Ineens was het er, een nieuwe lijn waarlangs de polarisatie in Nederland werd aangewakkerd. Na het emigratie thema met zwarte piet en het Europa thema met een eventuele Nexit kwam het klimaat op de polarisatie agenda. Sinds kort heb je ‘klimaat- ontkenners’ en ‘klimaat- drammers’, die tegenover elkaar zijn gaan staan.
Wie moet dat betalen?
In dit gespannen klimaat wordt het debat dominant gevoerd via de vraag wie de gevolgen van beleid zou moeten betalen. De grote bedrijven via een CO2-taks, of toch ook via de energierekening? De grote vervuilende landen eerst, of ons land als kleine duurzame koploper? Deze of volgende generaties? De klimaattafels voeden dit debat vooral met technische voorstellen, van elektrische auto’s, zonneparken, waterstofinstallaties tot warmtepompen. Onderbelicht blijft de verhouding die wij mensen (willen) hebben met onze planeet. Hoe gaan wij met de aarde, de lucht en het water om?
Bij ons blijven de beelden van de aangespoelde container inhoud op de Waddeneilanden op het netvlies. Heel veel plastic waar heel veel Intertoys winkels en distributiedozen (waar ons land mee wordt overspoeld) mee kunnen worden gevuld. Beelden die oproepen om nog eens na te gaan hoe mijn koopgedrag is. Hoeveel spullen en welke spullen heb ik nu echt nodig? Wat is van waarde?
Wat is van waarde?
Waarde is niet alleen een materieel iets, maar bestaat ook uit de vele relaties die je aangaat met anderen. Van waarde kan een herinnering zijn, een smaakervaring, een geur of een inzicht. Het kan een band zijn die je hebt met je zus of een verbondenheid die je voelt met een landschap. Waardevolle relaties kunnen ook heel lastig zijn, want ze gaan over gebondenheid. Zo laat klimaatverandering als geen ander zien dat mens en natuur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Hoe gaan we om met deze 21ste-eeuwse verbondenheid van mens en natuur? Wat zeggen deze verwikkelingen over ons? En hoe geven we een stem aan deze relaties tussen mens en natuur in taal, recht, ethiek, politiek en democratie?
Steeds meer mensen gaan wereldwijd aan de slag met deze vragen. Een van de initiatieven die onderzoekt hoe ook niet-mensen, van plankton tot kabeljauwen, volwaardig kunnen deelnemen aan onze samenleving is de Ambassade van de Noordzee. Zij gaan op zoek naar de politieke stem van de Noordzee.
Wie geeft water, lucht en aarde een stem aan tafel?
Tijdens de oprichting van de Ambassade liet de Noordzee al even van zich horen:
Namens de Noordzee start ik even hoognodig recht door zee. Onze relatie – tussen u en ik – is niet alleen verwaterd, maar ook vertroebeld. Waar ik in de moderniteit nog heilzaam en reinigend was, ben ik inmiddels dreigend en verontreinigd geraakt. Decennialang hebben mensen mij als grenzeloze bron en afvoerput behandeld, met het vervuilen, volbouwen, bevissen, stijgen en opwarmen van mijn wateren en al haar inwoners tot gevolg. Mensen hebben lange tijd gedacht dat zij de enige spelers op Aarde waren. Zij hebben de illusie gecultiveerd van enige‘actoren’ die optraden tegen een achtergrond van passieve dingen. Maar in onze nieuwe tijd… laat klimaatverandering als geen ander zien dat niet-levende objecten doorslaggevend in beweging zijn gekomen. Dat dingen als lucht, ijs en water deel zijn geworden van het leven en overleven van de mens… Deze tijd van de bewogen dingen vraagt om een herzien van menselijkheid. Niet langer kunnen mensen ontkennen dat zij zelf ecosystemen zijn: dat zij bestaan en leven dankzij de dingen. Zo ademt u iedere 7 seconden zuurstof in geproduceerd door planten en bacteriën, heeft u iedere dag water en voedsel nodig en kunt u dat alleen verteren dankzij 1,5 kilo darmbacteriën die u elke dag weer met u meedraagt.
De zee, de vissen, het strand hebben tot nu toe geen stem. Wat is de aarde ons waard? En wat betekent dat voor ons gedrag? Het klimaatdebat in ons land gaat veel verder dan onze energierekening. Het gaat over het klimaat waarin wij willen samenleven en over onze verhouding met de natuur. Hoe heffen wij de onzalige scheiding op tussen de mens hier en de natuur daar? Daarvoor zouden we zelf klimaattafels moeten oprichten, niet voor belangenorganisaties, maar voor gewone mensen. Voor een goed gesprek over onze toekomst en dus over de toekomst van onze aarde. We hebben er maar één!
Hans Leeflang is stedenbouwkundige en bestuurslid van het Apostolisch Genootschap. Samen met Wies Houweling (Vrijzinnigen Nederland) en Joost Röselaers (Remonstranten) vormt hij een netwerk van vrijzinnige opiniemakers. Zij blazen het woord ‘solidariteit’ nieuw leven in. Niet door te polariseren, maar door begrip te kweken. Zie www.begripkwekers.nl.
Anne van Leeuwen onderzoekt nieuwe vormen van samenleven met planten, dieren en microben. Ze is directielid bij de Ambassade van de Noordzee, waar ze werkt aan een meer inclusieve democratie waarin ook niet-mensen een politieke stem hebben. Samen met haar partner is ze momenteel een regeneratieve boerderij met leercentrum aan het opzetten. Zie: https://www.nieuwesymbiose.nl/.
