Van Houten stelt aan het eind van het interview de vraag ‘Is dat beeld van de hel nodig om het klimaatprobleem op te lossen?’ Daarop antwoordt Huijgen: “Ik zie dat in de kerk het klimaatprobleem hetzelfde wordt voorgesteld als in de krant. Er wordt gezegd: het is heel erg en omwille van Gods liefde moeten we het goede gaan doen.”
En dan vervolgt hij: “Nee, we moeten het veel erger aanzetten. We tuimelen de afgrond in. De politiek gaat ons niet helpen, een andere levensstijl ook niet. Maar zelfs zo’n uitzichtloze situatie kan opengebroken worden door Jezus Christus. Als het waar is dat Hij voor ons is opgestaan, dan is er hoop, zelfs als er geen oplossing meer is. Dat je zegt: en toch… dat is wat het spreken over de hel kan toevoegen.”
Eerlijk gezegd moest ik dit antwoord van Huijgen drie keer lezen. Wat zegt hij hier? Wat bedoelt hij nou precies?
Ten eerste erkent hij de ernst en omvang van het klimaatprobleem. Ten tweede schetst hij een groot fatalisme omdat de politiek en een andere levensstijl volgens hem toch niets uitrichten. Ten derde: alleen Jezus is het antwoord op alle problemen en juist in contrast met de klimaathel wordt die heilsboodschap beter zichtbaar.
Toontje lager en tandje dieper
Is dit het christelijke antwoord op de klimaatcrisis? Ik mag hopen van niet. Ik krijg het idee dat de klimaatcatastrofe door Huijgen wordt opgevoerd om mensen door een christelijk hoepeltje te laten springen. Het bevestigt voor mij dat spreken over de hel vaak een truc is. Maar met de hel moet je niet dreigen. We zijn als mensen vaak al bang genoeg. De hel is domweg een realiteit, mede door de klimaatverandering. En de vraag is hoe we ons in die hel opstellen. Dat vraagt om een christelijk antwoord dat getuigt van een toontje lager en een tandje dieper.
Ik denk daarbij aan een oud Joods verhaal over de hel en de hemel. Daarin wordt de hel voorgesteld als een groep mensen rond een tafel. Maar met deze mensen is wat vreemds aan de hand. Ze hebben heel lange armen zonder elleboog. Daardoor kunnen ze niet eten en komen ze uiteindelijk om van de honger. Vervolgens wordt de hemel voorgesteld. We zien dezelfde mensen rond dezelfde tafel met dezelfde vreemde lange armen die niet kunnen buigen. Maar in plaats van dat zij zichzelf proberen te voeden, voeden ze elkaar. Want dat lukt wél.
Liefde is sterker
Hemel en hel zijn beeldspraak. Ze komen beide van pas als je nadenkt over het goede leven. Maar wat mij betreft hoef je daar geen christelijke dogmatiek op los te laten. Je hebt veel meer aan de Bergrede die Jezus uitsprak en de opdracht die daarin besloten ligt. Vanuit die inspiratie kunnen christenen samen met anderen bijdragen om van de wereld wat minder een hel te maken.
Ook ik geloof in Liefde die sterker is dan de dood. En als christen zou ik willen zeggen dat dit voor mij ultiem zichtbaar is geworden in Jezus Christus. Maar laten we de klimaatcrisis niet misbruiken om ons eigen religieuze punt te maken of op te dringen. Volgens mij staat er echt wat anders op het spel!
Deze column is verschenen op de website van de interkerkelijke werkgroep Kerk en Milieu.
Het zal je niet verbazen dat ik het van harte met je eens ben. Sterk hoe je inzet op de verlossing door Jezus die door Huijgen, zoals zo vaak gedaan is en wordt, gebruikt wordt om de vermeende, superieure uniciteit van het christendom + het menselijk onvermogen te poneren. Het zijn twee dingen die altijd samengaan en mensen en onze aarde, én het christendom zelf bepaald geen goed doen.
Dus dank voor dit stuk!
Dank je, Dirk. Jouw stuk in Trouw vandaag mag er ook zijn!
Helemaal mee eens dat we de klimaatcrisis niet mogen gebruiken om een christelijke oplossing te promoten. Maar als het nu eens waar is dat politiek en levensstijl de klimaatcrisis niet aan kunnen? Als we werkelijk als mensheid de afgrond in tuimelen door een onleefbaar geworden aarde? Wat blijft er dan over? Bijbels geloven biedt daarvoor geen oplossing, geen gemakkelijke hoop, wel een manier van leven, van omgaan met rouw over het enorme verlies dat we als mensheid zelf veroorzaakt hebben. Meer hierover schrijf ik in het blad Ophef dat eind deze maand verschijnt.
Harry, benieuwd naar jouw stuk! Ik dacht meteen ook aan dit stuk van Johan ter Beek: https://www.nieuwwij.nl/opinie/klimaatverandering-niet-redden-maar-rouwen/. In mijn eigen stuk voerde ik de Bergrede op. Niet alleen om de klimaatcrisis voor zover nog mogelijk is, af te wenden, maar ook voor als we midden in de ellende verder moeten…
Zeker, de Bergrede, heel belangrijk, die andere wang in tijden van oorlog, het vertrouwen van de liefde. Maar de Jezus van de Bergrede mag niet geïsoleerd worden van de traditie waarin hij staat en die hij belichaamt met heel zijn leven: die van het profetische Israel van Mozes en de profeten. Daarin spelen oordeel, lijden en dus rouw een grote rol, ook bij Jezus. Die ‘ hardheid’ herken ik in de uitspraken van Huijgen.
Prima. Klimaat-rouw is een interessant thema. En eens: geen gerechtigheid zonder oordeel en profetie. Zolang maar geen sprake is van ouderwetse christelijke exclusiviteit. Die indruk kreeg ik. Maar misschien vergis ik me. Ik laat me graag verrassen door Huijgen.