Voor Chantal is kerst dit jaar extra speciaal. Chantal Aviva Runne is adviseur, trainer en spreker en zet zich onder andere in voor diversiteit & inclusie, conflicttransformatie en polarisatie & samenleving. Daarnaast is Chantal, vanuit haar Joodse achtergrond, betrokken bij joodse en interreligieuze initiatieven en evenementen. Ook viert zij Chanoeka. Het is zeldzaam dat de twee feestdagen op dezelfde dag vallen:
“Dit jaar is uniek. Twee belangrijke feesten waarbij we het licht in de duisternis vieren die samenvallen. Het christelijke Kerst en het joodse Chanoeka. Afgelopen jaar was er veel duisternis op het gebied van oorlog en vrede, in- en uitsluiting. Maar er waren ook lichtpuntjes. In de vorm van mensen en organisaties.
Zo waren er naast de vele pro-Palestina en pro-Israël demonstraties ook vredeswandelingen. De Palestijns-Israëlische groep Standing Together kwam naar Nederland en hield een vurig betoog voor rede, vrede en rechtvaardigheid. Niet zelden zakte de hoop mij soms in de schoenen, zoals bijvoorbeeld tijdens de bewogen weken na de rellen in Amsterdam. Zorgvuldig opgebouwde relaties binnen de interreligieuze dialoog kwamen op hoogspanning te staan. Maar hoop doet leven en licht overwint uiteindelijk altijd de duisternis. Het belangrijkste waarden tegen het duister en de onverschilligheid zijn misschien wel dankbaarheid en compassie. Ik ben dankbaar dat ik dit jaar, nadat ze erg ziek zijn geweest, samen met mijn kinderen het chanoekalicht mag ontsteken tijdens kerst bij mijn ouders in mijn ouderlijk huis. Ik voel diepe compassie voor iedereen die in fysieke en emotionele nood verkeert en neem daardoor mijn eigen geprivilegieerde leven, mijn familie, geliefden en vrienden nooit voor lief…
Wat ik ons allen toewens, is de ruimte in ons hart en hoofd om te oefenen met inclusief denken. Ik wens ons ook leiders met grote harten en kleine ego’s toe. Ik wens alle Israëlische gijzelaars terug naar huis en een einde aan de Gaza-oorlog. Een rechtvaardige vrede zonder bezetting met een Palestijnse staat naast de Israëlische. En ik wens echte vrede voor Syrië inclusief al haar minderheden, en een vredesakkoord voor Oekraïne. Ik wens een Nederland met minder antisemitisme, moslimhaat, racisme en alle andere discriminatievormen. En ik wens ons meer geduld toe met elkaar. Niet meteen cancelen. Het met elkaar oneens mogen zijn, ja ook over woke, het klimaat, het Midden-Oosten, etc., en dan nieuwsgierig mogen zijn waarom die ander er anders over denkt. En het dan in liefde of vriendschap oneens mogen zijn. Ik wens ons radicale compassie, liefde, wijsheid, kracht, schoonheid en Licht in de Duisternis. Een gelukkige Chanoekerst!”
Mohammed Benzakour is deze kerst opzoek naar verbinding in lastige tijden. Mohammed is Marokkaans-Nederlandse auteur, socioloog, columnist en dichter en ervaart en viert kerst op zijn eigen manier:
“Jezus ligt huilend onder een boom. De discrepantie tussen de realiteit van alledag en de vredesboodschap is nog nooit zo groot geweest op deze planeet. Jaren geleden deed ik een oproep op de radio. Families mochten mij uitnodigen voor hun kerstdiner. Ik, als Afrikaan, aan de dis van de barmhartige Samaritaan. Leek mij de ultieme kerstgedachte. De invitaties stroomden binnen. Zat ik daar te gourmetten in het middelpunt van voor mij volstrekt onbekende mensen, ooms, tantes, neven, nichten. Het waren dolgezellige avonden.
Nu vraag ik gewoon op straat aan wildvreemden of ik met Kerst mag aanschuiven. De meesten kijken me raar aan en lopen gauw door. Sommigen zeggen: ‘Tuurlijk, wees welkom!’ Op deze mensen vestig ik mijn hoop.”
Rosita Steenbeek zal deze kerst bij haar familie doorbrengen. Rosita is een bekende Nederlandse (roman) schrijfster en ziet ook een belangrijke boodschap in de viering van kerst:
“De laatste maanden was ik in Rome waar de stad steeds rijker werd opgetuigd met kerstversiering en waar iedereen steeds opgewondener bezig was met het kopen van cadeautjes. Gelukkig hoefde ik daar niet aan mee te doen. Cadeautjes horen voor mij niet bij Kerst, maar bij Sinterklaas, met een gedicht erbij. Kerst vier ik bij mijn jongste zusje, haar man en hun twee zonen. De laatste jaren van mijn moeders leven vierden we met dit gezelschap Kerst bij haar. In de kerstboom hangen nog een paar strooien sterren en engeltjes die mijn moeder maakte toen we kinderen waren en er branden echte kaarsjes in. We gaan naar de kerk, luisteren naar het kerstverhaal en zingen de liederen zoals we dat deden met onze ouders en grootouders.
