De eerste grondwet was die van de Bataafse Republiek uit 1798. Toen Nederland het koninkrijk Holland werd in 1806, kwam er een andere grondwet. Deze grondwetten kwamen tot stand onder Franse bezetting. Ze hadden kennelijk niet zo veel grond onder de voeten dat ze zo gemakkelijk te veranderen waren. In 1810 werd dit koninkrijk weer opgeheven en werd ‘Holland’ geannexeerd door het Franse keizerrijk. In 1814 werd Nederland weer onafhankelijk onder een ‘soeverein vorst’ Willem van Oranje. In 1815 kwamen Vlaanderen en Wallonië erbij. In deze grondwet had de vorst veel macht en de leden van het parlement weinig. De koning kon gemakkelijk bij decreet een wet vaststellen zonder het parlement erin te kennen. Het is twijfelachtig of we nu zo blij moeten zijn met de komst van de grondwet van 1814.
Als je de grondwet wilt vieren, dan lijkt mij 2048 een betere datum dan 1814. Want in 1848 schreef Thorbecke een nieuwe ‘liberale‘ grondwet die de macht bij het parlement legde in plaats van bij de koning. Pas vanaf die tijd was ons land democratisch met dien verstande dat het kiesrecht aanvankelijk nog zeer beperkt was. De laatste herziening dateert van 1983.
Draagt het bestaan van een grondwet bij aan een ‘nieuw wij’? Dat is een mogelijkheid. Stel dat je de opdracht kreeg een nieuwe grondwet te maken? Wat zou je dan opschrijven? Wat zou je afschaffen, wat toevoegen? Ik denk dat het koninkrijk zou veranderen in een republiek. De Eerste Kamer zou waarschijnlijk verdwijnen. Misschien zouden de provincies worden opgeheven en zo ook de waterschappen, overigens de oudste democratische instituties die we hebben. Deze voorstellen tot verandering zijn niet nieuw. Ze duiken steeds weer opnieuw op. Maar zouden ze een ‘nieuw wij’ dichterbij brengen? Ik betwijfel dat. Grondwetten zijn er om regels vast te leggen, een vast kader te bieden – het woord ‘nieuw’ is in deze context niet zo populair. Daarvoor zijn andersoortige veranderingen nodig. Veranderingen die te maken hebben met spiritualiteit, met de wijze waarop je met conflicten omgaat, hoe je verschillen positief waardeert. Het is goed dat we een week hebben ‘van het boek’ maar gelukkig een maand hebben van de spiritualiteit.
