijk dames. Sommigen van hen zeggen bijvoorbeeld: “Het dragen van een hoofddoek is toch helemaal niet belangrijk? Het gaat erom dat ik moslim ben.” Het staat iedereen vrij om zulke dingen te zeggen.

Voor mij is het dragen van een hoofddoek echt van binnenuit gekomen. Drie jaar geleden ben ik een hoofddoek gaan dragen. Het was voor mij echt een bewuste keuze. Ik koos ervoor omdat ik er klaar voor was om te laten zien dat ik een moslima ben. Ik doe het niet zozeer omdat ik mezelf wil bedekken en me wil beschermen tegen de blikken van mannen. Ik wil gewoon graag laten zien dat ik moslim ben en dat er bepaalde dingen zijn die ik doe en laat. Dit geeft me een fijn gevoel.

Mijn moeder heeft me nooit gedwongen om een hoofddoek te dragen. Dat is overigens niet in alle gezinnen het geval. In heel veel gezinnen is het stellen van vragen over zaken in de islam heel erg fout. Vanuit de Pakistaanse cultuur herken ik dat ook heel goed. Vragen stellen wordt gezien als iets negatiefs. Als je vragen stelt betekent het dat je niet helemaal overtuigd bent van iets. Terwijl dit volgens mij helemaal niet zo is. Het grappige is dat een van de eerste overleveringen van de Koran was: lees en leer. Er wordt zo veel nadruk gelegd op kritisch denken in de Koran, dat het eigenlijk heel raar is dat er groeperingen zijn die niet openstaan voor vragen.”

Wat is de invloed van deze vrije opvoeding van je ouders op je geloof?

“Ik denk dat ik anders in mijn geloof had gestaan als mijn ouders mij minder vrij hadden gelaten. Dan was ik waarschijnlijk niet overtuigd moslim, omdat het geloof me van buitenaf was opgelegd. Nu komt het voort uit mijn eigen overtuiging en sta ik sterk in mijn schoenen.

Er zijn veel jonge moslims die alleen moslim zijn omdat hun ouders dat willen. Ik vind dat jammer. Ik heb het gevoel dat die ouders te weinig ruimte geven aan hun kinderen. Ze krijgen niet de vrijheid om te kijken of ze moslim willen zijn of niet. In de gesprekken die ik heb op bijeenkomsten met jonge moslims hoor ik vaak dat mensen zeggen: “Ik heb een moslim naam, ik zie er misschien uit als een moslim, maar ik voel er eigenlijk weinig bij.” Dat vind ik jammer omdat de vrijheid van deze mensen op een bepaalde manier wordt ingeperkt. Het is een lastige en verwarrende positie waarin deze mensen zitten.

Geloof moet van binnenuit komen. Als je er echt niets bij voelt, dan heb je de keuze om het geloof naast je neer te leggen. Het is voor mij heel moeilijk om dit te zeggen, omdat ik eigenlijk zou wensen dat deze mensen zich juist meer zouden verdiepen in islam. Heel vaak zie je dat gebrek aan kennis ervoor zorgt dat mensen de islam verlaten. Dat vind ik echt zonde. “Had je er dan wat meer in verdiept!” denk ik dan. Maar uiteindelijk is dit voor iedereen een persoonlijke keuze waarover ik weinig te zeggen heb.”

Zijn er ook belemmeringen in islam voor jouw vrijheid?

“Ik denk dat het afhankelijk is van wat je wilt doen in het leven. Als ik bijvoorbeeld een film wil maken of zangles wil volgen, dan kan ik dat doen. Ik voel niet echt beperkingen omdat de dingen die ik wil in het leven, gewoon mogelijk zijn binnen de islam.

Maar ik ervaar wel de sociale normen die gelden in mijn cultuur. Je moet als vrouw bijvoorbeeld trouwen en kinderen krijgen. Ik ervaar dit niet zo zeer als een beperking, maar zou het eerder bestempelen als een verwachting. Ik noem het liever een ‘verwachting’, omdat ik van zulke zaken voor mezelf geen beperking wil maken. In de verwachting ligt dat je als meisje voor je dertigste moet trouwen. Als je tegen die tijd nog niet getrouwd bent vinden mensen dit raar.

Ik heb over zulke dingen heel open discussies met mijn moeder. Ik weet niet of ik wil gaan trouwen. Ik heb andere dingen in het leven die ik belangrijker vind. Ik wil bijvoorbeeld graag maatschappelijk bezig zijn.”

