Zoek de Mandela in jezelf

Waarom bent u dit huisje begonnen?

“Ik wilde in het hart van wereldstad Amsterdam, waar veel mensen langs elkaar heen leven, een verbindende plek creëren. Verbinding zou wereldwijd wel eens hét thema van de komende jaren kunnen zijn.
Het Mandelahuisje is een hommage aan het gedachtegoed van Nelson Mandela, oud-president van Zuid-Afrika en Nobelprijswinnaar van de vrede. Mandela was pleitbezorger van de Afrikaanse Ubuntu-gedachte: ‘Je bestaat vanwege de ander’. Een inzicht dat we in het Westen zijn kwijtgeraakt, maar in andere culturen nog steeds centraal staat.”

Hoe geeft u dat vorm?

“In en rond het Mandelahuisje draait alles om het vieren, voeden en herstellen van de verbinding. Ons terras is zo ingericht dat je er gemakkelijk met vreemden in gesprek raakt. En de grote glazen suite aan het water is overdag een Verzoenkamer. Een team van bekwame mediators met kennis op allerlei terreinen, van familierecht tot arbeidsrecht, staat klaar om er verzoeningsgesprekken te houden. Ze bieden een professioneel luisterend oor en proberen zo goed mogelijk verbindingen te herstellen.
De suite kan ook dienst doen als Droomfabriek. Eigenlijk het eerste niet-commerciële coaching centrum voor weldoeners, idealisten en kwakkelende ngo’s. Mensen die graag de wereld een beetje mooier willen maken maar tegen vragen aanlopen als: waar vind ik goede partners? Hoe kom ik aan inkomsten? Hoe bereik ik nieuwe doelgroepen? Ik heb vijfendertig jaar acties en campagnes georganiseerd en ervaar steeds dat ik mensen op weg kan helpen.
‘s Nachts verandert de tafel in een groot rond bed door het als een lotusbloem open te klappen. De ruimte is dan een romantische suite, waar je de hoogtepunten van het leven kunt vieren. Laatst sliep er een echtpaar dat al vijfenvijftig jaar samen is.
Er komen hier veel mensen over de vloer. Mooie mensen met dromen, en met liefde voor waar Mandela voor stond. Mandela was ook maar een jongen die niet wegkeek voor onrecht en deed wat hij dacht dat goed was. En ik denk ook dat hij dat het liefste wilde, hem niet op een voetstuk plaatsen en eindeloos gaan applaudisseren maar kijken hoe we de Nelson in onszelf kunnen vinden.”

Als u het voor het zeggen zou hebben, voor welk conflict zou u dan verzoening willen bewerkstelligen? En wie zou u dan om uw tafel willen hebben?

“Iedereen is welkom. Iedere onenigheid die je kunt oplossen is meegenomen. Conflicten brengen zoveel zuurheid, machteloosheid en wanhoop met zich mee. Als je één mens redt, dan red je een hele samenleving. Dat staat in de Talmoed en vast ook wel in de Koran.
Ongetwijfeld zijn sommige conflicten urgenter dan andere. Maar mij gaat het om het verspreiden van de basisgedachte. De Noorse professor Galtung noemt die de Culture of Peace: bij een verschil van mening gebruik je niet je vuisten maar ga je in gesprek. In de meeste culturen wordt eerst gescholden en geslagen, daarna pas gepraat. Dat praten duurt dan ook veel langer omdat er al zoveel kapotgemaakt is.
Bij MasterPeace, de mondiale vredesorganisatie waarvan ik initiatiefnemer ben, trainen we jongeren in vijfenveertig landen om via muziek, kunst en dialoog de verbinding te zoeken met opponenten. Die opponenten kappen bomen waardoor de orang-oetang verdwijnt, misbruiken hun machtspositie, verkrachten vrouwen, dringen jongeren drugs en wapens op waardoor ze in gangs terechtkomen. Alleen deze voorbeelden al. Ik kan niet zeggen wat belangrijker is. Het gaat er in essentie om zoveel mogelijk mensen aan de positieve kant te krijgen. En het gaat om het vinden en trainen van nieuwe leiders voor de toekomst. Iedere nieuwe Nelson is grote winst.”

Welke tegenstelling in Nederland is moeilijk te verzoenen?

“Ik denk dat je in bijna alle gevallen de angel er wel uitkrijgt, als je maar serieus luistert. Iedereen heeft redenen waarom hij doet wat hij doet. Mensen hebben ook recht op hun gevoelens, op hun angsten. Je moet de tijd voor ze nemen. Presentatrice Sylvana Simons zei laatst: ‘Racisten hebben meer liefde nodig’.
Verzoening is een kwestie van de tijd nemen, de goede setting creëren. Maar soms is het ook gewoon een kwestie van een knop omdraaien. Ik ken een psycholoog die vindt dat je af en toe tegen jezelf moet zeggen: ‘Vandaag is het een nieuwe dag, zit ik anders in elkaar en kijk ik er met een nieuwe blik naar’. Dat spreekt mij aan. Maar goed, ik ben dan ook volgens velen een onverbeterlijke optimist.”

Wat stelt u zich voor bij een nieuw wij in Nederland?

