Op 23 september organiseren de Verenigde Naties een top over klimaatsverandering in New York. Voorafgaand aan deze top worden er conferenties van religieuze leiders gehouden, onder auspiciën van de Wereldraad van Kerken, Religions for Peace en The Theological Seminary. Deze conferenties vallen weer samen met de Wereld Vrede Dag van de VN op 21 september. In meer dan veertig landen zullen vooral jongeren deze dag luister bijzetten, geïnspireerd door de internationale vredescampagne MasterPeace, met o.a. een concert van musici uit conflictgebieden die samen optreden in het hart van Amsterdam. Tegelijkertijd wordt een massale demonstratie in New York voorbereid aan de vooravond van de klimaatstop.
Honderden ramshorens die bij het aanbreken van het Joodse nieuwjaar 5775 een dag later in de synagogen worden geblazen, zullen dan als voorbode van het cruciale jaar 2015 gezamenlijk schallen door de straten. Het visioen van Wubbo Ockels wordt waarachtig verwerkelijkt. Ik ben nu bezig om, bij al deze initiatieven betrokken, de lijnen met elkaar te verbinden. En daarbij is de open brief van Wubbo Ockels leidraad.
Happy Energy, een initiatief van Wubbo Ockels, wil het positieve gedachtegoed van een duurzame samenleving uitdragen. Het komt overeen met het welbevinden uit het gedachtengoed van Spinoza, dat vrijkomt bij het nemen van de juiste beslissing en met de ‘pedagogie van de hoop’ gepropageerd door de Nederlands-Israëlische pedagoge Leah Dasberg. En met de slotwoorden van het Handvest van de Aarde: ‘Laat onze tijd de geschiedenis ingaan als een tijdperk van de omslag naar een nieuwe eerbied voor het leven, de vastbeslotenheid duurzaamheid te realiseren, een intensivering van de strijd voor rechtvaardigheid en vrede, en de vreugdevolle viering van het leven.’
Die ‘vreugdevolle viering van het leven’ is ook de kern van het schijnbaar tegenstrijdige begrip simchat tora, vreugde der wet en van simcha de mitswa, de vreugde die vrijkomt met het doen, het volvoeren van opdrachten.
De door Wubbo Ockels voorgestelde veranderingen in handelen ter wille van ‘de mensheid en het leven op aarde’ moeten niet gezien worden als een knellend keurslijf dat door utopisten of door wetenschappers en politici met een geheime agenda wordt opgedrongen maar als een bevrijdende weg naar waarachtige samenwerking die ongekende energie vrijmaakt.
Dat is ook wat het Joodse volk begon te begrijpen toen zij de tien geboden, beter vertaald als de tien woorden, ontvangen hadden. Naase venishma, letterlijk vertaald, ‘laten wij doen en gehoorzamen’. Het is een hendiadys, een stijlfiguur dat wijst op gelijktijdigheid: ‘al doende luisteren en leren en al lerend doen’. En daar ligt de verantwoordelijkheid van religies en spirituele tradities die eindelijk tot het late inzicht gekomen zijn dat wij elkaar hartstochtelijk nodig hebben om vrede en gerechtigheid te kunnen realiseren. Ons valt de taak toe om de voorhoede te vormen van deze wereldwijde alliantie van ‘doen en leren en leren en doen’.
De keuze van Wubbo Ockels om tien geboden van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid te formuleren, ontroert mij. Ik voel mij aangesproken. Wij in onze verschillende religies hebben ons veel te weinig om dat weerbarstige commentaar bekommerd. Het uitstellen van beslissingen die op het eerste gezicht lijken in te druisen tegen het nationale eigenbelang maar in wezen noodzakelijk zijn voor het lijfsbehoud van de aarde verkrampt de samenleving. Het samen doen, het samen durven op te trekken door de vreesaanjagende zee van riet naar de oever van menswaardigheid toe, zal vrij baan geven aan het messiaanse krachtenveld dat in ons huist.
‘Geloven in de mensheid is een andere manier van denken. Een bewustzijn van waar we zijn en wat de aarde voor ons betekent. De noodzaak om die aarde te beschermen is een steeds grotere noodzaak geworden’, schrijft Ockels in zijn brief. The God of Humanity, de mensheid en menselijkheid in ons, dringt aan!
Ik voel verwantschap met de God van Genesis die als het ware de mens nodig heeft om de schepping te vervolmaken. En die ons nu maant om tesjoewa te doen, ons leven te veranderen. En wij die weten dat wij slechts te samen in gelijkwaardigheid het evenbeeld van God vormen, mogen het geheiligde momentum niet verliezen in de overgang van milleniumdoelen – namelijk vóór 2015 belangrijke vooruitgang boeken op het gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu – naar duurzame doelen.
In dit komende jaar, althans voor 2030, dienen we tot een bindend wereldwijd contract te komen om een eind te maken aan de schaamtevolle armoede en de vernietiging van onze levensbronnen – tegen de stroom van vijftig miljoen vluchtelingen in die door geweld en schaarste van water en land van huis gedreven worden.
De dalai lama beantwoordde eens de vraag naar de zin van meditatie. ‘Alles is er op gericht dat de mens in het oog van de onvermijdelijke dood geen angst zal voelen’. En voegde hij met zijn lach zonder echo toe: ‘Ik die al mediteer sinds mijn vierde jaar, uren aaneen elke dag, weet absoluut niet of het mij lukken zal.’
Wubbo Ockels heeft tot aan zijn laatste ademtocht ons zijn pragmatisch visioen voorgeleefd. Als een waardige opvolger van Noach heeft hij ons blijvend voorgehouden hoe wij zorg dienen te dragen voor ons Ruimteschip Aarde. Zonder angst en met vertrouwen in ons vermogen de weg te openen naar overrompelende gelukkig makende energie. Dan zal de beschutte, zorgzaam bewerkte aarde onze prachtige veilige ark in de onmetelijke ruimte blijken te zijn. En in de woorden van Deuteronomium: Het is te doen.
