Prachtige gedachten, maar moeilijk te vatten voor kleine denkers. Denkers die de verbondenheid van alle schepselen, ongeacht ras, religie, etc. niet kunnen vatten en het denken in hokjes, rangen en standen prefereren. En kleine denkers, daar hebben we er veel van in deze grote wereld. Ook in het land waar Antjie Krog vandaan komt. Het Zuid-Afrikaanse apartheidsbewind was het resultaat van dat kleine denken. Het land waar wijlen Nelson Mandela letterlijk en figuurlijk in een hokje werd gestopt, omdat hij geloofde in de gelijkheid en verbondenheid van mensen.
De meer dan tweehonderd aanwezigen in de zaal luisterden ademloos naar Antjie en applaudisseerden lang. Zij konden haar woorden volgen, hetzelfde gold voor mij. Ik had het idee dat ik haar begreep en haar ideeën deelde. Ik was opgelucht, want een paar maanden eerder had ik een andere ervaring gehad.
Ik sprak in het najaar van 2013 op een symposium met de titel ‘Op zoek naar een nieuw elan voor Europa’. Ik was uitgenodigd vanwege mijn promotieonderzoek naar religieuze identiteitsontwikkelingen van Marokkaans-Nederlandse moslimjongvolwassenen. De overige sprekers (en een groot deel van het publiek) waren vrijwel allemaal mannen in pak. Mijn stelling was en is dat het niet zozeer om een nieuw elan gaat, maar om een andere kijk op het huidige Europa. Europa is veranderd, alleen al door de vestiging van miljoenen migranten vanuit de rest van de wereld. Een groot deel daarvan is moslim en afkomstig uit Marokko en Turkije. Kinderen van deze migranten groeien op tot Europeanen met verschillende leefwerelden, die van hun ouders, die van de samenleving, die van de stad of het dorp waar ze wonen. Via internet staan ze ook nog eens in verbinding met de rest van de wereld. Europa is pluriformer geworden. Europese landen dienen dat te beseffen en te erkennen, voordat ze samen een groot en sterk Europa willen worden. De zogenaamde vreemde eenden in de bijt omarmen en als eigen zien, in plaats van te blijven denken en spreken in hokjestermen als ‘migrantengeneraties’, ‘mislukte integratieprocessen’ en ‘Marokkanenproblemen’.
Het publiek keek mij bevreemd aan terwijl ik sprak. Althans, dat vermoeden had ik. Terwijl een kerkhistoricus vertelde over de oude, vervlogen tijden van Europa, kraakte ik mijn hersenen hoe ik mijn boodschap nog duidelijker over kon brengen: dat het hedendaags Europa steeds meer gekleurd wordt door mensen met meervoudige identiteiten, mensen die in heel veel hokjes tegelijkertijd gestopt kunnen worden.
Deze mensen, kinderen van een kleurrijke omgeving, kunnen belangrijke brugfuncties vervullen tussen verschillende soorten mensen en zullen Europa helpen sterker te worden. Ik sprak woorden als ‘oude denkpatronen loslaten’, ‘vertrouwen hebben’ en ‘elkaar leren kennen’ maar ik bleef mij ongemakkelijk voelen. In mijn verbeelding sprak ik een andere taal dan de aanwezigen en leek de term ‘meervoudige identiteit’ een stap te ver of zelfs verkeerd gekozen in de mooie grote zaal van het symposium. Misschien was mijn ongemakkelijke gevoel wat overtrokken, maar weken later dacht ik er nog steeds over na. Had ik mij in de materie van de andere sprekers moeten verdiepen om op hen aan te kunnen sluiten? Of was het goed zoals het was, omdat het uiteindelijk om mijn verhaal en boodschap ging?
Toen ik naar Antjie Krog luisterde, viel het kwartje. Ik kon haar volgen en deelde haar ideeën ondanks dat ze uit een andere wereld kwam en een ander vak kende dan ik. Ze sprak onze verbeeldingskracht en vermogen tot waardering van onszelf en de ander aan. Mensen in hun eigenheid zien en tegelijkertijd benaderen als gelijke. We kunnen pas tot dit soort inzichten komen, als we het tegenovergestelde hebben ervaren. De hokjes hebben we nodig om eruit los te kunnen breken. Mijn ervaring met de mannen in pak op het symposium was nodig om mij nog bewuster te maken van mijn verhaal, maar ook van hun verhalen; I am, because you are.
Bekijk hier het video-interview van Manuela Kalsky met Antjie Krog.
