Het dagboek van Carina

Op 2 juli 1993 waren Turkse intellectuelen, muzikanten en toneelspelers bijeengekomen op een alevitisch cultureel festival in het Madımak Hotel in Sivas. Een stad in de binnenlanden van Turkije waarvan de naam synoniem is geworden met de brandaanslag. Nadat de aanwezigen een aantal dagen hun toneel-, dans- en dichtkunsten opgevoerd hadden, sijpelden de eerste berichten binnen dat er iets aan het broeien was in de stad. Op het hoofdplein van Sivas, waar het hotel tot op de dag van vandaag gesitueerd is, verzamelde zich ogenschijnlijk uit het niets een agressieve menigte mannen na het vrijdaggebed. Binnen afzienbare tijd stroomde het plein vol met vijftienduizend religieuze fascisten die islamistische en tot geweld oproepende leuzen aan het scanderen waren. Tijdens de Gezipark-protesten van 2013 hebben we kunnen zien dat de Turkse autoriteiten doorgaans zeer resoluut zijn in het neerslaan van ongeoorloofde demonstraties. Onlangs is de Gaypride in Istanbul met harde hand verhinderd door de politie en men aarzelt daarbij niet om op grote schaal traangas, geweld en zelfs rubberkogels tegen demonstranten in te zetten. De vraag werpt zich op waarom de toenmalige Turkse machthebbers toekeken en niks deden in Sivas.

Clandestiene staatsorganisaties

Begin jaren ’90, voorafgaand aan de periode die getekend is door de bloedige militaire coup van de onlangs overleden Turkse generaal b.d. Kenan Evren, ontstond er een nieuwe politieke situatie in Turkije. Het land voerde een aantal cosmetische veranderingen door en begon alevieten (het alevitisme is een mystieke stroming binnen de islam) en Koerden iets meer rechten te geven om Brussel te paaien. De Turkse politieke elite van destijds wilde graag tot de EU toetreden en veinsde voor meer democratie te zijn. Echter, op een groeiend zelfvertrouwen van met name de alevitische gemeenschap, zaten de machthebbers in Ankara en clandestiene staatsorganisaties niet te wachten.

Voorloper van de AKP

Eén van de redenen die achteraf voor de massaslachting werd geopperd, waarbij in totaal zevenendertig doden vielen, was dat de bekende Turkse schrijver Aziz Nesin aanwezig was op het alevitische festival. Nesin had het boek De Duivelsverzen van Salman Rushdie in het Turks vertaald en openlijk in de Turkse media gezegd dat hij een atheïst was. Onder de arrestanten en aangeklaagden bevond zich Şevket Kazan, een vooraanstaand lid van Milli Görüş en de Refah Partij van Erbakan. Deze partij was de voorloper van de AKP waar Erdoğan zijn politieke carrière is gestart. Eén van de meest kwalijke feiten rondom dit hele gebeuren is dat politici van de Refah Partij, maar ook politici van andere partijen, de verdachten moreel gesteund hebben tijdens het rechtsproces. Meerdere advocaten van de veroordeelden zitten nu zelfs in het Turkse parlement namens de AKP of zijn bestuurder geworden van de partij van Erdoğan.

Sivas en Suruç

Wat er gebeurd is in Sivas, toont overeenkomsten met wat er in Suruç heeft plaatsgevonden. De aanslag is op een moment gepleegd dat de Turkse politieke elite goed uitkwam en is uitgevoerd door een groepering waar Turkse machthebbers betrekkingen mee onderhouden. Het onderliggend doel van de aanslag is om haat tussen Koerden en Turken aan te wakkeren door in het kader van vergelding niet IS aan te vallen, maar de PKK. Middels militaire aanvallen probeert de AKP de PKK te provoceren aanslagen te plegen in Turkije, zodat Turken die op de pro-Koerdische HDP gestemd hebben in juni, niet nogmaals op de HDP zullen gaan stemmen in november.

Turkije kent een grote alevitische gemeenschap van twintig miljoen Turkse staatsburgers die systematisch gediscrimineerd worden. Zij hebben Erdoğans strategie door. In een land of rijk waar het altijd relatief gemakkelijk is geweest om groepen tegen elkaar op te zetten en hen te voeden in hun wederzijdse animositeit, valt deze strategie van tijd tot tijd ook te verwachten. Het heeft de Ottomaanse sultans, fascistische generaals en onlangs ook Erdoğan politiek gezien immers geen windeieren gelegd. In Sivas helaas ten koste van een Nederlandse laatstejaarsstudente culturele antropologie die Carina Thuijs heette, wier grootste ‘zonde’ het was interesse te tonen voor het alevitisme.