Het feit dat ik me dit herinner – ik was toen vijf en een half – laat zien dat deze gebeurtenis een grote indruk op mij maakte. Als iemand mij vraagt wat vrijheid is, geef ik geen definitie van wat vrijheid is, maar vertel ik dit verhaal. Je vlag mogen uitsteken, dat is vrijheid. Zo simpel is dit. Althans in beginsel. In de praktijk blijkt het ingewikkelder te zijn. Ook in een vrij land zijn er regels, zelfs op het gebied van vlaggen: je moet bij zonsondergang de vlag binnen halen. Maar die regels zijn algemeen aanvaard en zo mogelijk het eindproduct van een democratisch overleg.
Democratie is voor mij niet dat de meerderheid mag beslissen wat zij wil en minderheden haar wil mag opleggen. In een democratie vindt een gesprek plaats tussen alle betrokkenen en wordt gestreefd naar een consensus, naar een gemeenschappelijk ‘wij’. In het Nederland van de negentiende eeuw sprak men van een ‘gemeen overleg’ dat plaats moest vinden in het parlement. Dit is een droom gebleven. In feite vormden zich partijen die met elkaar concurreerden en die proberen zoveel mogelijk macht te krijgen in de regering. De regering wordt geacht met één mond te spreken zodat elke minister het kabinetsbesluit verdedigt, ook al heeft hij het in de ministerraad bestreden. Regeren door te zoeken naar een consensus lukt vaak wel op lagere niveaus van de overheid. Dit regeren door een consensus te zoeken herinnert mij aan de ‘Indaag’ in Zuid-Afrika. Mensen komen bij elkaar om over het een of ander een besluit te nemen. Iedereen moet in deze vergadering zijn mening geven. Ten slotte formuleert de ‘chief’’ het besluit. Er moet hier toegevoegd worden dat vrouwen doorgaans niet mogen meepraten en dat de ‘chief’ vaak de vergadering kan manipuleren.
Er bestaat geen perfecte vorm van democratie. En dat geldt ook voor vrijheid. Zonder vrijheid is er geen democratie, zonder democratie geen vrijheid. De twee bejaarde mensen die op de avond van vier mei toebereidselen troffen om de vlag uit te steken, waren zich daarvan bewust. Ze zochten naar een nieuw wij. Mei is de maand van vrijheid en democratie.
