Beste boer, mogen de vlaggen weer rechtop?

Beste Boer,

Je hebt ons land hardhandig wakker geschud en bij velen gehoor gevonden met je wantrouwen in de overheid. Ik denk dat ik je frustratie en boosheid begrijp. Jarenlang ben je gestimuleerd je bedrijf uit te breiden en je productie te verhogen. Dat zou goed zijn voor jezelf en voor je kinderen, zo werd je voorgehouden. Want alleen zo zou er toekomst zijn voor je bedrijf. En dat dat nu niet waar blijkt te zijn, is bitter. Ik begrijp dus je protest, maar er zitten me wel een paar dingen dwars.

Je roept me op om trots te zijn op jou, maar welk recht heb ik daartoe? Wat jij doet is op geen enkele manier mijn verdienste; het is jóuw werk en daar mag jij trots op zijn. Maar ik ben er wel erg blij mee dat je het land bewerkt en voor voedsel zorgt. Zoals ik ook blij ben met de chauffeurs die jouw producten van het land naar de winkels brengen. En met de bakkers, de postbezorgers, de politieagenten, de onderwijzers, de ziekenverzorgers – met al die mensen die sámen zorgen voor een leefbare samenleving. Want we hebben elkaar nodig. Daarom zit het me dwars dat je de vlag, als hét symbool van samen, op z’n kop hebt gehangen en dat je negeert dat je daarmee velen pijn doet. Die vlag is niet alleen van jou – het is ook mijn vlag. Het is de vlag van ons allemaal.

Ik weet dus echt wel dat ik voor m’n dagelijks brood afhankelijk van je ben. Maar zoals ik afhankelijk ben van jou, zo ben jij dat van mij. ‘No farmers, no food!’ mag dan waar zijn, maar het is evengoed waar dat er door jou geen brood te verdienen valt zonder afnemers: ‘No customers, no farmers!’

Ook zit het me dwars dat je doet alsof je zelf het voedsel bedacht hebt en het met je eigen handen máákt. Dat je daarbij lijkt te vergeten dat je zonder het leven en de groeikracht van onze aarde geen boer zou kunnen zijn: ‘No Earth, no farmers!’. Daarom zit het me erg dwars dat je de stikstofcrisis ‘waanzin’ noemt en er kennelijk niet van wilt horen dat niet alleen het welzijn van onze planeet, maar ook ons eigen voortbestaan in het geding is. Want de conclusie is onontkoombaar: je zult anders moeten gaan boeren. Maar kleinschaliger en natuurlijker zou ook kunnen betekenen dat je je werk met meer voldoening kunt doen.

Ik ben het overigens van harte met je eens dat de kosten van een leefbare planeet niet alleen op jullie verhaald kunnen worden. Daarom roep ik mezelf en iedereen op minder van onze planeet te vragen, minder te reizen, minder of niet te vliegen, minder of geen vlees te eten, minder te consumeren, minder te gebruiken – en méér te delen.

Politici roep ik op om niet langer te verkondigen dat economische groei noodzakelijk is, maar eerlijk te zeggen dat deze niet langer vol te houden is. Om te doen wat nodig is om niet alleen voor jou als boer, maar voor iedereen die nu in de knel zit, een redelijk bestaan te waarborgen. En daarbij als uitgangspunt te hanteren dat dat alleen mogelijk is op een planeet die gezond is.

Of we het willen horen of niet, we zijn afhankelijk van elkaar en van de aarde. Alles en iedereen is met alles en iedereen verweven. Leven ten koste van de ander of het andere, gaat uiteindelijk ten koste van onszelf. We kunnen het ons simpelweg niet veroorloven met de ruggen naar elkaar toe te blijven staan. Daarbij mogen we het soms hartgrondig met elkaar oneens zijn en ons ontzettend kwaad maken. Maar ik denk dat je je punt nu wel gemaakt hebt en dat het tijd is voor een hernieuwde samenwerking in het belang van ons allemaal.

Ik hoop dat de vlag weer rechtop mag wapperen als een hoopvol teken van werkelijk sámen.