17 keer bellen

Op welke andere wijze kan verklaard worden dat een mens weet wat zin is, dan met het gegeven dat hij hem ooit gehad heeft? Ooit bezat hij zin en toen is hij hem kwijt geraakt. Ooit had hij geen enkele behoefte om zin te zoeken en nu is hij een en al honger en dorst. Ooit leefde hij in en met zin; nu is zijn vriend, zijn schat, in geen velden of wegen te bekennen. Gemis drijft hem voort, rusteloos zoekt hij, zonder ophouden.

Wat is er gebeurd? De zoeker herinnert zich, vaag of helder, dat hij als kind in een magische, wonderlijke wereld leefde. De dingen en gebeurtenissen spraken tot hem en waren vol betekenis, al had hij onmogelijk kunnen zeggen wat die betekenis dan was. Maar dat gaf niet, zijn hart was vervuld van zin. Van de ene verbazing in de andere vallend had hij helemaal geen behoefte zich af te vragen wat de zin was van wat hij ervoer. Hij leefde zin. Hij zwom in zin, hij ademde zin.

En onzin. Er gebeurde ook meer dan genoeg waar hij geen chocola van kon maken. Later leerde hij die ervaringen absurd, zinloos, ongerijmd te noemen. En nog weer later, veel later, als hij zinzoeker is geworden, een volwassen vergeter, mag het dan voor de hand liggen dat hij zijn verloren schat in zichzelf, in het kind dat hij ooit was, zal gaan zoeken? Vaker gebeurt het dat hij inmiddels zo grondig geleerd heeft de blik op “de werkelijkheid” buiten zichzelf te richten, dat hij ook daar naar zijn kwijtgeraakte schat zal zoeken. In wat dan is gaan heten: de wereld. In zijn door scholing, cultuur en godsdienst gevormde ontwerp van die wereld.

Dat is een van de allereerste lessen die hij geleerd heeft. Die hem zijn wijsgemaakt. Daar, in die wereld, kun je alles halen, vinden, wat je maar nodig hebt. Vergeet jezelf, je oorspronkelijke openheid van hart waarmee en in je leefde.

Direct hierop volgt de tweede les: maar niets in die wereld is gratis. Aan waar je ook maar je oog op hebt laten vallen, hangt een prijskaartje. Wil je zin hebben, dan zul je moeten betalen. Ooit van handelswaar gehoord die gratis zou worden weggeven? In ieder geval niet in die wereld.

Had hij destijds het sprookje van Godfried Bomans gelezen over de rijke bramenplukker die wordt gevraagd waar toch die rijkdom van hem te vinden is, dan was er wellicht een lampje gaan branden.  De mensen waren verbijsterd geweest toen ze met eigen ogen dat wonderlijke land van de bramenplukker vol parels en diamanten zagen. Dat waren helemaal geen parels en diamanten! Dat waren waardeloze dauwdruppels! Daar kocht je niets voor!

Zo gehersenspoeld kunnen wij zijn, dat we ons niet meer kunnen voorstellen dat de grootste schatten gratis zijn. We kunnen er met ons verstand niet bij. Zin en nut zijn door elkaar heen  gaan lopen. Als de wijze waarop ik de wereld inkijk, primair bepaald wordt door de mentaliteit: “Wat levert mij dit op? Wat schuift het?” zie ik overal handelswaar in plaats van geluk. Ik zoek dan alleen nog maar naar wat voor mij nuttig is en loop zo het leven mis.

Want het leven is niet nuttig. Hopeloos schitterend nutteloos. Op geen enkele markt zul je een kraampje vinden, dat het in de aanbieding heeft. Geen koopman die er brood inziet. Het leven is eerder poëzie, een lied, een dans dan een in de wacht te slepen product. Wie opgaat in een dans is vervuld van zin. Wie de dans wil verkopen, wacht een kater. Als ik het leven in mijn handen wil hebben, vasthouden, ben ik het kwijt. Als ik mijn handen open, niets bezitten wil, bevind ik me plots in een heel ander verhaal. Wonderlijk verhaal. Als kind was ik er kind aan huis.

Dit vrij navertelde verhaal uit de taoïstische traditie (Zie bijvoorbeeld ook: Geluk is een vlinder, Sandy T.K. Shima) legt trefzeker bloot dat wanneer je vindt dat je leven pas zin heeft, als je nuttig bent – een appelboom vol schitterende appels, een mooie rechte boom waar je zo een stoel van zou kunnen maken – je zult eindigen als handelswaar. Als middel in plaats van doel in zichzelf. Als product, een ding, in plaats van een uniek zelf, een open hart.

Leven heeft geen rechtvaardiging nodig. Het is wat het is; mooi, lelijk, rampzalig, absurd, verbazingwekkend, tragisch, geestig. En als we ons daar niet tegen verweren, schenkt het ons zijn waardeloze schatten, vieren we -in al de schakeringen die vieringen rijk zijn- ons bestaan om niet, bezitten we de ogen van de bramenplukker, een hart vol verwondering.

Zodra ik ga geloven in de lessen die de wereld mij leert; dat ik “mijn” leven moet legitimeren door van nut te zijn, ben ik de klos. Want probeer ik toe te voegen aan het leven waar het leven uit zichzelf al van overvloeit. Zo zoek ik hongerig naar zin, blind voor de zin die zich kosteloos aandient, er al is.

Niet dat het verkeerd is, van nut te zijn.

Maar het leven heeft het niet nodig om “leven” te zijn. Jouw leven niet, mijn leven niet, niemands leven. De zin van leven is het leven zelf.

Een zinzoeker, die meent dat het leven dat wel nodig heeft: een legitimatie om er te mogen zijn, zal òf er in de wereld naar zoeken tot hij een ons weegt, of uit armoe zelf maar legitimaties gaan ontwerpen, filosofieën bedenken, luchtkastelen verzinnen.

Ook daar is vanzelf niets mis mee. Tenminste zolang hij doorheeft dat het niet meer dan schitterende of minder gelukte hersenspinsels betreft.

Gevaarlijker wordt het als hij vergeet dat hij zo’n onverbeterlijke verzinner is en zo opgaat in zijn spinsels dat hij ze voor de enige echte werkelijkheid gaat houden. Buiten zijn waarheid, zijn systeem, zijn ideologie is niets meer te vinden, heeft niets recht van bestaan. De landkaart is het land zelf geworden. Het kind in de zoeker diep in slaap. De fundamentalist geboren.