“Vandaag vieren we Valentijnsdag. Minnaars sturen hun (geheime) geliefde rode rozen, een met hartjes gevulde valentijnskaart of een liefdessms’je. Het gaat om de aandacht voor de ander in dit ritueel. De liefde die in het jachtige leven nog wel eens tekort schiet, wordt goed gemaakt op Valentijnsdag.
Valentijn is overgewaaid uit Amerika en door de commercie omarmt. Maar de echte oorsprong ligt bij de Heilige Valentijn, waarschijnlijk een christelijke martelaar die goede daden verrichtte. Volgens de legende verbond hij een Romeinse soldaat en een christelijk meisje in de echt: een liefdesdaad die niet werd getolereerd door de keizer.
Valentijnsdag is net als Sint Maarten en Sint Nicolaas geseculariseerd, maar kent een religieuze afkomst. Dat geldt ook voor kerst. Waar eerder de heilige familie van Maria, Jozef en Jezus werd geëerd, staat nu de eigen familie in het middelpunt. Met Pasen wordt niet het offer van Christus herdacht, maar offert de moderne mens geld aan de economie. Tweede Pinksterdag is aansluiten in de file naar de meubelboulevard; Hemelvaart betekent een lang weekend naar de camping of een stedenreis.
Aan het einde van deze week barst het katholieke carnaval los. Van Rio tot Raalte laven de feestgangers zich aan drank en vergapen ze zich aan praalwagens. Tegenwoordig lijkt het een volksfeest voor iedereen: voor katholieken, ongelovigen en misschien zelfs protestanten. De huidige vorm is veelal ontdaan van oude godsdienstige elementen.
Wat resteert is gemeenschapszin. Dat geldt eveneens voor het vieren van de overgangsmomenten van het leven: doop, huwelijk en dood. Deze initiatieriten waren vroeger de core business van de kerk. Vandaag de dag vult de geseculariseerde mens deze grensoverschrijdingen zelf in.
De transformatie van rituelen vond ook plaats toen het christendom zijn intrede deed in het Romeinse Rijk. Zo denkt men dat Valentijnsdag oorspronkelijk afstamt van Lupercalia: een Romeins vruchtbaarheidsfeest, dat de paus uiteindelijk verving door Sint Valentijnsdag. Nu hanteren we de ontheiligde naam Valentijnsdag.
Kortom, rituelen kennen hun oorsprong in de natuurreligies, zijn vervolgens door het christendom omgevormd tot ‘heilige’ rituelen en ten slotte in de huidige tijd weer ontdaan van hun christelijke gedaante. Valentijnsdag en carnaval zijn niet langer voorbehouden aan katholieken, maar aan iedereen die mee wil doen. Daarom moeten we niet treuren over het verlies van oude tradities, want door de secularisatie worden er geen mensen meer buitengesloten. Dat was ook de leefwijze van Valentijn, die de liefde hoger achtte dan de wet.”
