Overheid ziet onderwijs als kostenpost

Onderzoekers van het DSTS en andere opiniemakers zwengelen regelmatig de discussie aan over actuele maatschappelijke zaken. Deze keer reageert theoloog en judaïcus Bas van den Berg op de vraag:  ‘Verkeert ons onderwijs in een crisis?’

“Hoe kunnen leraren weer inspirerende en betrouwbare vaklui worden?"

“1. Als je met de ogen van de overheid kijkt, is het onderwijs vooral een kostenpost waarop bezuinigd dient te worden. Nederland slaat ten opzichte van het buitenland een steeds gekker figuur als het om onderwijs gaat. Waar in Europese landen met visie regeringen ondanks de eurocrisis blijven investeren in goed onderwijs, raakt Nederland steeds verder achterop door een gebrek aan visie. In de buurlanden onderkent men dat onderwijs de spil is voor kennisontwikkeling voor nu en de komende generatie. Ik heb geen stuk gelezen vanuit de overheid het afgelopen jaar waarin een pleidooi gevoerd wordt voor de centrale betekenis van onderwijs voor de culturele ontwikkeling en vernieuwing in Nederland. Alle constructieve ideeën worden eerst op de pijnbank van het economisch rendement gelegd.

2. Een tweede reactie op de vraag of het onderwijs in crisis is, geven we vanuit het publieke debat over de kwaliteit van onderwijs. Dit debat is herkenbaar als vertegenwoordigers van Beter Onderwijs Nederland (BON) zoals Ad Verbrugge en van Zinvol Onderwijs Nederland (ZON) waaronder Hester Macrander de degens kruisen over de kwaliteit van onderwijs. BON pleit al geruime tijd voor het herstel van onderwijs als kennisoverdracht waarbij de kwaliteit wordt afgemeten aan de hoeveelheid parate kennis die de leerling zich eigen heeft gemaakt in school of opleiding. De leraar speelt daarbij een sleutelfiguur als vakexpert. ZON daarentegen pleit voor een nieuw type onderwijs waarin leerlingen worden uitgedaagd om rond een onderwerp samen kennis te creëren en zo zichzelf te ontwikkelen tot betrokken en bekwame deelnemers aan het sociale leven. Ik voel sterk voor de laatste benadering omdat, zeker op middelbare scholen, het failliet van het oude type onderwijs, the teaching factory, al jaren zichtbaar is.

De fundamentele vraag in het onderwijs op dit moment luidt: hoe creëren we een pedagogisch klimaat waarin leerlingen op een uitdagende en aantrekkelijke wijze kunnen leren en zich ontwikkelen? En in het kielzog daarvan: hoe kunnen leraren (weer) betrouwbare en inspirerende vaklui worden die gezag krijgen door hun bekwaamheid én door hun vermogen te communiceren met jongeren over allerlei vragen waar het hectische leven hen voor stelt?

3.  Ik denk dat velen de weg kwijt zijn geraakt omdat er veel te veel managers en bestuurders gezichtsbepalend zijn geworden in de vormgeving aan goed en modern onderwijs. Niet onderwijsmensen staan aan het roer, maar beleidsmakers uit andere sectoren die slechts twee woorden op het netvlies hebben staan: efficiëntie en effectiviteit. In navolging van Martha Nussbaum zou ik graag twee andere woorden centraal stellen: vorming en creativiteit.”

Bas van den Berg is lector dynamische identiteitsontwikkeling aan de Marnix Academie in Utrecht en onderzoeker bij het DSTS. Klik hier voor meer informatie over zijn onderzoek.