“We willen dat Chinese ouderen hun stem kunnen laten horen”

Wat was de aanleiding voor de oprichting van Tien Yan?

“Dat was het overlijden van mijn vader. Hij behoorde tot de eerste generatie Chinese ouderen in Nederland en heeft zeker langer dan veertig jaar hard gewerkt in een Chinees restaurant. Naast het werken heeft hij nooit de mogelijkheid gehad om echt deel uit te maken van de Nederlandse samenleving, de taal te leren en te integreren. Toen we ruim tien jaar geleden hoorden dat hij terminaal was, gaf hij aan niet te willen verhuizen naar een verpleeghuis of andere intramurale setting. Dat was vooral omdat hij vreesde dat er geen rekening kon worden gehouden met de taal die hij sprak en zijn culturele achtergrond. Wij hebben toen besloten om hem thuis te verzorgen.”

Joyce Pui Kwan Wong en haar familieleden wisten niet hoe lang haar vader nog te leven had. “Daarom ben ik dat jaar gestopt met werken en heb de zorg voor hem, samen met mijn moeder, op me genomen. Kort na zijn overlijden is Tien Yan opgericht. Dat was ook ingegeven door de ervaringen die ik had met mijn vorige baan, waar ik veel Chinese ouderen zag in dezelfde situatie en met dezelfde behoeften als mijn vader.”

En wat waren die behoeften dan?

“Wat je eigenlijk merkt, is dat die eerste generatie nooit echt de kans heeft gehad om te integreren en de Nederlandse taal te leren. Als dan het moment aanbreekt dat ze zorg nodig hebben, dan willen ze door mensen met dezelfde achtergrond geholpen worden omdat dat beter aansluit bij de taal die ze spreken, hun culturele achtergrond maar vooral ook omdat dat vertrouwd voor hen is. De sterke voorkeur gaat dan ook uit naar de eigen familie en dan met name de kinderen, maar we zien dat hun kinderen, die hier opgegroeid zijn, dat toch anders zien. Met Tien Yan willen we Chinese ouderen niet alleen verbinden met de samenleving, maar ook een brug slaan tussen de eerste en tweede generatie.”

Hoe hebben jullie dat aangepakt?

“We zijn in Amsterdam gestart met twee activiteitengroepen, een voor vitale ouderen en een voor meer kwetsbare ouderen. Inmiddels zijn we uitgebreid en zijn we actief in verschillende delen van de stad. We werken daarbij samen met zorgorganisaties en organiseren bijvoorbeeld ook wekelijkse activiteiten in een kerk. Er is veel animo voor onze groepen, wekelijks bezoeken zo’n zestig tot zeventig Chinese ouderen onze buurtactiviteiten op verschillende locaties en de dagbesteding.

Daarnaast doen we ook aan huisbezoeken, dan gaan we langs bij mensen die in een verpleeghuis wonen en bijvoorbeeld zelf niet naar buiten kunnen, dat gaat soms ook via de huisarts of buurtteams die ons vragen langs te gaan. Ook hebben we een telefonische hulplijn waar de mensen naar kunnen bellen als ze vragen hebben.”

Wordt er veel gebruik gemaakt van de telefonische hulplijn?

“Ja, we hebben wekelijks bellers. Dat zijn vaak kinderen die vragen hoe ze zorg kunnen aanvragen voor hun ouders. Die vragen zijn overigens niet altijd praktisch van aard, veel mensen hebben ook gewoon een luisterend oor nodig. Wanneer de ouderen een bepaalde zorgbehoefte hebben, denken de kinderen vaak dat ze er alleen voor staan, wat natuurlijk niet zo is. Ze weten ook niet waar ze zorg en hulp kunnen aanvragen en waar ze gebruik van kunnen maken.

We merken ook dat de bestaande zorg niet altijd aansluit bij Chinese ouderen vanwege de taal en cultuur. Ook als er sprake is van dementie. Ik heb bijvoorbeeld recent een telefoontje gehad van een dochter wiens moeder op jonge leeftijd dementie heeft gekregen, maar ze wisten niet hoe ze hiermee moesten omgaan als kinderen. Het is ook moeilijk als een kind voor zijn of haar ouder moet vertalen. Zeker als het door eigen familie moet worden gedaan. Daar komt veel emotie bij kijken en dat is ook iets wat als moeilijk wordt ervaren.”

Kun je een voorbeeld noemen?

