Er komt een proces van decentralisatie op gang. De gemeenten gaan vele taken overnemen van het rijk, de centrale overheid, wat de zorg betreft. Maar de gemeenten zijn daartoe niet toegerust. Er ontbreken mensen die verstand van zaken hebben. De nieuwe taken zijn te divers, te talrijk en te zwaar. Niet iedere gemeente gaat enthousiast de nieuwe uitdaging aan. Er is maar één oplossing: de gemeenten moeten groter worden, fuseren, onderdeel worden van een groter geheel. Terwijl voorheen het mogelijk was je paspoort, rijbewijs en meer van zulke dingen te regelen in het plaatselijk stadhuis, vlak om de hoek bij wijze van spreken, moet je nu per fiets, bus, auto een – hopelijk korte – reis ondernemen. Je wordt van een gemeente met 12.000 mensen een deel van de nieuwe gemeente van 45.000 burgers. De burgemeester die je vroeger op de straat tegen kwam is verdwenen – je mag blij zijn als je zijn/haar naam kent. De nieuwe gemeente heeft meer ruimte nodig, en niet te vergeten een waardig stadhuis. Het stadhuis is financieel een behoorlijke slokop. De gemeente waar ik deel van uitmaak, had veel land opgekocht in verband met de nodige huizenbouw. Maar er is weinig interesse land te kopen. Het gevolg is een ernstig tekort.
Waar is in dit proces de nabijheid van de overheid groter geworden? Om de vele taken te vervullen waar Den Haag de buik van vol heeft, worden deze overgedragen aan grote en kleine gemeenten. De druk om te fuseren is groot. Het geld dat eerst bij de centrale overheid berustte wordt niet zonder meer doorgegeven aan de nieuwe ‘wij’s’. De nieuwe gemeenten moeten al de taken die ze erbij krijgen met minder geld vervullen. Decentralisatie voor Den Haag betekent centralisatie voor talloze kleine ‘wij’s’. Of de burger hier voordeel bij heeft, is niet zo gemakkelijk te zien. Ik sluit niet uit dat deze hele exercitie verbeteringen zal opleveren. Maar ik blijf hier met een ‘eerst zien en dan geloven’ achter.
In elk geval staan de jongeren niet te juichen. Ze zijn niet zo geïnteresseerd om lid van de gemeenteraad te worden. Je moet er twintig uur per week voor uittrekken, wil je goed beslagen op ijs komen. Vele zaken zijn louter technisch. Partij politiek speelt in zeer veel gevallen geen rol. Ik zie minder ambitie om me heen. Ik heb het een keer meegemaakt dat bij het opstellen van de kandidatenlijst voor de PvdA de nummers veertien en vijftien een heftige strijd voerden over de vraag wie er op de veertiende of de vijftiende plaats moest komen, terwijl er geen kans was om meer dan vijf zetels te winnen. Dat was een heel onplezierig gebeuren. Nu zou ik wel wat meer van dat vuur willen zien, zodat de verkiezingen geen dode boel worden.
Terugkijkend naar dit proces, vraag ik me af of er zo niet met de democratie gespeeld wordt. Is dit hele proces meer dan proberen minder geld uit te geven? De democratie is zwak, ze berust op het vertrouwen tussen mensen dat je gehoord wordt. Ik zou er liever geen spelletjes mee spelen.
