Multiple Religious Belonging

Wat is MRB nu precies? De term valt lastig in het Nederlands te vertalen. Ze probeert te beschrijven dat voor veel mensen tegenwoordig de waarheidsclaims van één religieuze traditie als een keurslijf voelen. Niet alleen keren ze zich af van de kerken en de religieuze instituties, ze willen ook niet langer onderworpen zijn aan religieuze autoriteiten die ze voorschrijven waar ze in moeten geloven.

In ons onderzoeksteam (waarvan ook postdoc Joantine Berghuijs en promovendus Daan Oostveen deel uitmaken) willen we een nieuwe kijk op MRB mogelijk maken. Deze gebruiken we vervolgens om te onderzoeken hoe mensen in de Nederlandse praktijk omgaan met MRB: hoe dit ontstaat, hoe het zich vertaalt naar gedrag, hoe mensen omgaan met problemen die uit MRB voortkomen, en of MRB ontwikkeld wordt door bewust erover nadenken of meer op pragmatische wijze. Uit het onderzoek zullen aanbevelingen voortkomen voor het omgaan met MRB in onder andere de media, de geestelijke verzorging en het onderwijs.

Zelf ben ik ook een multiple religious belonger. Opgegroeid in de katholieke kerk, daarna de kerk vaarwel gezegd en het boeddhisme omarmd, toen een aantal jaren het spirituele pad bewandeld bij een Amerikaanse spirituele leermeester, en nu puttend uit zowel de katholieke als de boeddhistische traditie. Bij veel mensen in mijn omgeving bemerk ik een sympathie voor het boeddhisme, en boeddhistische meditatie, zonder dat ze nu de behoefte voelen om zichzelf als ‘boeddhist’ te omschrijven.

De theologen en religiewetenschappers hebben het maar lastig met zulke nieuwe spirituelen. In de moderne godsdienstsociologie worden ze wel omschreven als ongebonden spirituelen (ze willen nergens bij horen), of als zwevende gelovigen (net als de zwevende kiezer kruisen ze steeds een ander hokje aan). Sommige theologen vinden dat zulke religieuze shoppers eigenlijk niet serieus bezig zijn met religie: religie is een package deal, waarbij het alles of niets is. Maar MRB valt niet te ontkennen. Het kan mensen helpen om meer kwaliteit aan hun bestaan te geven, en om te gaan met vaak lastige levensvragen. Daarom vind ik het een boeiend verschijnsel om te onderzoeken.

Eigenlijk passen MRB-ers niet in de bestaande hokjes. We moeten op een nieuwe manier gaan nadenken over religie en het verlangen naar religieuze verbondenheid. Zaterdag 22 augustus gaf ik, in het kader van de bijspijkerdagen theologie en religiestudies voor mensen die werkzaam zijn in onderwijs, pastoraat of geestelijke verzorging, een lezing in het Dominicanenklooster in Huissen over MRB. De meeste mensen vonden het interessant om een nieuwe naam te geven aan een fenomeen dat ze al goed kenden uit hun eigen leven. Ook heb ik ze gevraagd om een eerste versie van onze vragenlijst in te vullen, die probeert in kaart te brengen hoeveel MRB-ers er eigenlijk in Nederland zijn. Dat leidde meteen tot tal van fundamentele discussies. Het gaat misschien niet meer om de vraag ‘wat is mijn religieuze identiteit?’ De nieuwe vragen zijn veel meer: wat betekent het om je echt thuis te voelen in een religieuze traditie? Moet je dan ergens lid van zijn? Moet je het eens zijn met de geloofsuitspraken van die traditie? Of gaat het erom dat je bepaalde praktijken uit die traditie beoefent? Of dat die traditie je een richtsnoer biedt voor je dagelijkse handelen?

Het onderzoek gaat verder. Op zaterdag 20 september verzorgen Manuela Kalsky en ik een studiedag over meerstemmig geloven in het Dominicanenklooster in Huissen. Daar komen vragen aan de orde als: is MRB een bedreiging of een verrijking? En als het een bedreiging is, wat wordt er dan bedreigd? Draagt MRB bij aan de vorming van een nieuw wij? Hoe onderscheidt MRB zich van een plat relativisme, waarin ieder zijn eigen religieuze waarheid heeft? Het laatste woord over MRB is voorlopig nog niet gesproken.