“Ik spreek wel eens kinderen die helemaal uitgeput zijn doordat ze én de zorg op zich nemen voor hun ouders én allerlei andere ballen hoog moeten houden. Ze vinden het dan moeilijk om hulp in te schakelen, ook omdat ouders het vanzelfsprekend vinden dat de kinderen het doen. Als de ouderen naar een verpleeghuis gaan hebben ze heel sterk het gevoel in te steek gelaten te zijn, maar dat heeft ook te maken met het feit dat ze daar niet kunnen communiceren met zorgprofessionals en medebewoners. Ze voelen zich dan heel eenzaam, wat ik goed kan begrijpen. Het voeren van dit soort gesprekken tussen ouders en kinderen is heel moeilijk, dan vragen ze onze hulp om deze moeilijke gesprekken te faciliteren.”

Hebben ze ook hulp nodig bij het organiseren van zorg?

“Het vinden van zorg die aansluit bij de behoeften van de ouderen blijkt in de praktijk heel lastig. De kinderen van de eerste generatie Chinese ouderen spreken natuurlijk wel Nederlands, maar ze vinden het moeilijk om passende zorg te vinden, met name ook door de taalbarrière die de meeste ouderen ervaren. En de kinderen kunnen zelf niet de zorg verlenen, omdat ze ook werken, een gezin hebben… kortom een eigen leven.”

Wat zou daar de oplossing voor zijn?

“Als stichting proberen wij veel samen te werken met formele zorgorganisaties en instellingen, zodat wij kunnen inspringen waar nodig. We zien daarin ook een opdracht voor onszelf om inzichten de delen over wat de behoeften zijn van Chinese ouderen, zodat zorgprofessionals dat beter begrijpen.

Een goed voorbeeld is het individualisme in de Nederlandse samenleving ten opzichte van het een collectivistisch gedachtegoed in de Chinese gemeenschap. Vooral de eerste generatie heeft altijd in groepsverband geleefd, dus als je de vraag stelt: “wat wil jij vandaag doen?”, dan is dat een heel rare vraag. Dat denken vanuit groepsverband zie je vaak ook terug in hun zorgbehoeften en we zien dat zorgprofessionals dat niet altijd begrijpen.”

Moet de reguliere zorg zich daar meer in verdiepen?

“Zeker, die verdieping is echt nodig. In Amsterdam wonen nu naar schatting vijftienduizend Chinese ouderen en door de vergrijzing is de verwachting dat hun aantal toeneemt. Als we goede zorg willen leveren moeten we de mensen die zorg nodig hebben ook kennen.”

En als je kijkt naar de toekomst, hoe kijk je dan naar die zorg?

“Ik zou graag zien dat we ook een plek kunnen creëren voor Chinese ouderen waar ze kunnen deelnemen aan activiteiten en dagbestedingen en ook kleinschalige woonzorgcentra die ingericht zijn voor Chinese ouderen. Er zijn in Nederland vrij weinig organisaties die dagbesteding bieden voor Chinese ouderen, dus we worden vanuit heel Nederland door zorgorganisaties gebeld met de vraag of we hun cliënten met een Chinese achtergrond kunnen bezoeken in een zorginstelling. Aan die vraag kunnen we niet altijd voldoen omdat we niet voldoende mankracht hebben voor al die huisbezoeken.”

Hoe kijk je naar de toekomst van Stichting Tien Yan?

“We willen een boegbeeld blijven voor Chinese ouderen in Nederland. Als we het hebben over ouderen met een Chinese achtergrond dan worden ze in het publieke debat vaak niet gehoord of gezien. Daarin zijn ze echt nog te onzichtbaar. Daarom is ons doel om de ruimte te creëren waarin ze wel hun stem kunnen laten horen. Over anderhalf jaar willen we een groot evenement organiseren waarin onze deelnemers, de ouderen, maar ook de jongere generaties, een theaterstuk opvoeren waarin ze hun levensverhaal vertellen. Hierin willen we thema’s laten terugkomen als migratiegeschiedenis, ouder worden in Nederland en hun wensen en behoeften. Op deze manier willen we ze in letterlijke betekenis van het woord in de spotlights zetten, een plek waar ze eigenlijk nooit staan. Daarbij hebben we overigens ook hulp nodig, dus bij deze ook de oproep aan ondernemers, zorgorganisaties en anderzijds geïnteresseerden om hierover contact met ons op te nemen.”

“Ik wil afsluiten met het uitdrukken van mijn dank aan alle vrijwilligers die zich dagelijks belangeloos inzetten voor Tien Yan en de ouderen. Zonder hen zouden we als stichting niet zijn waar we nu zijn.”