Van ‘ver-van-ons-bed’ tot ‘eigen volk’: het wonder van Riace

Wat doe je dan als de tragiek van vluchtelingen je aan het hart gaat, terwijl je je ook heel goed bewust bent van die oer-menselijke neiging om eigen volk te stellen boven het ‘ver-van ons-bed-volk’? Dan haal je het ‘ver-van-ons-bed-volk’ in huis en zorg je ervoor dat het óók ‘eigen volk’ wordt. Iets dergelijks deed in ieder geval de burgemeester van Riace, een dorpje in de verarmde zuid-Italiaanse streek Calabria, in 1998. Het dorp was in de daaraan voorafgaande jaren bijna leeggelopen omdat veel dorpsbewoners naar Noord-Italië getrokken waren, op zoek naar werk. Burgemeester Domenico Lucano nam toen een bijzondere stap: hij haalde Koerdische vluchtelingen uit het toentertijd woedende Turks-Koerdische conflict vanuit een vluchtelingencentrum naar het dorp toe. Daar gaf hij ze onderdak in huizen die verlaten waren door vertrokken dorpsbewoners. Maar nog meer: hij spande zich in om deze ‘ver-van-ons-bed’-mensen deel uit te laten maken van de dorpsgemeenschap. Er kwamen werkplaatsen waar de vluchtelingen aan de slag konden, samen met de Italiaanse dorpsbewoners. In deze werkplaatsen worden plaatselijke ambachten beoefend die ook al aan het verdwijnen waren vóór de komst van de vluchtelingen. De plaatselijke school, die op het punt van sluiten stond omdat er niet veel kinderen meer in het dorp waren, werd voor dat lot behoed doordat de kinderen van de vluchtelingen er naar school gingen. Vijftien jaar na de komst van de eerste vluchtelingen zitten er kinderen van acht nationaliteiten op de kleuterschool. Het is heel gewoon geworden als een clubje Afrikaanse kinderen dat uit school komt, vrolijk zwaait naar een groepje oudere Italiaanse mannen dat buiten de kapperszaak zit te roddelen.

Het verhaal van Riace heeft natuurlijk de nodige hobbels gekend, maar het belangrijkste is dat het laat zien hoe het óók kan – en dat nota bene in een deel van Italië dat eeuwenlang doelwit was van piraten waardoor het wantrouwen tegen buitenlanders traditioneel groot is. De vluchtelingen zijn geholpen met een huis, zinvol werk en onderwijs voor hun kinderen in plaats van weg te kwijnen in een vluchtelingencentrum, dat ook in Italië meestal nog het meest lijkt op een gevangenis. Maar het dorp, dat vijftien jaar geleden nog met uitsterven bedreigd werd, is er zelf ook helemaal van opgeleefd. Vluchtelingen zijn voor Riace geen ‘ver-van-ons-bed-volk’ meer. Het is ‘eigen volk’ geworden. Een wonder? Misschien. Maar eerst en vooral het werk van een praktisch ingesteld mens die zijn hart liet spreken, en de harten van andere mensen daarin mee wist te nemen.