Waarom we af moeten van het multiculturalisme

Dit als tegenovergestelde van het monoculturalisme, waarbij diversiteit niet gerespecteerd wordt, assimilatie nagestreefd wordt en men uitgaat van een etnisch homogene samenleving. Aan de linkerkant van het politieke spectrum staat men voor het multiculturalisme, aan de rechterkant voor het monoculturalisme. Een middenweg is er eigenlijk niet. Voor velen is het een keuze tussen ‘goed’ en ‘fout’. Indien je tegen het multiculturalisme bent dan impliceert dat voor velen automatisch dat je tegen diversiteit bent.

Deze redenering is niet alleen een totale misvatting maar is ook nog gevaarlijk omdat juist het multiculturalisme een bedreiging vormt voor een waarlijk diverse maatschappij waarin de verscheidenheid aan achtergronden en de eigenheid van ieder individu gerespecteerd wordt. Het multiculturalisme is niet van onderop ontstaan als reactie op diversiteit, maar van bovenaf opgelegd als de beste manier om een snel diverser wordende maatschappij te managen.

In Nederland werd het toegepast als variant op de verzuiling. Iedere migrantengemeenschap kreeg als het ware zijn eigen zuil toegewezen waarbinnen men de culturele eigenheid kon institutionaliseren. Het probleem met dit model was dat het niet de integratie van bevolkingsgroepen in de Nederlandse samenleving bevorderde, maar eerder parallelle werelden creëerde. Het leidde bovendien tot hokjesdenken in de maatschappij. Je behoorde immers als individu tot een van de nieuwe zuilen die ontstaan waren. Als individu werd je ingedeeld bij een bepaalde gemeenschap waar je onlosmakelijk tot behoorde.

Je behoort tot groep A en dus tot de cultuur en religie die deze groep kenmerkt. Je kunt je dan van deze groep losmaken, of van de cultuur en religie die deze groep kenmerkt, maar in een multiculturele samenleving blijf je desondanks gezien worden als een lid van deze groep. Binnen het multiculturele systeem is geen ruimte voor het vrije, onafhankelijke, kosmopolitische individu dat zich niet een hokje laat plaatsten en zelf kiest waar hij of zij toe behoort.

We moeten af van het hokjesdenken, en dus van het multiculturalisme. Multiculturalisme is geen synoniem voor diversiteit. Diversiteit kan binnen een samenleving prima voortbestaan zonder multiculturalisme. We zouden moeten streven naar een samenlevingsmodel waarbij we uitgaan van vrije, autonome individuen. We moeten toe naar een kosmopolitische samenleving.

Binnen een kosmopolitische samenleving gaat men uit van het individu en doorbreekt men het geïnstitutionaliseerde hokjesdenken dat het multiculturalisme kenmerkt. Binnen een kosmopolitische samenleving behoor je als individu niet onlosmakelijk tot een bepaalde groep, maar ben je vrij om je eigen groep te kiezen, een cultuur te verlaten, toe te treden tot een andere groep of cultuur, of een individu te zijn dat ervoor kiest tot geen enkele groep te behoren. De vrijheden en rechten van het individu staan in een kosmopolitische samenleving immers boven de regels of wensen van een cultuur of groep. Alleen een dergelijke wijze van samenleven is in staat om waarlijke diversiteit te respecteren.

In een samenleving die zich kenmerkt door een hoge mate van diversiteit is alles vloeibaar en staat niks vast. Een kosmopolitische samenleving kenmerkt zich bovendien niet door bevolkingsgroepen die naast elkaar bestaan, maar door individuen die zich vrij bewegen tussen culturen of zich meerdere culturen eigen maken.

Het kosmopolitisme is daarmee velen malen geschikter als nieuw maatschappijmodel voor het Nederland van de 21e eeuw. Laten we afscheid nemen van het multiculturalisme en het kosmopolitisme omhelzen. Het is tijd om te erkennen dat een multiculturele samenleving niet langer wenselijk is, maar een kosmopolitische samenleving des te meer.