“We zien kerkelijke eenheid als een opdracht van Jezus Christus”

Wat is er meer dan veertig jaar geleden gebeurd in Ede?

“De kerkelijke breuk in 1967 had in veel opzichten te maken met de kerkelijke breuk binnen de Gereformeerde Kerken in Nederland. Die leidde in 1944 tot het ontstaan van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Naast alle pijn werd de breuk ook als een bevrijding van synodale hiërarchie ervaren. Men herkende in die eigen geschiedenis de trouwe hand van God.
De breuk leidde direct tot een nieuw probleem. Want, simpel gezegd, als Gods hand in de geschiedenis van onze kerk herkend werd, kon dan die andere kerk nog wel kerk van God zijn? En als het antwoord daarop nee was, kon je dan met gelovigen uit die andere kerk nog wel gezamenlijk optrekken in de vele christelijke organisaties van de gereformeerde wereld, of moest je op alle gebieden, eigen Gereformeerd vrijgemaakte organisaties oprichten?
Toen de voorganger van de Edese kerk, dominee Roukema, een landelijke open brief ondertekende, leidde dit tot de breuk binnen de kerk van Ede. Het grootste gedeelte van de gemeente bleef achter de predikant staan, maar een klein gedeelte scheidde zich af. Beide kerken beschouwden zich als Gereformeerde Kerk vrijgemaakt, maar uiteindelijk werd de kleinste van de twee als zodanig erkent. De kerk van dominee Roukema vormde samen met andere kerken in het land de Nederlands Gereformeerde Kerken.”

Wat betekende die breuk voor de gewone kerkganger?

“De breuk is van grote invloed geweest op de levens van gelovigen uit beide kerken. Relaties en vriendschappen gingen voorbij en in veel gevallen werden ook familierelaties beschadigd. Niet alleen voor predikanten, maar ook voor gemeenteleden die bij eigen organisaties werkten, betekende de kerkelijke breuk ontslag. De kerkelijke strijd waarin gelovigen zich, zacht uitgedrukt, niet altijd van hun beste kant lieten zien, schiep niet alleen afstand tussen gelovigen, maar zette ook allerlei mensen op afstand van kerk, geloof en God.”

Wat is eigenlijk het verschil tussen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerk?

“Markante verschillen herken je na bijna een halve eeuw amper nog. De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt kennen in tegenstelling tot de Nederlands Gereformeerden nog steeds een aantal eigen organisaties. Maar inmiddels wordt binnen die organisaties samengewerkt door allerlei christenen, ook Nederlands Gereformeerden. De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt zijn landelijk sterker georganiseerd, soms met nadelen en beperkingen, maar soms ook met voordelen waar Nederlands Gereformeerden jaloers op kunnen zijn.”

Inmiddels zijn jullie nu dan toch weer samen.

“We zien kerkelijke eenheid als een opdracht van Jezus Christus. Herstel van de breuk is daarbij een vanzelfsprekend begin. Daarbij speelt ook de hoop om zo nog iets van de wonden en de pijn te genezen. Over en weer is er de groeiende herkenning van alles wat ons bindt. En we zien kansen om elkaar tot zegen te zijn. Gezamenlijk zijn we beter in staat om onze doelen te verwezenlijken.”

Zit daar ook een financiële noodzaak bij?

“Nee, gelukkig zijn zowel de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerk in Ede gezonde bloeiende kerkelijke gemeenten.”

Is het lijmen van de breuk een vorm van tolerantie?

“Hoewel we zelf het woord tolerantie amper of niet gebruiken, zijn er wel degelijk aspecten aan de samenwerking, die alles met tolerantie te maken hebben. Er zijn nog altijd verschillen die gevoelig liggen en die we van elkaar moeten verdragen.”

Hoe tolerant is de Nederlands Gereformeerde Kerk? Mag iedereen zich bij uw kerk aansluiten?

“Iedereen is welkom in onze kerkdiensten. Ieder die zich met ons verbonden weet in het geloof mag zich bij onze kerk aansluiten, ongeacht hun geaardheid – hetero’s, homofielen, pedofielen, gelovigen met een meer monogame, polygame of juist celibataire geneigdheid. Dat betekent niet dat iedereen zich bij onze kerk kan aansluiten, ongeacht hun levensstijl, of ongeacht hun morele keuzes. Daarbij trekken we andere grenzen dan die soms onder invloed van de heersende moraal in ons land worden getrokken.”

Is er ook plaats voor andere (niet-christelijke) overtuigingen in Nederland?

“Als kerkgenootschap en als gelovigen maken we net als alle andere Nederlanders dankbaar gebruik van de godsdienstvrijheid. Omdat we geloven dat geloof niet afgedwongen kan en mag worden, hopen wij dat godsdienstvrijheid voor iedereen gewaarborgd blijft. We geloven daarbij wel dat iedereen uiteindelijk verantwoording tegenover God schuldig is, ook van de wijze waarop wij binnen de geschonken vrijheid van godsdienst al dan niet God gediend hebben. Wat dan vervolgens de plek is voor niet-christelijke overtuigingen in Nederland is niet makkelijk kort te beantwoorden. Wij hebben soms zorg over de plek die Nederlanders met seculiere en libertijnse opvattingen opeisen, nu zij in aantal toenemen. Wij hebben zorg over de beperkte mate waarin tolerant Nederland godsdienstvrijheid gunt aan geloofsovertuigingen, zoals orthodoxe islam, die als intolerant worden ervaren. Wij hebben grote zorg over het gebrek aan gastvrijheid en humane bewogenheid jegens niet Westerse vreemdelingen en asielzoekers, en de opvattingen en gewoonten die zij meenemen.”

Wat vindt u van de missie van deze website – het komen tot een nieuw wij in Nederland waarin alle Nederlanders zich thuis voelen, ongeacht afkomst en levensovertuiging?

“Toen Prinses Maxima zich afvroeg of de Nederlander wel bestaat, kon ik van harte met haar instemmen. Dat een deel van Nederland over haar heen viel doet vermoeden dat we inderdaad nog tot een nieuw wij moeten komen; een nieuw begrip van wie wij in al onze diversiteit gezamenlijk zijn. Als christen, maar ook als iemand die zelf buiten Nederland heeft gewoond, voel ik mij slechts ten dele thuis in Nederland. Ik zou mij er zeker meer thuis voelen wanneer Nederland weer gastvrijer en hartelijker multi-etnisch wordt. Tegelijkertijd geloof ik dat de sleutel tot zulke gastvrijheid, waarbij anderen zich meer gaan thuis voelen, is om ons eigen thuisgevoel wat op te offeren. Want als iedereen zich helemaal thuis wil voelen leidt dat volgens mij juist tot het tegendeel.”