Met Kerst denk ik aan het kerstverhaal, de geboorte van Jezus, in een kribbe in een stal. Ik denk aan kerstavonden die we vierden bij mijn opa en oma van moederskant. Mijn oma Rose was joods, maar haar moeder had haar kinderen behalve met de joodse, ook met de christelijke feesten opgevoed. Het is een sterke boodschap dat God naar de mensen komt, niet als een rijke heerser, maar als een onschuldig, kwetsbaar kind tussen de dieren in een stal. Ik ben niet erg optimistisch over de mensheid, maar ik vind dat we ondanks alles in het goede moeten blijven geloven en ons moeten blijven inzetten voor vrede. Het is een boodschap van licht in de duisternis.”
Iedereen viert kerst op een andere manier en ontwikkelt eigen rituelen binnen een traditie. Dat geldt ook voor Manuela Kalsky, theologe en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH) met de Karen Armstrong leerstoel. Hoewel zij normaal kerst bij haar familie in Duitsland viert, ziet haar kerst er dit jaar anders uit dan ze gewend is:
“Dit jaar ga ik met kerst niet naar mijn familie in Duitsland. Een maand geleden werd mijn schoonvader opgenomen in een verzorgingshuis en dit jaar vieren we daar kerst – met lekker pittig Indisch eten. Voor hem is dat het meest gewaardeerde kerstcadeau, want de Hollandse kost is afzien voor een Indo – ook al staat er voor hem altijd een potje Sambal op tafel.
Ik verheug me erop met hem kerst te vieren, maar ik weet zeker dat ik het middeleeuwse kerkje in ons dorp in Duitsland zal missen en de op kerstavond zo vertrouwde woorden uit het verhaal over de geboorte van Jezus in mijn moedertaal: ‘Es begab sich aber zu der Zeit, dass ein Gebot von dem Kaiser Augustus ausging …’
Elk jaar weer zijn het deze woorden die mij het ultieme kerst- en thuisgevoel geven. Elk jaar weer hetzelfde verhaal. Ik beleef ze als een intens meditatief moment, als aandacht voor de mensen die nu op de vlucht zijn, net als Jozef en Maria toen. Kinderen, vrouwen en mannen, die niet weten waar ze de volgende nacht zullen slapen. Het worden er elk jaar meer. En net als ik denk: ik kan hier niet meer tegen, zingt iedereen uit volle borst, althans de ouderen: ‘Es ist ein Ros entsprungen’ en daarna ‘o du fröhliche, o du selige, gnadenbringende Weihnachtszeit’ – en komt de hoop en de overtuiging terug dat deze wereld anders moet.
Dat alles ga ik dit jaar missen. Maar gelukkig komt er in 2025 een reprise – de niet te bevatten kracht van het ritueel. Ik wens iedereen: Frohe Weihnachten!”
Familiebezoek en verbinden met familie is voor velen belangrijk met Kerst. Voor Soeria van den Wijngaard, masterstudent aan de UvH en geestelijk verzorger bij ‘Respect Zorg’, is dit ook het geval. Maar ze ervaart ook spanning door familiedynamieken:
“Dit jaar ga ik op eerste kerstdag lunchen bij mijn broertje en zijn vriendin met mijn gescheiden ouders. Haar familie, waaronder een ernstig ziek familielid, is erbij, en ik ontmoet hen allemaal voor het eerst. Waarschijnlijk heeft mijn broertje zijn vriendin de avond ervoor ten huwelijk gevraagd, wat de lunch extra bijzonder maakt. Direct na de lunch vertrek ik naar Duitsland om de familie van mijn vriend voor het eerst te ontmoeten.
Kerst ervaar ik altijd als spannend, vooral door de familiedynamieken. Dat zijn de onbewuste interacties en spanningen die tijdens kerst extra voelbaar worden, door tradities, verwachtingen en verschillen in levensstijlen en generaties. Bij ons draait het vaak impliciet toch een beetje om ‘presteren’, wat vergelijkingen en irritaties oproept. Maar onder die spanningen ligt een diepere behoefte: samen elkaar en het leven vieren; verbondenheid voelen.
Hoewel dat soms lastig is, zie ik kerst als een transformatiemoment. Het confronteert me met stukken van mezelf en ons familiesysteem die aandacht vragen. Achter elke botsing schuilt het verlangen naar helderheid en acceptatie. Ram Dass (spiritueel leraar en psycholoog) zei het treffend: “If you think you are enlightened, try spending a week with your family.” Kerst vieren daagt me elk jaar weer uit om liefde, humor en begrip te blijven vinden, voor mijn familie én mezelf. Om te ontspannen in de rommeligheid en knulligheid van mens-zijn.”
