Kijk-tip: ‘Amigo Secreto’ over Brazilië’s flirt met het fascisme

In 2018 portretteerde filmmaker Maria Ramos in de bekroonde documentaire The Trial het afzettingsproces van de Braziliaanse president Dilma Rousseff, de opvolger van voormalig president Lula. Nu keert de regisseur terug naar het grondig veranderde land dat uit deze historische gebeurtenis is voortgekomen.

In Amigo Secreto volgt Ramos het werk van Carla Jimenez, Regiane Oliveira, journalisten van El País Brasil, en van Leandro Demori, van The Intercept Brasil terwijl ze de verbanden onderzoeken tussen een anti-corruptieonderzoek en de opkomst van het fascisme in Brazilië.

Vanaf 2019 publiceren deze journalisten een reeks rapporten op basis van de privéberichten die zijn uitgewisseld tussen de aanklagers en rechter Sérgio Moro, de leider van de anti-corruptieonderzoek die bekend staat als ‘Car Wash’. Deze gelekte berichten legden de achtergrond van deze operatie bloot en onthulden onwettige handelingen, een promiscue relatie tussen rechter en aanklager en een verborgen politieke agenda. Demori, Jimenez en Rossi onderzoeken de vernietiging van grote bedrijven in een belangrijke sector van de economie, obscure en illegale samenwerking met het Amerikaanse ministerie van Justitie en het politieke gebruik van het rechtssysteem.

Drie figuren zijn cruciaal in de film: rechter Sérgio Moro, het hoofd van ‘Car Wash’ die de minister van Justitie van president Bolsonaro wordt. De president zelf: een
voormalige betekenisloze extreemrechtse vertegenwoordiger in het Congres wiens verkiezing mogelijk werd gemaakt door Moro en ‘Car Wash’. Het derde personage is voormalig president Lula, veroordeeld en gevangengezet door Moro.

Net als in de vorige films van de regisseur, is Amigo Secreto opgebouwd uit de observatie van de personages, hun acties en interacties, en belangrijke politieke gebeurtenissen die zorgvuldig worden gedocumenteerd. Door waardevolle context te bieden aan een adembenemende journalistieke poging om de ideologisch geïnspireerde schendingen van wettig gedrag te onthullen, wil de regisseur nadenken over het politieke gevaar van het gebruik van lawfare voor de democratie en de gevolgen daarvan voor de wereld als geheel.

De Braziliaans-Nederlandse Maria Ramos heeft een stevige carrière uitgebouwd als documentairemaker. Haar debuut Brasília – a Day in February (1997) won de juryprijs op het International Documentary Festival van São Paulo. Met Desi (2000), won ze het Gouden Kalf voor Beste Documentaire en de Publieks Prijs op IDFA. Films als Justice (2004), Behave (2007) en The Trial – getoond op de Berlinale in 2018 – brachten haar nog meer internationaal succes. In 2013, Ramos was de laureaat van de Marek Nowicki-prijs, toegekend door de Helsinki Foundation for Human Rights, voor haar oeuvre.