Aan het einde van een bospad verschijnt voor mij een half amfitheater, met op het podium een boerderij, een hooiberg en een schuur. Decor, zo blijkt: de boerderij bestaat uit beschilderde panelen, de rest is echt. Er klinkt muziek uit de jaren veertig. Zo’n drie kwartier voor aanvang zijn al 100 bezoekers aanwezig. Het worden er 700. Er zijn ongeveer 150 mensen betrokken bij deze productie: spelers, figuranten, souffleurs, koorleden, kostuumnaaisters, decorbouwers, rekwisietenverzamelaars, grimeurs, kapsters, verkeersregelaars, kassières, bewakers, mensen voor website, p.r. en administratie en leden van de besturen. Dan zal iedere bezoeker ofwel ook medewerker zijn of goed bekend met één van hen zijn.
Vooraf worden we welkom geheten en na afloop worden alle betrokkenen bedankt – dramaturgisch gezien volkomen overbodig, maar het past bij het vooral sociale karakter van deze avond. Ik vermaak me prima, versta en begrijp niet alles, maar zie mensen met veel plezier enorm hun best doen. Het is een beetje zoals bij een circus, of zoals een circus ooit was: niet alles lukt, maar je leeft mee met de artiesten en bent met hen blij wanneer een actie slaagt, of er althans niemand valt – uit de trapeze of uit zijn rol.
Dit is community theatre in twee opzichten. Er is een uitgebreide bushaltegemeenschap van mensen die elkaar begroeten en ontmoeten en wachten tot het begint. Ze halen drankjes voor elkaar en praten wat. Samen zien ze en worden ze geamuseerd, wie weet zelfs geroerd, door een uitvoering. En gaan daarna weer huns weegs. Maar achter deze tijdelijke gemeenschap zit een plaatselijke gemeenschap van mensen die een traditie delen (het stuk is zelfs deels in dialect). Plaatselijke ondernemers sponsoren het project; lokale bobo’s besturen de zaak. Deze avond steunt op een duurzaam sociaal netwerk.
Als ik het over een theaterwij heb, heb ik het niet over een doorsnee schouwburgbezoek waar mensen flink betalen om andere mensen iets te zien doen wat ze heel goed kunnen, en dan weer naar huis gaan. Het is pas interessant als er iets gebeurt tussen die mensen. Dat kan, wanneer, zoals in modern theater, er met de grens tussen spelers en bezoekers wordt gespeeld. Maar ook, en nog veel vanzelfsprekender, wanneer, zoals in traditioneel theater, mensen met en voor elkaar spelen.
Het uitgebreide speelgezelschap creëert een gelegenheid waarop het Lochems wij gestalte krijgt. En zo stikt het in Nederland van de clubs en verenigingen. Is het niet eerder een probleem dat deze vormen van gemeenschap niet gezien worden , dan dat ze er niet zouden zijn?
