Suriname en dat vertrouwde gevoel van djugudjugu

Mijn terugkeer naar Suriname was niet onder de beste omstandigheden. Mijn vader was herstellende van een operatie en zou een paar dagen later een herseninfarct krijgen. Ondertussen startte ik met mijn nieuwe baan als apotheker. En terwijl ik alle indrukken van mijn nieuwe werkomgeving aan het verwerken was, moest ik ook een dialoog aangaan met mezelf. De verwachtingen die ik had over wonen en werken in Suriname stelde ik noodgedwongen bij want mijn vader zou niet die rol spelen die ik mij had voorgesteld. Het is nog steeds lastig mijn gevoel in die dagen te beschrijven maar het was als het varen op een intern kompas dat geijkt was op dié lichtbron die kracht uitstraalt. En dat hielp mij in de djugudjugu rustig te blijven.

Djugudjugu

Djugudjugu kun je vertalen met het woord “disbalans” als het om een persoonlijke situatie gaat of een dreigende escalatie na “gedoe” als er meerdere mensen bij betrokken zijn. Ik wist als kind al wat djugudjugu was. Ik was de nerd van het gezin die op muziekles zat en graag boeken las. Mijn jongere broer was de sportieveling die in onze buurt vaak op straat speelde en een netwerk van vrienden had. Samen spelen was altijd een gedoe dat eindigde in djugudjugu want ik speelde liever niet, tot ongenoegen van mijn broer. Op de middelbare school in Paramaribo heb ik in mijn eindexamenjaar een spreekbeurt gehouden over de Black Power Movement in de VS. En toen na mijn spreekbeurt een van de ex-leden van die Amerikaanse beweging naar school kwam voor een interview ontstond er ook een djugudjugu. Want de mevrouw in kwestie voldeed niet aan de verwachting van een black woman naar Surinaamse standaarden. Ze was namelijk erg licht van kleur met groene ogen en dat bracht een discussie teweeg over de interpretatie van blackness in de Surinaams-Creoolse gemeenschap.

Twintig jaar Nederland heeft natuurlijk ook effect gehad op hoe ik praat. En hoe hard ik mijn best ook doe om mijn Surinaamse accent terug te halen, er zijn bepaalde woorden die typisch Utrechts of Amsterdams zijn en als die uit mijn mond komen rollen wil er wel eens een wenkbrauw omhoog schieten. Want dat is dus het lastige van re-integreren. Ik krijg, zonder te verifiëren of dit wel klopt, een ‘bordeaux’ stempel (de kleur van het Nederlandse paspoort) opgedrukt om de manier waarop ik praat, mij kleed, zaken analyseer en te snel een plan van aanpak over de schutting wil gooien.

Mensen willen graag djugudjugu maken van dit soort triviale zaken. Alleen maar om je de boodschap te geven dat je nog niet door de ballotage heen bent, maar dat het wel goed is dat je de stap hebt genomen om naar Suriname te komen. Men is wel op zoek naar jouw meerwaarde maar je moet eerst de spelregels leren. En wat de perceptie van bordeaux en de Surinaamse paspoortkleur blauw betreft, er wordt in de discussie over het bestuur van het land een duidelijke grens getrokken. Je mag meepraten maar als het tot besluitvorming komt, wordt er gekeken naar de kleur van je paspoort. Je mag je Surinamer voelen maar als je een bordeaux paspoort hebt, ben je Nederlander en die mogen het land niet bestuderen op overheids- of semi overheidsniveau. Ik probeer me niet te mengen in de discussie over wie nu wel of niet een Surinamer is, het mondt altijd uit in djugudjugu.

Thuisgevoel

Bovenstaande illustraties zijn bedoeld om een beeld te schetsen van een samenleving waarvan de wortels van mijn familiegeschiedenis in Suriname al zeven generaties terug gaan. Het is een rijdende trein die ik weer ben ingestapt en waarvan de drukte in de coupé en het schudden langs de rails vertrouwd aanvoelt. Het is die herkenning van weten dat niet alles wordt uitgesproken maar dat je tussen de regels door moet lezen. Het is jouw interne antenne kunnen afstemmen op de frequentie van vroeger om aan te voelen in hoeverre jouw Nederlandse manieren te integreren zijn in een Surinaamse situatie. Het zijn de moordend hoge tropische temperaturen waarin de mensen dagelijks moeten werken om brood op tafel te zetten voor hun gezin en kinderen naar school gaan om te werken aan hun toekomst. Het is niet blind zijn voor wat er niet goed gaat in het land maar weten wanneer en hoe je er wat erover zegt. Het is als nieuweling aftasten in hoeverre jouw suggesties voor verbeteringen geaccepteerd worden.

Het is uitgenodigd worden op een vrijdagavondborrel en nu pas denken over de etnische samenstelling van mijn vriendenkring omdat ik dit stuk schrijf. Het is het gevoel van onbehagen dat ik ervaar als ik het woord etnisch gebruik omdat ik wel verschillen in afkomst zie maar me meer focus op kwaliteiten en eigenschappen van de mensen die ik leer kennen. Het is samen met mijn vrienden een bijdrage leveren aan de vijfde editie van de Coming Out Week in Suriname die op 3 oktober van start gaat en beseffen dat de mensenrechten daarmee op de kaart worden gezet.

Het is op zondag met mijn moeder naar de kerk gaan en socializen met de “golden girls” die net zo trots zijn op mij als mijn moeder trots op me is. Het is ook op dinsdagmiddag gebeld worden door je nicht met de boodschap dat mijn moeder en ik worden verwacht voor een spontane familie get together met eten en drinken. Het is een verhaal van ons allen met Surinaamse wortels, ongeacht of we blauw of bordeaux laten zien bij de immigratiedienst als we thuis komen. Het is het verhaal van ons allen met Surinaamse wortels die ondanks de kleur van ons paspoort bij het horen van Mi KondreTroe vol emotie de liefde van Suriname mee bezingen.

Met andere woorden, het is de complexiteit van Suriname met al zijn djugudjugu’s dat mij een gevoel van kracht geeft, mijn intentie om hier te wonen voedt en mijn intern kompas richting geeft om mij te leiden van waar ik was naar waar ik wilde zijn. Want dit is het land waarin ik ben gevormd en ben opgevoed. Het was in de jaren tachtig niet ideaal maar het heeft mij en veel van mijn leeftijdsgenoten die solide basis gegeven om ons lokaal en internationaal te ontwikkelen tot professionals in diverse werkgebieden. En ook al staan we aan de vooravond van meer djugudjugu in het land, het is voor mij absoluut de moeite waard geweest de stap te nemen en hier een leven op te bouwen.