Onderzoeksvraag
De hoofdvraag van het onderzoek is: Hoe worden moslims in Nederlandse kranten geportretteerd? Historicus Tayfun Balçik van The Hague Peace Projects presenteerde op 21 maart in Amsterdam tijdens een bijeenkomst in Pakhuis De Zwijger, in bijzijn van veel publiek en vertegenwoordigers van de Nederlandse journalistiek, de onderzoeksresultaten.
Resultaten
In het onderzoek zijn van november 2018 tot en met januari 2019 alle berichten over moslims in De Telegraaf, Algemeen Dagblad, de Volkskrant en NRC Handelsblad systematisch onderzocht. De kranten hadden in die periode tussen de 573 en 783 berichten waarin het over moslims ging. Deze vijf categorieën komen het meest voor:
- ‘Moslimterreur’;
- 20% van alle berichten over moslims gaat over terrorisme
- 83% van alle berichten over terrorisme gaat over ‘moslimterrorisme’
- ‘Wij-zij nieuws’ – tussen een verondersteld ‘wij’ die vaak als het ‘westen’, ‘de joods-christelijke cultuur’ wordt gedefinieerd en ‘de moslims’ en/of ‘de islam’ die een ‘bedreiging’ vormen vanwege ‘islamisering’, ‘dubbele loyaliteiten’ enz.;
- 11% van alle berichten over moslims gaat over een botsing tussen culturen
- ‘De onvrije moslima’;
- 8% van alle berichten over moslims gaat over de ‘onvrije moslima’.
- ‘Moslims als (ongewenste) migranten/asielzoekers’;
- 7% van alle berichten over moslims gaat over moslims als ongewenste migranten/asielzoekers.
- Pro-diversiteitsberichtgeving (met o.a. berichtgeving over moslimdiscriminatie & diversiteit).
- 7% van alle berichten over moslims gaat over de diversiteit en de thema’s die spelen binnen de moslimgemeenschap.
Conclusies
Conclusie 1: Negativiteit domineert
De kwantitatieve en kwalitatieve inhoudsanalyse in de periode van 1-11-2018 t/m 31-1-2019 toont aan dat over ‘de moslims’ en/of ‘de islam’ negatieve berichtgeving domineert:
- Er bestaat een grote consensus bij alle onderzochte kranten over wie ‘terreurdaden’ plegen: individuele moslims en/of moslimgroepen;
- Het wij/zij denken in termen van ‘het vrije westen’ en ‘de islamitische ander’ is vaak aanwezig in berichtgeving over ‘de moslims’ en/of ‘de islam’;
- Het stereotype beeld van de ‘onderdrukte moslima’ is vaak aanwezig in berichtgeving over ‘de moslimvrouw’;
- Moslimimmigratie wordt vooral als een bedreiging gezien en daarom ongewenst.
Deze negatieve zaken komen qua frequentie en intensiteit (taalgebruik) over het algemeen vaker voor in de Telegraaf en het AD dan in de Volkskrant of NRC. Moslims worden in de Telegraaf en het AD vaker met terreur geassocieerd, in deze kranten is het wij/zij denken sterker, wordt moslimmigratie vaker ongewenst beschouwd en komt het stereotype beeld van de onderdrukte moslima veelvuldiger aan bod.
Conclusie 2: Moslimbetrokkenheid in het nieuws heeft vaker een nuancerende werking
Het lijkt erop dat de mate van moslimbetrokkenheid bij de berichtgeving, als nieuwsmakers of als experts dan wel als sprekers namens de moslims, ook bepalend is voor de mate waarin negatief wordt bericht over ‘de moslims’ en/of ‘de islam’.
Hoewel het zeker niet altijd het geval is, geldt het volgende mechanisme bij een meerderheid van de behandelde thema’s: hoe hoger de moslimbetrokkenheid zelf in de nieuwsverhalen, des te minder de negatieve framing.
Dit mechanisme wordt ook bevestigd bij het aanbod van ‘pro-divers nieuws’ in de berichtgeving. In kranten waar de moslimbetrokkenheid hoger is, is er ook meer ‘pro-divers’ nieuws: dat geldt voor de Volkskrant en de NRC.
Download
Het rapport is te downloaden via de websites van Nieuw Wij en Republiek Allochtonië.
Het dossier Moslims in Nederlandse media vindt u via deze link (Nieuw Wij) of deze link (Republiek Allochtonië).
Dit onderzoek is een samenwerkingsverband tussen Nieuw Wij, The Hague Peace Projects en Republiek Allochtonië.
De taak van de journalistiek is anders dan die van de welzijnswerker. Zo lang de redacties zich aan de feiten houden, zie ik geen bezwaren. De moordpartij van afgelopen week in Utrecht draagt helaas niet bij aan een positief imago. Tragisch.
Feit is ook dat 99 procent van de moslims elke dag goede daden doen, mensen helpen etc. Dit wordt dan wel netjes genegeerd.
Ondertussen worden ze bij niet-moslims ook dagelijks criminele feiten gepleegd. Maar deze worden vaker verzwegen en zijn politiek gezien niet interessant.
Goed dat dergelijk onderzoek wordt gedaan, laat ik dat vooropstellen. Dan wel een vraag. Er wordt een aantal zaken geconstateerd met betrekking tot het negatief berichten over moslims zoals: ”Er bestaat een grote consensus bij alle onderzochte kranten over wie ‘terreurdaden’ plegen: individuele moslims en/of moslimgroepen”. Dit is natuurlijk alleen kwalijk als het in de werkelijkheid niet waar is dat het merendeel van de terreurdaden wordt gepleegd door moslims. Of als terreurdaden die niet in dat beeld passen worden genegeerd. En is dat het geval?
Als het echt zo is dat de meeste terreurdaden worden gepleegd door moslims, dan lijkt het mij terecht dat dit ook zo naar voren komt in de berichtgeving. Ik heb de cijfers niet dus ik weet het antwoord ook niet. Maar net zoals negatieve framing inderdaad moet worden vermeden moet positieve framing ook worden vermeden.
Er zijn wel wat cijfers bekend. In het rapport van Ineke van der Valk is onderzocht hoe vaak extreemrechts geweld en/of bedreiging van moslims en moskeeën plaatsvindt. Bijna één op vier moskeeën in Nederland heeft te maken gehad met brandstichting , vernieling zoals ramen kapot gegooid, hakenkruizen, telefonische bedreiging, varkenskoppen op de drempel, enzovoorts. Helaas worden deze daden meestal niet onder extremistisch geweld of terrorisme (= letterlijk angstzaaien) geplaatst, maar onder “vandalisme”. Zo lang er door politie en justitie niet eenduidig wordt geregistreerd, is het voor onderzoekers lastig om deze appels met peren te vergelijken. In hoeverre een dader een terroristisch motief heeft, of (ook) psychisch gestoord is, of hij alleen handelt, of vanuit een extremistische organisatie, is bovendien een zeer complexe puzzel. Maar er zijn dus wel wat cijfers voorhanden.