De discussie over het gebrek aan representatie in de media wordt al decennia op dezelfde manier gevoerd. Redacties zijn nog altijd grotendeels homogeen en talent en expertise van kleur en/of klasse is ‘moeilijk’ te vinden, zo wordt vaak geconcludeerd.
De beeldvorming van gemarginaliseerde groepen in de samenleving lijdt hieronder. Niet alleen zorgt een gebrek aan representatie voor verslaggeving die gestuurd wordt door bevestigingsvooroordelen, het levert in de vierentwintiguurs cyclus van de journalistiek en onder druk van deadlines ook te vaak negatieve beeldvorming op.
Vier punten hierin zijn wat mij betreft belangrijk.
1. De taak van de journalist
De taak van de journalist is om kennis en netwerk te vergroten en voorbij te gaan aan het cynisme.
Als je als journalist weinig kennis hebt van de hindoe gemeenschap in Nederland en er is een nieuwsaanleiding om ‘iets met hindoes’ te doen, dan wordt er al snel voor een cynische invalshoek gekozen, in de journalistiek vaak verward met kritische journalistiek zoals Rob Wijnberg schrijft in zijn boek ‘Voor ieder wat waars’.
Hoe halen we onszelf uit de dynamiek van harde deadlines, terugvallen op onze bevestigingsvooroordelen en vervolgens de cynische vraagstelling?
Wereldwijd staan journalisten voor de uitdaging om berichtgeving evenwichtiger te maken, de Black Lives Matter protesten uit 2020 hebben dat opnieuw duidelijk gemaakt. De zogenaamde ‘objectiviteit’ blijkt vaak gestoeld op de inzichten van de dominante groep, in het westen de witte blik, zo schreef de Amerikaanse journalist Wesley Lowery in de New York Times vlak na Black Lives Matter.
Mensen die zich niet herkennen in berichtgeving sluiten zich vervolgens af van belangrijke informatie kanalen en vinden hun heil in het vacuüm dat ontstaat tussen kwaliteitsjournalistiek aan de ene kant en oppervlakkige, niet representatieve berichtgeving aan de andere kant.
Dit vacuüm wordt gevuld door alternatieve media-initiatieven waar samenzweringstheorieën volop ruimte krijgen of door politieke leiders en miljardairs die mediabedrijven gebruiken om een samenleving te beïnvloeden. De Canadese Naomi Klein analyseert het ontstaan van het vacuüm en de oplossingen ervoor in haar laatste boek Doppelganger.
De cyclus van deadlines, vooroordelen en cynisme levert behalve het vacuüm voor opportunisten ook halve waarheden op.
“Een exclusieve focus op negativiteit vertekent de kijk van mensen op de samenleving”, zegt journalist Tina Rosenberg die het Solutions Journalism Network mede oprichtte.
2. Het belang van Constructieve Journalistiek
Solutions Journalism of oplossingsgerichte journalistiek gaat niet over verslag doen van positief nieuws en oplossingen, het is een doorwrochte journalistieke methode die de aanpak van problemen centraal stelt. Door het verzamelen van bewijs in kwantitatieve of kwalitatieve data, door het benoemen van de beperkingen van de aanpak en door het delen van inzichten over hoe de aanpak wel of niet heeft gewerkt, wordt de nieuwsconsument geïnspireerd tot het nemen van actie.
Door de AANPAK van problemen te onderzoeken wordt de journalist ook uitgedaagd om op zoek te gaan naar WIE er al heeft geprobeerd het probleem op te lossen en vooral HOE dat is gedaan.
Je komt dus automatisch in nauw contact met gemeenschappen die je eerder misschien niet goed kende en met mensen die direct bij de aanpak betrokken zijn. Deze mensen zijn dan niet de ‘slachtoffers’ in het verhaal, zoals vaak het geval is als alleen het probleem wordt aangekaart, maar krijgen een actieve rol. De oplossingsgerichte methode leidt op die manier automatisch tot betere representatie.
Aan de kant van de nieuwsconsument zijn er ook voordelen. Constructieve verhalen geven hoop en gaan nieuwsmoeheid tegen. Nieuwsmoeheid is een groeiend probleem. Het betekent dat we door de continue negativiteit in berichtgeving liever minder of soms helemaal niet meer naar het nieuws kijken. Uit onderzoek van het Reuters Institute for the Study of Journalism blijkt dat nieuwsconsumenten graag meer oplossingsgerichte journalistiek willen.
Niet alle journalistiek hoeft constructief te zijn. De toenemende polarisatie in de samenleving, bijvoorbeeld, is niet zomaar op te lossen door deze methode.
3. Het belang van beter luisteren en andere vragen stellen
Daar moet eerst een angel uit het conflict worden gehaald.
