Besloten kring. Een opening naar Pasen

Laten we dat eerst met elkaar vaststellen. We zijn Coronamoe. En dan heb ik het nog niet eens over de echt erge dingen – de slachtoffers, de overbelaste verpleegkundigen, de ontslagen en faillissementen, de nare ziekte zelf – maar alleen al de gedwongen afstand en de gevolgen daarvan. Mijn geliefde en ik zijn het bijvoorbeeld zat om onze kleinkinderen niet te kunnen knuffelen. Terwijl je ze juist op zou willen vreten. En als dat niet het geval is: zelfs achter het behang plakken is niet meer aan de orde.

Ook ben ik het zat om zo raar te doen buiten, door met een grote boog mijn tegemoetkomende medemens te ontwijken. En die arme ouders die het zat zijn om met hun kroost thuis te zitten, noodgedwongen meestertje en juffrouwtje spelend. En mijn verstandelijk gehandicapte broer die jarig is en altijd zo geniet van bezoek en er niets van begrijpt dat er nu niemand komt. En toch klopt het dat in dit alles een leermoment schuilgaat, een nieuw inzicht, een verdiepte beleving. En dat het goed is om ons daarop te richten.

Een van de negatieve gevolgen van Corona is dat alle uitvaarten in besloten kring moeten plaatsvinden. Althans, dat ervaren de meeste mensen zo. In ieder geval zij die in een ‘normale’ situatie zouden kiezen voor een publieke uitvaart. Omdat ik zelf op het verlanglijstje van zuster dood schijn te staan, heb ik eerlijk gezegd ook wel gedacht: als ik maar niet nu… Want in zo’n bescheiden gezelschap komen de mooie muziek en teksten die ik heb uitgezocht vast minder tot hun recht.

Toch kan ook deze beperking tot een nieuwe bewustwording leiden. Wat we hiervan in ieder geval kunnen leren is: de versobering.

Het kon ook wel wat minder, de massaliteit bij uitvaarten, het bijna scoren in opkomst, waaraan men dan allerlei kwaliteiten van de overledene afleest: zo geliefd was hij – terwijl het vaak een kwestie is van verwevenheid in netwerken. Hoe meer mensen hoe breder de rand van obligate aanwezigheid.

Het kon ook wel wat minder, de toeters en de bellen, de toespraken vol anekdotes en doublures, waarbij sommige sprekers vooral zichzelf omhoog werken in de lichtkring van de bijeenkomst, daarbij nadrukkelijk solliciterend naar een veelvuldig ‘mooi gesproken, Piet’ tijdens de koffie met cake – of de champagne. En als de aandacht wel uitgaat naar de overledene, blijft die vaak steken in het individuele zonder dat iemands leven in een breder perspectief wordt gezet.

In de besloten kring lijken me de bovengenoemde valkuilen eenvoudiger te ontwijken. De aandacht wordt afgeleid van buitenkantzaken als populariteit. Uiterlijk vertoon, een veelheid aan rituelen en toespraken, dat alles werkt niet in een klein gezelschap. De bescheiden setting maant tot bescheidenheid in alles.

Er ontstaat ruimte voor de stilte.
De stilte waarin de overledene is.
De stilte van de aller naasten die hun geliefde werkelijk hebben liefgehad.

En de stilte van het hart…
Immers, zij die niet aanwezig kunnen zijn worden nu genoodzaakt om de overledene innerlijk te gedenken. Er wordt een beroep gedaan op het vermogen van de mens om op afstand zich met iemand verbonden te voelen. Om lief te hebben in essentie, los van de fysieke aanwezigheid. Precies zoals in het Paasevangelie van Johannes.
De besloten kring is ook een opening naar Pasen.

Misschien helpt het om te bedenken dat de begrafenis van Jezus ook nogal in besloten kring was. Of sterker nog: stiekem moest plaatsvinden omdat normaal gesproken het lichaam van een gekruisigde in het dal van Hinnom verbrand werd. Hinnom = Gehenna = (vertaald met) hel – maar dit terzijde.

Ook de gebeurtenis op Paasmorgen vond plaats in besloten kring. En wel zeer besloten, namelijk tussen hem en Maria van Magdala. De meest besloten kring van een diepe liefde. Als Maria haar gestorven geliefde Jezus zo nabij ervaart dat ze hem zou willen omhelzen zegt hij: ‘Houd me niet vast.’

Dat wil zeggen dat zij – precies zoals wanneer wij van een geliefde dode afscheid moeten nemen – zal moeten leren om hem in zijn essentie lief te hebben, zonder zijn fysieke aanwezigheid.

Dat zijn liefde in haar is. Dat hij niet meer gebonden is aan een lichaam, een plaats, een tijd – maar overal en altijd aanwezig is waar zijn geliefden zijn. In hun harten.

Dit is geen pleidooi voor de besloten kring. Maar wel voor deze bewustwording, versobering en verdieping, ook als we weer kunnen kiezen voor een massale uitvaart.