Geen verrassing dat die vraag naar een bindmiddel als een boomerang terugkwam, toen het erom ging een titel voor onze bundel te bedenken. Wat was de gemene deler van de afzonderlijke bijdragen uit heel uiteenlopende vakgebieden? Een paar brainstormsessies verder hebben we een titel gevonden die de lading dekt, maar die houd ik nog even geheim.
De vraag zelf hoorde ik de afgelopen weken terug, toen ik luisterde naar een lied van de grote Braziliaanse zanger Chico Buarque: ‘O que será’, geschreven in 1976 tijdens de militaire dictatuur. Hier is een link naar een uitvoering op Youtube (http://www.youtube.com/watch?v=51Aln1RM2zw&feature=related). En hier mijn geïmproviseerde vertaling:

Wat zou het zijn wat
dat ze zuchten in slaapkamers
dat ze fluisteren in verzen en liederen
dat zich verschuilt in donkere hoeken
dat rondgaat in hoofden en monden
dat kaarsen aansteekt in stegen
dat luid praat in de kroegen
dat op de markt roept
dat het iets natuurlijks is.

Zou het zijn dat
wat niet zeker is en nooit zal zijn
wat niet aantoonbaar is en nooit zal zijn
wat geen omvang heeft.

Wat zou het zijn wat
dat leeft in de gedachten van minnaars
dat de meest uitzinnige dichters bezingen
dat dronken profeten bezweren
dat leeft in de lijdensweg van verminkten
dat leeft in de fantasie van ongelukkigen
in het dagelijks leven van hoeren,
de plannen van criminelen, van gehandicapten
in elke mogelijke zin.

Zou het zijn dat
wat niet fatsoenlijk is en nooit zal zijn
wat niet te censureren is en nooit zal zijn
wat nergens op slaat.

Wat zou het zijn wat
dat alle waarschuwingen niet zullen voorkomen
dat al het gelach uitdagend zal doen klinken
dat alle klokken zal doen slaan
dat alle hymnen zullen heiligen
dat alle kinderen los doet gaan
dat alle lotsbestemmingen samenbrengt
en waardoor zelfs de Eeuwige Vader, die hier nooit geweest is,
deze hel ziende zal zegenen
dat wat niet te regeren is en nooit zal zijn
dat wat niet beschaamd is en nooit zal zijn
dat geen verstand heeft.

Het is een cliché dat gedeelde, universele principes of ‘kernwaarden’ een voorwaarde voor gemeenschap zijn. Chico Buarque laat in deze tekst precies het tegenovergestelde zien: dat er een ervaring van universele verbondenheid mogelijk is op de plaats waar alle principes en waarden tekortschieten. In onze bundel wordt die ervaring onder meer verwoord in een essay van André Lascaris over de apostel Paulus. Net als Chico Buarque gelooft Paulus dat de ware gemeenschap niet te vinden is in abstracte waardenstelsels of begrippen, maar in ‘de gedachten van minnaars, de lijdensweg van verminkten, de plannen van criminelen en gehandicapten.’

jorisb

Joris Verheijen

Historicus en filosoof

Joris Verheijen studeerde geschiedenis en filosofie, vertaalde boeken uit het Engels en doceert momenteel filosofie en levensbeschouwing op …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.