“Voor mij is dat het terugvallen op het oude wij. De verbondenheid, zoals die in veel culturen nog steeds gevoeld wordt: als je broer wegvalt dan neem je zonder enige discussie de zorg voor zijn kinderen erbij; je bejaarde ouders helpen.
Ik geloof dat de Ubuntu-gedachte ons veel te bieden heeft, dat je echt begrijpt dat je bestaat vanwege die ander. We hebben elkaar nodig. Dit geldt zelfs voor zoiets hards als de economie. De keuze voor diversiteit hoeft geen sociale daad te zijn. Wanneer bedrijven zich echt openstellen voor mannen en vrouwen, zwart en wit, ook in de leidinggevende niveaus, zullen ze beslist sterker worden.”

Doet de jongste generatie het wat dat betreft beter?

“Als ik kijk naar het aantal oorlogen, wapenhandel, racisme, armoede… Ik zie jongeren helaas nog niet massaal opstaan om hier verandering in aan te brengen. Maar gemotiveerde individuen kunnen vandaag de dag, onder meer door de social media, wel veel beter en sneller invloed uitoefenen. En die individuen zijn er nog steeds over de hele wereld, zo heb ik ook met MasterPeace gemerkt. Dus dat biedt kansen. Zeker ook omdat ik merk dat mensen hunkeren naar oprechte, pure, door positieve waarden aangedreven initiatieven. Jongeren lijken ook steeds vaker bereid om hun talent, het mooiste dat ze in huis hebben, in dienst te stellen van een goed doel. Zo wordt er bijvoorbeeld nog steeds veel vrijwilligerswerk gedaan.
Het is goed om je te realiseren hoezeer je de ander nodig hebt en hoe mooi het is om te geven. We zijn vaak erg bezig met het willen behouden van wat we hebben. Een gedachte in het boeddhisme is giving is the essence of living. Als je geeft, voel je echt dat je met de essentie bezig bent. En het legt je geen windeieren, mensen geven meestal ook graag weer terug. Dat maak ik al mijn hele leven mee. Ik heb bijvoorbeeld twee jaar met mijn gezin door Afrika gereisd. In ieder dorp waren we welkom en, hoe arm men ook was, overal mochten we aanschuiven bij de maaltijd. Sinds die ervaring ben ik nog weer actiever gaan geven en dat pakt ongepland altijd goed uit.”

U bent heel succesvol, bent u ook wel eens mislukt?

“Laten we voorop stellen dat als iemand een keer niet succesvol is, dat hij dan niet is mislukt. Het gaat niet om succes of geen succes, het gaat om de kunst van het proberen. Veel mensen, zeker in Nederland, zijn zo bang om te falen. Dat komt doordat hier al snel geroepen wordt: ‘Doe nou maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Ik denk dat we elkaar veel meer ruimte voor gekheid moeten geven. Zeg eens wat vaker tegen iemand: Ga voor je droom, probeer het. En hoe kan ik je daarbij helpen? Ik heb gelukkig zelf ook veel hulp gekregen.”

Wat is uw geheim?

“Ik laat graag ruimte voor de dingen die zogenaamd toevallig op mijn pad komen. Mensen denken vaak dat je als organisator van al die initiatieven wel weet hoe het moet en dat ik alles strak volgens plan uitvoer. Het grappige is juist dat ik vind dat als een evenement perfect volgens het draaiboek wordt uitgevoerd het eigenlijk niet zo geslaagd is. Je voelt dan gewoon dat er iets mist. Er moet ruimte zijn voor het onverwachte. Jij wilt iets van de kosmos maar de kosmos wil ook iets van jou. Natuurlijk, je moet wel weten waar je naartoe wilt. Maar je moet ook openstaan voor de hulp van anderen en voor de energie die zij in het project stoppen.
Succes is een optelsom. Werk hard, maar wees niet te perfectionistisch en probeer in een soort dans met de kosmos een beetje magie toe te laten. En durf heel veel anderen bij je plan te betrekken. Ook het Mandelahuisje zou niet draaien zonder al die vrijwilligers, en als mijn vrouw er niet de meest fantastische taarten bakte.”

Bent u als idealist geboren of is dat van huis uit meegeven?

“Ik denk eigenlijk dat iedereen met veel kansen geboren wordt, maar miljoenen talenten niet tot wasdom komen. Zelf heb ik veel gehad aan het honderdje dat mijn vader mij leende toen ik vijftien was, om Bevrijdingspop te beginnen. Een honderdje voor een wondertje noem ik het wel eens, want hier is met alle Bevrijdingsfestivals en één miljoen bezoekers inmiddels het grootste mensenrechten-evenement van Europa uit voortgekomen.
Op mijn dertiende voerde ik al actie. Met een klein clubje haalden we geld op voor Mandela. Soms smeten ze de deur in je gezicht dicht. Hij was toen echt nog niet alom geliefd. Waarom ik zo idealistisch ben, weet ik niet. Ik geloof niet zo heel erg in andere levens, maar aan de andere kant: ik geloof wel weer heel veel, dus wie weet. Misschien is het mijn roeping. Maar de projecten zijn ook gewoon erg leuk om te doen.”

Naar welke activiteiten in het huisje kijkt u het meeste uit?

“Jarenlang hing op mijn dashboard, ik heb nu geen auto meer, het woord ‘verrassen’. Ik vind het belangrijk het leven zo in te richten dat je verrast kunt worden. Daarom is reizen ook zo fijn. Het echte reizen, waarbij je ’s morgens als je wakker wordt niet weet waar je ’s avonds zult slapen.
Waar ik het meest naar uitkijk is dat ik bijna dagelijks verrast zal worden door wie er op het terras zit, welk plan zich aandient, wie er langskomt. Het lijkt me heerlijk om te zien hoe dit initiatief door alle Amsterdammers en de rest van Nederland in het hart wordt gesloten.”