Is het een keuze om die verwachtingen een beperking voor je te laten zijn?

“Ja, natuurlijk is dat een keuze. Heel vaak gaan meisjes mee in de verwachtingen van hun omgeving. Als de ouders zeggen dat ze dit jaar moeten gaan trouwen, dan doen ze dat ook. Dat vind ik heel raar en ik begrijp het niet. Je hebt namelijk een vrije keuze om dat wel of niet te doen. Heel vaak nemen jonge moslims de stap niet om tegen verwachtingen in te gaan. Vaak weten ze ook niet dat de islam hen bepaalde vrijheden biedt. En dan zijn er natuurlijk ook moslims die heel graag voldoen aan die verwachtingen. Ik ken heel veel mensen die de partner willen trouwen die hun moeder voor hen uitkiest. Dat is op zich prima, maar ik vraag me dan toch altijd af of ze dat echt zelf willen, of dat er toch sprake is van bepaalde dwang.”

Waarin bevordert en waarin belemmert islam volgens jou de vrijheid van vrouwen?

“Islam bevordert voornamelijk de vrijheid van vrouwen. Een concreet voorbeeld is het kiezen van een eigen partner. Heel vaak wordt gezegd dat uithuwelijking een deel is van islam. Maar dat is helemaal niet zo. En vrouwen kunnen werken, zichzelf ontwikkelen en doen wat ze willen.

Er zijn natuurlijk wel dingen die je als beperking zou kunnen ervaren. Islam benadrukt het belang van bescheidenheid van de vrouw. Dat is een van de redenen waarom je een hoofddoek moet dragen. Het gaat om wie je bent en je moet niet te koop lopen met je schoonheid. Zoals ik al zei is dat niet de reden waarom ik een hoofddoek draag. Over mannen wordt overigens in de islam ook iets gezegd. Zij mogen vrouwen niet objectiveren en daar voel ik me heel prettig bij.

Vrouwen zijn vrijer in de islam dan mensen denken. Vorig jaar liep ik stage in Pakistan bij een NGO. De mensen daar dachten door mijn hoofddoek dat ik een heel traditionele moslima was. Toen ik daar echter met een camera binnen kwam, waren ze totaal verbaasd! Je ziet dat zelfs in een maatschappij waarin geloof een belangrijk onderdeel is, vooroordelen aanwezig zijn over vrouwen met een hoofddoek. Filmsmaken lijkt een heel onschuldige bezigheid, maar over het algemeen wordt het niet gezien als een juiste carrière voor een vrouw. Meisjes moeten naar school, maar thuis hebben ze ook hun plichten. Ik ben het daar helemaal niet mee eens.Voor mij is het heel belangrijk dat moslimvrouwen meer naar buiten treden in de maatschappij. Ze moeten meer hun mening en stem laten horen. Er is nu te weinig representatie van moslimvrouwen aanwezig in de media. Vanuit de islamitische gemeenschap moeten er vrouwen opstaan die iets te melden hebben. Soms zie je wel moslim mannen op tv, maar waarom zien we daar zo weinig vrouwen?”

Hoe belangrijk zijn vrijdenkers voor jou binnen de islam? Bevorderen ze jouw vrijheid, of belemmeren ze jouw vrijheid?

“Ik vind dit een heel interessant onderwerp. Ik ben heel erg nieuwsgierig naar de verschillende moslims die er allemaal zijn. Er bestaan heel veel stereotype beelden van moslima’s. Maar er zijn ook vrouwen die helemaal niet aan dit rigide beeld voldoen. Ik sta heel erg open voor de verschillende manieren waarop je moslim kunt zijn. Ik denk dat jouw persoonlijke verbond met God veel belangrijker is dan hoe je eruitziet of wat je doet. Qua uiterlijk voldoe ik misschien meer aan het stereotype beeld van een moslima, maar ik doe ook heel veel dingen die je misschien niet verwacht. Ik vind het heel erg gaaf dat er voorbeelden te vinden zijn van vrouwen in islam die heel erg zichzelf zijn en het anders durven doen. Iemand als Irshad Manji vind ik even inspirerend als de helemaal bedekte Farhat Hashmi. Het doet me plezier om te zien dat er zo veel diversiteit aanwezig is in islam. Eigenlijk wil ik ook graag deel uitmaken van deze groep eigenzinnige vrouwen. Hoeveel moslima’s zie je nu die films maken?”