Het omgekeerde zien we regelmatig gebeuren, met name in de bekende talkshows en op X: conflicten worden gevoed door tegengestelde meningen in het verhaal uit te vergroten.
De Amerikaanse journalist Amanda Ripley vond het fascinerend om te zien hoe na de verkiezing van Trump in de VS sommige van de belangrijkste journalisten in het land de polarisatie aanwakkerden door hun vraagstelling en keuze in gasten die lijnrecht tegenover elkaar staan. Ripley ging op zoek naar mensen die er werk van hebben gemaakt om conflicten op te lossen. Een relatiecoach, een priester, een mediator, een politieagent. Ze interviewde deze mensen en verzamelde hun inzichten in de methode Complicating the Narrative.
Ripley formuleerde vier stappen waarmee journalisten verslag kunnen doen van polariserende onderwerpen:
- ten eerste door beter te luisteren. We denken als journalisten vaak dat we daar goed in zijn, maar in de praktijk valt dat nogal eens tegen.
- ten tweede door andere vragen te stellen. In plaats van de bekende wie wat waar waarom en hoe, gaat het in Complicating the Narrative over de motivaties van mensen.
- ten derde door de lens te verbreden en te kijken hoe een onderwerp in het verleden of op een andere locatie al een keer is besproken of zelfs opgelost.
- en ten vierde door bevestigingsvooroordelen te bestrijden. Niet alleen bij journalisten zelf, die werk moeten maken van hun eigen blinde vlekken, maar ook de actoren in een verhaal te confronteren hiermee.
Uit onderzoek blijkt dat de nieuwsconsument complexiteit in een verhaal waardeert. Een genuanceerd verhaal geeft de lezer, kijker of luisteraar een gevoel dat er licht is aan het einde van een conflict.
Bovendien geeft het toepassen van de methode bloot wat er al geprobeerd is om een conflict op te lossen. Mooie aanknopingspunten om constructieve verhalen van te maken.
4. Welke acties kunnen gemeenschappen zelf ondernemen?
Welke acties kunnen gemeenschappen zoals de hindoe gemeenschap in Nederland zelf ondernemen om hun beeldvorming te verbeteren?
Ook al benoem ik hier De Journalistiek of De Media, eigenlijk bestaat die natuurlijk niet. Er zijn altijd uitzonderingen en als nieuwsconsumenten hebben we daarin ook een verantwoordelijkheid.
Als mediabedrijven in handen komen van miljonairs of monopolies worden, als journalisten zonder duidelijke aanleiding worden gearresteerd of zelfs opgesloten, als politici weigeren de pers te woord te staan en persvrijheid onder druk komt te staan, zoals nu in India gebeurt maar we hier in NL ook voorbeelden van zien – moeten we ons als nieuwsconsumenten beter realiseren welke informatie we tot ons nemen.
Gelukkig is er inmiddels een divers landschap van onafhankelijke digitale media – ook in India – die tegenwicht bieden tegen de macht van de traditionele media. Het is van belang te kijken hoe deze vaak kleinere initiatieven worden gefinancierd en hoe de redactionele lijn wordt uitgelegd. Geloofwaardige initiatieven zijn transparant over deze zaken op hun website. Dus kijk behalve naar de nieuwsberichten ook eerst even naar de zogeheten About-page voordat je het nieuws voor waarheid aanneemt.
Richt de energie op de journalistieke organisaties die wel representatie bieden. Ik denk aan OneWorld en NieuwWij maar ook aan digitale onafhankelijke journalistiek initiatieven zoals De Correspondent, die bovendien in hun fundament constructieve journalistiek hebben opgenomen. En Follow the Money, Vers Beton in Rotterdam en Onderzoekscollectief Spit. Allemaal initiatieven van journalisten die innovatie in de professie voorstaan.
Ook de Bonte Was podcast is het vermelden waard. Als media kritisch initiatief is het een belangrijke stem om beeldvorming aan de kaak te stellen.
De opiniepagina’s van de grote kranten zijn plekken om statements te maken. Vrouw in de Media geeft gratis cursussen in hoe je een goed opiniestuk schrijft.
Het probleem met negatieve, cynische verslaggeving is dat je als gemeenschap zelf gaat geloven dat er niets goeds meer te melden is. Ga dus actief op zoek naar verhalen die verteld moeten worden en die je bij redacties kunt pitchen.
Niks hoeft betere beeldvorming in de media in de weg te staan, zolang er vanuit journalistieke kant geïnvesteerd wordt in het verkennen van nieuwe methodes en er vanuit gemeenschappen zoals die van de hindoes in Nederland actie wordt ondernomen.
Bekijk de website van Inclusive Journalism en lees hier meer over de nieuwsbrief De Journalistieke Aanpak van Sanne Breimer.