Ook voor Mahesvari Autar speelt familie, vrienden en verbinding een belangrijke rol bij kerst. Mahesvari Autar is oprichter van DesiYUP en organiseert evenementen waarmee ze de muziekgeschiedenis van India in de postlight zet. Voor Mahesvari is kerst ook vooral een moment van bezinning en introspectie:
“December markeert voor mij een periode van bezinning en verbinding. Het is een maand vol knusse gezelligheid, het afronden van ‘losse’ eindjes en het inbouwen van rust en ruimte voor mezelf, om volledig op te laden. Ik creëer een sfeervolle omgeving, een plek van feestelijke reflectie, en daar mag een goed versierde kerstboom niet aan ontbreken.
Het schrijven van kerstkaarten voor relaties is voor mij een jaarlijks terugkerend ritueel van compassie, waarbij ik individuele aandacht en waardering schenk aan familie, vrienden en warme (werk)relaties. Een aantal relaties bezoek ik dan ook persoonlijk met een kleinigheidje en dit geeft mij enorm veel voldoening. En zoals veel Nederlanders breng ik tijd door met familie. Maar als het even kan blijf ik lekker thuis en binge ik drie dagen lang, in mijn pyjama, zoetsappige kerstklassiekers.
De kerstperiode biedt een kans om verbinding te zoeken met dierbaren en samen stil te staan bij de universele waarden van vrede en mededogen. Maar doordat de wereld om mij heen ook terugtrekt schept het automatisch ruimte om tijd aan mezelf te besteden. Het biedt mij ruimte terug te blikken op het jaar, dan tel ik mijn zegeningen en denk ik na over wat ik beter kan doen het komend jaar. Zo schrijf ik jaarlijks doelen op. Op welke gebieden wil ik groeien en welke wensen er nog zijn om te vervullen.
Jaarlijks houd ik een journal bij! Rond kerst blader ik door mijn notitieboekje en lees ik de hoogte- en dieptepunten van mijn jaar. De memorabele ontmoetingen koester ik en de minder leuke ervaringen probeer ik een plekje te geven, zodat ik per 1 januari weer een frisse start kan maken.”
Kerst wordt ook vaak gezien als een tijd van wonderen. Een tijd waarin er net wat meer mogelijk is dan normaal. In het kerstverhaal van Roza is er dit jaar – na een periode van onzekerheid – sprake van een kerstwonder:
“Kerstmis is een tijd van warmte, vreugde en saamhorigheid die grenzen en overtuigingen overstijgt. Voor mij symboliseert Kerstmis meer dan versieringen en cadeaus. Het is een viering van liefde, vrijgevigheid en hoop – waarden die universeel zijn. Als we zien hoe onze vrienden en buren zich verheugen, worden we herinnerd aan de kracht van gedeeld geluk en de schoonheid van verschillende tradities. Hoewel Kerstmis in de Iraanse cultuur niet traditioneel wordt gevierd, heeft het als bahá’í een speciale plaats in mijn hart. Ons geloof leert ons om te delen in de vreugde van anderen, en dit seizoen biedt een prachtige gelegenheid om dat te doen.
Dit jaar is Kerstmis bijzonder betekenisvol voor mijn familie omdat mijn geliefde tante vrij is. Ze zat onterecht gevangen in Iran vanwege haar Bahá’í-geloof – een geloof dat geworteld is in eenheid, vrede en respect voor iedereen. Haar vrijlating op borgtocht voelt als een wonder en haar aanwezigheid vervult deze feestdagen met diepe dankbaarheid.
Terwijl we onze huizen verlichten met de gloed van vriendschap en begrip, denk ik na over hoe de geest van Kerstmis ons allen verenigt. Het is een moment om vrijheid te koesteren, liefde te omarmen en uit te kijken naar een wereld waarin iedereen, ongeacht geloof, in vrede kan vieren. Deze kerst is mijn wens eenvoudig: dat we allemaal vreugde mogen vinden in elkaars geluk en de geest van vriendelijkheid elke dag van het jaar levend mogen houden.”
Verlangen naar hoop
Hoop en verbinding. Het zijn thema’s die in al deze kerstverhalen naar voren komen. Kerstmis is een tijd van verbinding. Even aandacht voor de ander, maar ook voor jezelf. Elkaar blijven ontmoeten in het mens-zijn, juist ook wanneer het moeilijk is. Het opzoeken van vrienden en familie en daarmee de warmte. Kerstmis is daarnaast ook een tijd van hoop. Een geloof in het goede in moeilijke tijden. Ten tijde van oorlog, geweld, uitsluiting en polarisatie is kerst het moment om het verlangen naar hoop samen met anderen de ruimte te geven.
Bestuur, redactie en medewerkers van Nieuw Wij wensen ieder een fijne kerst!
