Dit kan de vraag oproepen waarom je uberhaupt kennis zou moeten nemen van de wereld wanneer je immers vanbinnen toch alles al zou weten. Of waarom je als schrijver moeite zou doen je lezers iets te zeggen wanneer hen dit allang eigen is.
“Als docent ben je geen vatenvuller.
Je bent een verloskundige die wakker roept
wat allang in je leerlingen aanwezig is.”
Socrates (469-399 v. Chr)
Socrates gaat er kennelijk vanuit dat we diep van binnen weliswaar wéten wat we weten moeten, maar dat deze levenswaarheden prematuur zijn en nog slapen. Een goede docent zal er op gericht zijn ze wakker te roepen en daarmee zijn leerlingen uit te nodigen tot een eigen, authentiek leven.
Het spoor waar Socrates ons op zet, is het spoor van het leven zelf. De mensen die we leren kennen, de ontmoetingen die we hebben en de ervaringen die we opdoen, zijn als spiegels waarin we langzaam maar zeker ons eigen gezicht leren kennen.
‘De kortste weg naar jezelf is een reis om de wereld.’
We hebben talloze waarheden van buitenaf nodig om onze eigen, innerlijke waarheden te ontdekken en er vervolgens uit te durven leven. Zulke waarheden van buitenaf zijn onder meer te vinden in geschriften van wijze mensen uit alle eeuwen en plaatsen, en uiteraard ook in heilige boeken waar de Bijbel er een van is.
Wie zich echter zonder meer uitlevert aan een waarheid buiten zichzelf, maakt het zich te gemakkelijk door een autoriteit op de troon te zetten. Wie bijvoorbeeld zegt ‘de Bijbel is Gods Woord’ zou moeten zeggen: ‘ik heb ervoor gekozen de Bijbel als Gods Woord aan te nemen.’ Want nooit ontkom je aan je eigen vermogen te oordelen en te kiezen, nergens ontsnap je aan je eigen menselijkheid: er is geen kompas buiten jezelf waarop je zou kunnen varen.
Nu kun je tegenwerpen dat een mens zich ook moet durven toevertrouwen aan iets of iemand buiten zichzelf, zoals een kapitein zijn schip toevertrouwt aan een loods. Dat is natuurlijk waar, maar ook dan ontkomt de kapitein niet aan zijn eigen vermogen te oordelen. Kent hij een loods goed dan zal hij deze op grond van eerdere ervaringen gemakkelijk zijn vertrouwen geven. Wellicht gaat hij er op een gegeven moment zelfs vanuit dat loodsen van een bepaalde firma bij voorbaat boven iedere twijfel verheven zijn. Toch zal hij het roer alleen uit handen geven wanneer hij er ten volle van overtuigd is dat het veilig is. Vanuit zijn door ervaringen gescherpte intuïtie en mensenkennis zal hij van binnenuit wéten of iemand zijn vertrouwen al dan niet waard is.
Niemand van ons wordt groot zonder van huis uit een bepaalde kijk op het leven mee te krijgen. Er wordt ons bij het opgroeien van alles geleerd en als we jong zijn nemen we dat meestal aan zonder erover na te denken. Toch kan het niet anders of er komt een moment waarop we beginnen met ‘zelfstandig onderzoek’: zijn dit de waarheden waarmee ik leven wil en kan?
“Onderzoek mijn woorden zoals je goud onderzoekt op de markt.
Neem ze niet domweg aan omdat ik het zeg,
of omdat het al zo lang zo gezegd is,
of omdat iedereen het zegt,
maar onderzoek ze met je hart.”
Boeddha (6e eeuw v. Chr.)
Het is goed een reis om de wereld te maken en daarbij vele mensen te ontmoeten, kennis te nemen van allerhande religies en filosofieën, boeken en gedichten te lezen, films te zien, muziek te beluisteren, heilige teksten te bestuderen en dat alles zorgvuldig te overwegen. Iets dat werkelijk de moeite waard en wáár is, zal iets in je wakker maken, iets laten resoneren en op laten lichten van wie en wat je in essentie bent. Alles van waarde dat je herkent, opent als het ware een luikje naar iets van waarde in jezelf.
Het kompas waarop je vaart, kun je alleen maar bij stukjes en beetjes ont-dekken en ont-wikkelen. Je hebt het echter allang in je en het is het enige waarop je de koers van je leven uit kunt zetten.
Mag ik Dirk erop wijzen dat dat diep van binnen sterk tijds- en plaatsgebonden is? Dus dat een mens van 200 jaar geleden, of eentje uit de Congo, totaal anders denkt en voelt dan de verwende stadsmens nu in NL? Dat komt natuurlijk door de gerichte opvoeding in de peuter en kleutertijd, zonder dat de ouders daar mss erg in hebben. Gisteren in het Groninger museum geweest waar tentoonstelling was van romantische schilderijen in 19de eeuw. Wat voordien woest, lelijk , onherbergzaam was, kortom zo gauw mogelijk hier vandaan (een berglandschap, schuimende waterval met dode bomen en rotsblokken erin), werd plotseling door een enkeling, de kunstenaar, mooi en subliem, zelfs religieus gevonden, en na verloop van tijd door bijna iedereen , rarara hoe kan dat?? Kwam dat van binnen of van buiten?
Beste naamgenoot,
Natuurlijk mag je me ergens op wijzen, maar in mijn beleving begrijp je mijn ‘diep van binnen’ niet diep genoeg. Onze cultureel bepaalde voorkeuren zijn van buitenaf tot ons gekomen en we kunnen er door geconditioneerd zijn, zoals met een politieke voorkeur of het fan zijn van een bepaalde voetbalclub – ze zijn echter niet onze diepste laag. Alleen vanuit die laag kunnen we elkaar en de wereld werkelijk met liefde tegemoet treden en weten we of iets goed is of niet.
Met hartelijke groet, Dirk