Nog steeds is het zo dat als de ene Arabische partij aan de macht komt, de oppositie zich helemaal moet onderwerpen aan de grillen en wetjes van de machthebber. De wil van de meerderheid wordt door de strot van de minderheid geduwd. De Moslimbroeders, met Morsi als democratisch gekozen leider, toonden dit maar weer eens aan.
Deze vorm van politiek heeft niets met democratie te maken zoals wij die in het Westen kennen. Arabische verkiezingen stellen weinig voor als de dreiging van stammenoorlogen blijft aanhouden. Nu dondert het in Egypte en Syrië. Ongetwijfeld zal binnenkort in Saoedi-Arabië een strijd losbarsten als de bodem van oliegelden is bereikt.
Elke verandering in het politieke systeem (lees: nieuwe machtsverhoudingen tussen stammen) gaat in bijna alle Arabische landen gepaard met geweldsuitbarstingen. Nu zijn in Egypte de christelijke Arabieren slachtoffer van laffe pyromanen. Zij willen ons doen geloven dat het om een geloofsstrijd gaat. Dat lukt ze aardig, want in het Westen denken veel mensen dat het allemaal de schuld is van de islam. Wat in wezen niet zo is. Kijken we bijvoorbeeld naar de politieke realiteit dan zien we het volgende: Arabische christenen worden door Arabische moslimbroeders gewantrouwd omdat zij het eigen leger, dat momenteel een heilige oorlog lijkt te voeren tegen de moslimbroeders, massaal steunen.
Dat religie eigenlijk geen rol speelt in de stammenstrijd, maar er wel vaak met de haren wordt bijgesleept, bewijzen de Arabische christenen. In het verscheurde land Syrië kiezen zij liever voor de dictator Assad. Tussen de twee kwaden, de terreur van de seculiere dictator of de terreur van de moslimextremisten, kiezen zij voor wat ze al decennialang kennen. Gebrek aan tolerantie en respect voor de minderheden leidt altijd tot de dictatuur van de sterksten. In Arabische landen is dat al eeuwenlang schering en inslag. Arabieren zijn nu eenmaal niet gewend te luisteren naar minderheden met minder geld, minder status of minder macht, laat staan naar mensen met een ander geloof, dat niet afkomstig is van het monotheïstische gedachtengoed.
Deze arrogante houding zit diep in de Arabische cultuur verankerd en dateert van ver voor de islamitische jaartelling. Voor een toerist in een Arabisch land is dat tegenwoordig te zien in het chaotische verkeer. Van Marokko tot Syrië – automobilisten met een grotere bak wijken geen millimeter voor minderbedeelden.
Kortom, Arabieren moeten hun eigen minderheden eens leren koesteren. Het tegendeel is praktijk: als de ene stam de verkiezingen wint, worden de leden van de andere stam compleet genegeerd of zelfs uit de weg geruimd. Het zal nog een tijd duren voordat Arabieren, hetzij christen of moslim of anderszins, kunnen omgaan met de democratie zoals wij die in het Westen kennen. Arabieren zijn namelijk ernstig verslaafd aan hun stammenmentaliteit. Niemand denkt er zelf na, men doet wat de stamleider zegt.
Het is precies deze verslaving die overal in de Arabische wereld de kop opsteekt. Arabieren volgen zogezegd het model van de Arabische socioloog Ibn Khaldun. Hij onderscheidde verschillende fasen die een opkomende stam doorloopt – van nobele idealen tot natievorming, totdat het zelf om zeep wordt geholpen door een nieuwe stam met andere idealen. Als een nieuwe stam aan de macht komt zal ze op den duur ook ten onder gaan aan eigen repressie, decadentie en arrogantie. Het lukt Arabieren maar niet zich te ontworstelen aan deze machtscyclus.
Hoe kom dat toch? Deze stammenmentaliteit is er van oudsher op gericht om te overleven, vergelijkbaar met wat dieren doen om het eigen territorium te beschermen. Voor Arabieren die vroeger in een karavaan door de woestijn reisden had het zeker voordelen: onvoorwaardelijke loyaliteit aan de eigen groep verhoogde de overlevingskansen aanzienlijk. Afwijken van de groepsnorm kon dodelijk zijn. Van Marokko tot Saoedi-Arabië – deze achterhaalde mentaliteit is daar nog steeds gemeengoed. Kritiek op de eigen stam wordt soms met de dood bekocht.
Kinderen in de Arabische wereld moeten leren onafhankelijk te denken en het wij-zijdenken afleren. Te vaak leidt hun culturele bagage tot misplaatste superioriteitsgevoelens: ‘Wij zijn goed en komen in de hemel, zij zijn slecht en verdienen de hel, dus kan ik ze gerust de hersens inslaan.’ Het wordt tijd dat Arabieren hun brein eens gebruiken in plaats van slaafs de groepsnorm te volgen. Reken af met stamdenken, pas dan zal democratie werken.