Onderzoek bevestigt: negatieve berichtgeving over moslims domineert

De hoofdvraag van het onderzoek is: Hoe worden moslims in Nederlandse kranten geportretteerd? Historicus Tayfun Balçik van The Hague Peace Projects presenteerde op 21 maart in Amsterdam tijdens een bijeenkomst in Pakhuis De Zwijger, in bijzijn van veel publiek en vertegenwoordigers van de Nederlandse journalistiek, de onderzoeksresultaten.

In het onderzoek zijn van november 2018 tot en met januari 2019 alle berichten over moslims in De Telegraaf, Algemeen Dagblad, de Volkskrant en NRC Handelsblad systematisch onderzocht. De kranten hadden in die periode tussen de 573 en 783 berichten waarin het over moslims ging. Deze vijf categorieën komen het meest voor:

1. ‘Moslimterreur’;
   • 20% van alle berichten over moslims gaat over terrorisme
   • 83% van alle berichten over terrorisme gaat over ‘moslimterrorisme’
2. ‘Wij-zij nieuws’ – tussen een verondersteld ‘wij’ die vaak als het ‘westen’, ‘de joods-christelijke cultuur’ wordt gedefinieerd en ‘de moslims’ en/of ‘de islam’ die een ‘bedreiging’ vormen vanwege ‘islamisering’, ‘dubbele loyaliteiten’ enz.;
   • 11% van alle berichten over moslims gaat over een botsing tussen culturen
3. ‘De onvrije moslima’;
   • 8% van alle berichten over moslims gaat over de ‘onvrije moslima’.
4. ‘Moslims als (ongewenste) migranten/asielzoekers’;
   • 7% van alle berichten over moslims gaat over moslims als ongewenste migranten/asielzoekers.
5. Pro-diversiteitsberichtgeving (met o.a. berichtgeving over moslimdiscriminatie & diversiteit).
   • 7% van alle berichten over moslims gaat over de diversiteit en de thema’s die spelen binnen de moslimgemeenschap.

Conclusie 1: Negativiteit domineert

De kwantitatieve en kwalitatieve inhoudsanalyse in de periode van 1-11-2018 t/m 31-1-2019 toont aan dat over ‘de moslims’ en/of ‘de islam’ negatieve berichtgeving domineert:

• Er bestaat een grote consensus bij alle onderzochte kranten over wie ‘terreurdaden’ plegen: individuele moslims en/of moslimgroepen;
• Het wij/zij denken in termen van ‘het vrije westen’ en ‘de islamitische ander’ is vaak aanwezig in berichtgeving over ‘de moslims’ en/of ‘de islam’;
• Het stereotype beeld van de ‘onderdrukte moslima’ is vaak aanwezig in berichtgeving over ‘de moslimvrouw’;
• Moslimimmigratie wordt vooral als een bedreiging gezien en daarom ongewenst.

Deze negatieve zaken komen qua frequentie en intensiteit (taalgebruik) over het algemeen vaker voor in de Telegraaf en het AD dan in de Volkskrant of NRC. Moslims worden in de Telegraaf en het AD vaker met terreur geassocieerd, in deze kranten is het wij/zij denken sterker, wordt moslimmigratie vaker ongewenst beschouwd en komt het stereotype beeld van de onderdrukte moslima veelvuldiger aan bod.

Conclusie 2: Moslimbetrokkenheid in het nieuws heeft vaker een nuancerende werking

Het lijkt erop dat de mate van moslimbetrokkenheid bij de berichtgeving, als nieuwsmakers of als experts dan wel als sprekers namens de moslims, ook bepalend is voor de mate waarin negatief wordt bericht over ‘de moslims’ en/of ‘de islam’.

Hoewel het zeker niet altijd het geval is, geldt het volgende mechanisme bij een meerderheid van de behandelde thema’s: hoe hoger de moslimbetrokkenheid zelf in de nieuwsverhalen, des te minder de negatieve framing.

Dit mechanisme wordt ook bevestigd bij het aanbod van ‘pro-divers nieuws’ in de berichtgeving. In kranten waar de moslimbetrokkenheid hoger is, is er ook meer ‘pro-divers’ nieuws: dat geldt voor de Volkskrant en de NRC.

Het rapport is te downloaden via de websites van Nieuw Wij en Republiek Allochtonië.

Het dossier Moslims in Nederlandse media vindt u via deze link (Nieuw Wij) of deze link (Republiek Allochtonië).

Dit onderzoek is een samenwerkingsverband tussen Nieuw Wij, The Hague Peace Projects en Republiek Allochtonië.