In het artikel Moslim… Zwart…? Het vijandbeeld wisselt, maar doet zijn werk schreef Theo Brand: Opvallend is dat er nu minder aandacht is voor moslims en islam dan voorheen.
Deze bewering is in deze vorm moeilijk te checken. Er wordt niet gespecificeerd wie er minder aandacht voor moslims en islam zouden hebben en het is ook niet duidelijk over welke periode het gaat.
Gezien de context van de uitspraak van Theo Brand (over onderzoek naar moslims in de media) neem ik (met instemming van Theo Brand) de vrijheid er een bewering van te maken die wel te checken is, namelijk: Opvallend is dat er het laatste jaar minder aandacht voor moslims en islam is in Nederlandse kranten dan voorheen.
Kranten
Ik spits het toe op Nederlandse kranten, omdat ik met behulp van de databank van Lexis Nexis toegang heb tot krantenartikelen.
Ik heb daarom in Lexis Nexis gekeken hoe vaak in vijf grote Nederlandse kranten (Telegraaf, AD, NRC, Volkskrant en Trouw) de woorden moslim en islam worden gebruikt. Hierbij telde ik ook woorden die beginnen met ‘moslim’ en ‘islam’.
Uit deze grafiek blijkt duidelijk dat er in Nederlandse kranten na de aanslagen van 11 september en zeker na de moord op Theo van Gogh en de ‘war on terror’ veel vaker over moslims en de islam werd geschreven. Hierbij moet de opmerking gemaakt worden dat het debat in die periode ook ‘islamiseerde’. Dit had onder andere tot gevolg dat Nederlanders die tot dan toe bijvoorbeeld ‘gastarbeider’, ‘buitenlander’ of ‘(niet-westerse) allochtoon’ werden genoemd, vaker op grond van hun religieuze achtergrond werden aangesproken of omschreven.
De meeste artikelen verschenen in 2006. In dat jaar werd onder andere veel aandacht besteed aan de PVV die met 9 zetels in de Tweede Kamer kwam, vertrok Ayaan Hirsi Ali uit Nederland en speelde de Deense cartoon-affaire.
Daling
In de jaren daarna nam het aantal berichten over moslims en islam geleidelijk af. Dat veranderde vanaf 2012 door onder andere de berichtgeving over de oorlog in Syrië, de opkomst van IS, de komst van vluchtelingen, terroristische aanslagen en radicalisering van jongeren met een islamitische achtergrond. Sinds 2015 is er weer sprake van een daling. In 2019 was het aantal artikelen over moslims en islam weer bijna zoveel als voor de aanslagen van 11 september. Die daling lijkt zich vooralsnog door te zetten: het eerste half jaar van 2020 verschenen er ‘slechts’ 1500 artikelen over moslims en islam.
Deze daling is ook te zien bij de aandacht die wordt besteed aan de discriminatie van moslims (inclusief alternatieve omschrijvingen als moslimdiscriminatie, islamofobie). Ook voor dat onderwerp is de laatste jaren, na een piek in 2015, minder aandacht. Dat geldt ook voor de eerste 6 maanden van 2020. Dat is misschien opmerkelijk omdat er de afgelopen maanden wel meer aandacht was voor discriminatie, antisemitisme (inclusief alternatieve omschrijvingen als jodenhaat en discriminatie van joden) en vooral racisme (dankzij BLM). Dat wordt duidelijk in onderstaande grafiek waarin ik kijk naar de aandacht die de vijf grote kranten per half jaar aan deze onderwerpen hebben besteed.
Conclusie
De letterlijke uitspraak van Theo Brand (“Opvallend is dat er nu minder aandacht is voor moslims en islam dan voorheen”) is niet te checken. Ik heb de vrijheid genomen daar een checkbare uitspraak van te maken: er is het laatste jaar minder aandacht voor moslims en islam in Nederlandse kranten dan voorheen. Deze uitspraak blijkt juist: vanaf 2015 is de aandacht voor moslims en islam in Nederland kranten ieder jaar afgenomen. Dat geldt ook voor de aandacht voor de discriminatie van moslims.
Hoe er over moslims wordt bericht, is een andere vraag. Daarover meer in deze publicatie
Zie ook:
Moslims op TV is een onderzoek van The Hague Peace Projects. In de periode juni 2020 tot en met oktober 2020 zullen over deze verkenning achtergrondartikelen worden gepubliceerd op Nieuw Wij en op Republiek Allochtonië.
