Wat houdt je werk als humanistisch geestelijk verzorger in?
“Als geestelijk verzorger heb ik aandacht voor wat mensen raakt; als het gaat om verdriet of pijn, maar ook om blijdschap of kracht. Die aandacht is er voor patiënten, naasten én voor medewerkers. In het ziekenhuis werken we dan ook op 3 niveaus.
Ten eerste hebben we aandacht voor zingevingsvragen van patiënten, naasten en medewerkers. Meestal gaan we op verzoek van andere zorgverleners in gesprek met patiënten of naasten. Zij signaleren vaak dat er iets speelt waar de patiënt of naaste mee worstelt rondom het ziekzijn, het opgenomen zijn, de zorgen om elkaar of andere naasten.
Maar ook medewerkers kunnen het zelf zwaar hebben met wat ze meemaken in hun werk of privé. Denk bijvoorbeeld aan een verpleegkundige die op de oncologieafdeling werkt en hoort dat haar moeder kanker heeft en niet meer te genezen is. Veel gesprekken gaan op de één of andere manier over verlies. Maar in bijna alle gesprekken vertellen mensen ook wat hen goed doet, waar ze kracht of steun aan ontlenen.
Ten tweede ondersteunen we medewerkers in het bieden van goede zorg. We denken samen na over hoe zij aandacht hebben voor wat patiënten raakt. Dat doen we bijvoorbeeld in een multidisciplinair overleg of gewoon even in de teamkamer. Als er echt morele dilemma’s zijn kunnen we een groepsgesprek begeleiden om ethische kwesties te onderzoeken (moreel beraad). We geven scholing over allerlei onderwerpen, zoals het bieden van ondersteuning bij zingevingsvragen, zorgen voor mensen in de laatste levensfase (palliatieve zorg) en aandacht voor zelfzorg.
Ten derde denken we beleidsmatig mee met het oog op goede zorg. We nemen deel aan verschillende werkgroepen bijvoorbeeld over palliatieve zorg, werkgeluk en ethiek. We geven gevraagd en soms ongevraagd advies bij beleidsontwikkelingen. Dit alles vanuit onze expertise op het gebied van zingeving, spiritualiteit, humanisering en daadwerkelijke aandacht voor patiënten en naasten.”
Gebruik je rituelen in je werk? Zo ja, welke?
“Jazeker. Denk aan grote rituele bij bijvoorbeeld de jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst van mensen die in het ziekenhuis zijn overleden. Daarin vragen we mensen om een bloem mee te nemen als symbool voor de overledene. Bij het noemen van de namen worden de individuele bloemen samen in een vaas gezet. Zo ontstaan kleurrijke bossen bloemen. Maar er zijn ook kleinere rituelen afgestemd op de individuele behoefte na een gesprek. Bijvoorbeeld rondom een sterven, afscheid, einde van een behandeltraject of geboorte. Dat ritueel wordt altijd afgestemd op wat voor de patiënt of naasten van betekenis is.
Belangrijk bij een ritueel vind ik als humanist dat het gaat om even stilstaan bij wat er toe doet en dat mensen het ritueel zelf uitvoeren. Ik ben niet meer dan de facilitator die helpt bij de vormgeving en het scheppen van de voorwaarden voor de uitvoering.”
Is compassie een belangrijke waarde in je werk?
“Compassie is de basis van mijn werk. Dat uit zich in met schroom de ander naderen: ben ik op dit moment de juiste persoon met wie je je verhaal wil delen? Daarnaast het niet oordelen over het verhaal van de ander. In liefdevolle aandacht willen luisteren, het leed van de ander even mee willen dragen.”
Zegt ‘belichaamde compassie’ je iets?
“Zeker, dat heeft te maken met hoe je tegenover de ander zit. Een open, vriendelijke houding. Maar ook afstemmen op de lichaamssignalen. Soms zelfs mee-ademen in hetzelfde ritme om beter af te kunnen stemmen op de onzekerheid of angst van de ander. Soms vindt iemand het heel fijn om een hand vast te houden, of zelfs even een knuffel of schouder om op te huilen. Altijd vanuit zachtheid, afstemmend op de behoefte van de ander en vanuit een open houding, zodat de ander het contact weer kan loslaten.”
Wat zou je collegae geestelijk verzorgers aanbevelen vanuit jouw perspectief?
“Vanuit betrokken aandacht en zonder oordelen kunnen luisteren naar de ander levert mooie gesprekken op. En die betrokken aandacht is niet alleen van belang in één-op-één gesprekken, maar ook als je met medewerkers samenwerkt, scholing geeft of beleidsmatig meedenkt.”
Compassie is een bekende waarde. Maar wat betekent belichaamde compassie? In drie artikelen vertellen geestelijk verzorgers met verschillende achtergronden over de rol van rituelen, compassie en belichaamde compassie in hun werk. Zie hieronder de verwijzingen naar de andere twee interviews.
