Aldus zo ongeveer Freek de Jonge een paar dagen geleden tijdens de manifestatie ‘Red de beschaving’. Kunst, en in dit geval denk je dan vooral aan de podiumkunst, wordt hier een religieuze betekenis gegeven. Theater is omgang met het Mysterie, voorbij de dood, of minstens een ernstig disfunctioneren, van God. Gaf de grootmeester van het Nederlandse cabaret hier nu alleen een persoonlijke getuigenis, of verwoordde hij een bredere levende overtuiging? Is het theater een plaats waar individualiteit en gebondenheid aan deze of gene groep overstegen wordt in de gerichtheid op een onbevattelijke werkelijkheid?
Het is spelen met vuur, zulke vragen stellen. Want hoe voorkom je dat je vingers brandt aan het uitvergroten van hoogst individuele belevingen, of aan het dwingend opleggen van specifieke definities van religie? Mijn aanpak zal zijn om verschillende perspectieven te hanteren: van theaterbezoeker en theatermaker, van socioloog en theoloog. Ik ben geen advocaat van de religiositeit of de a-religiositeit van het theater, maar zal aan de hand van een stuk of vijftien voorstellingen inzichtelijk proberen te maken wat de mogelijkheden en beperkingen zijn om in het theater die bijzondere gerichtheid te creëren die als effect heeft dat er zoiets als ‘gemeenschap’ wordt gevormd.
God en gemeenschap vormen hier een ongemakkelijke twee-eenheid. God kan aan de orde zijn, zonder dat er gemeenschap wordt gecreëerd. En gemeenschap kan worden gesticht, zonder dat God ter sprake komt. Maar achter alle aandacht voor concrete vormen van gemeenschap en voor expliciete verwijzingen naar religie, zit de vraag naar signalen van een ‘wij’ dat zowel het individualisme als het massieve groepsdenken, oftewel het groepsindividualisme, overstijgt, de vraag waarmee de gezamenlijke zoektocht van ons, auteurs, een aanvang nam. Dat overstijgen, ofwel transcenderen, werd en wordt vaak in verband gebracht met God, volgens sommigen de verpersoonlijking van het transcendente. Ik vul zelf geen religieuze inhouden in. Ik ben gespitst op ‘gemeenschap’ voorbij een gemeenschap. Wellicht dat ik die op het spoor kom, door extra attent te zijn op religieuze referenties.
